H διατροφή έχει καθοριστικό αντίκτυπο στην υγεία. Μια ισορροπημένη διατροφή με περιορισμένη πρόσληψη αλατιού και λιπαρών συμβάλλει στον έλεγχο της αρτηριακής πίεσης και του σωματικού βάρους. Για ασθενείς με Σακχαρώδη Διαβήτη, η επιλογή υγιεινών τροφών και η αποφυγή κάποιων ποτών βοηθά στον έλεγχο των επιπέδων του σακχάρου. Η αποτελεσματική ρύθμιση της πίεσης και του σακχάρου μπορεί να αποτρέψει την επιδείνωση της νεφρικής λειτουργίας αλλά και να μειώσει τον καρδιαγγειακό κίνδυνο.
Επίσης, μια κατάλληλη διατροφή θα πρέπει να έχει σαν στόχο να αποτρέψει την συσσώρευση υγρών και μετάλλων στον οργανισμό μέσω του αποκλεισμού συγκεκριμένων τροφών και ποτών.
Επίσης σημαντικός είναι ο έλεγχος της πρόσληψης θερμίδων και των διάφορων μακροθρεπτικών συστατικών δηλαδή των πρωτεΐνών, υδατανθράκων και των λιπαρών.
Ο ακριβής αριθμός θερμίδων που χρειάζεται το σώμα σε καθημερινή βάση εξαρτάται κυρίως από την ηλικία, το φύλο, τη σωματική διάπλαση και τα επίπεδα σωματικής δραστηριότητας. Στόχος μιας κατάλληλης διατροφής είναι να διατηρείται το λεγόμενο ενεργειακό ισοζύγιο, δηλαδή οι θερμίδες που λαμβάνονται από τη διατροφή να μην είναι περισσότερες από τις θερμίδες που ξοδεύονται για την εκτέλεση των διαφόρων καθημερινών δραστηριοτήτων, ώστε να αποφευχθεί η αύξηση του σωματικού βάρους.
Όσον αφορά την πρόσληψη πρωτεϊνών, και αυτή εξαρτάται από τη σωματική διάπλαση και την σωματική δραστηριότητα. Ειδικά για τα άτομα με χρόνια νεφρική νόσο, η πρόσληψη πρωτεϊνών είναι απαραίτητη αλλά προσοχή δεν πρέπει να είναι πολύ υψηλή!
Οι υδατάνθρακες είναι η βασική πηγή ενέργειας για όλα τα κύτταρα του ανθρώπινου σώματος. Υγιεινοί θεωρούνται κατ’ εξοχήν οι υδατάνθρακες που βρίσκονται στα φρούτα, τα λαχανικά και τα προϊόντα ολικής άλεσης και αντίθετα ανθυγιεινοί αυτοί που προέρχονται από τα γλυκά, τα έτοιμα σνακ και το πρόχειρο φαγητό. Σε ασθενείς με χρόνια νεφρική νόσο τελικού σταδίου θα πρέπει να αποφεύγεται η υπερβολική κατανάλωση φρούτων και λαχανικών.
Τέλος, τα λιπαρά είναι απαραίτητα για την καλή λειτουργία της καρδιάς και προωθούν την απορρόφηση διαφόρων θρεπτικών συστατικών, πρέπει όμως να καταναλώνονται με μέτρο, αφού δίνουν περισσότερες θερμίδες ανά γραμμάριο σε σύγκριση με τις πρωτεΐνες και τους υδατάνθρακες. Προτεραιότητα πρέπει να δίνεται σε πηγές «καλών» λιπαρών, όπως το ελαιόλαδο, οι ξηροί καρποί, το ψάρι και το αβοκάντο.
Ποια τα χαρακτηριστικά μιας διατροφής «φιλικής» προς τα νεφρά;
Όταν οι νεφροί δυσλειτουργούν συσσωρεύονται στον ανθρώπινο υπολειμματικές ουσίες και υγρά. Μακροπρόθεσμα, αυτό οδηγεί σε καρδιακά, σκελετικά και άλλα προβλήματα.
Ο βαθμός των διατροφικών περιορισμών που θα θέσει ο γιατρός και/ή ο διατροφολόγος εξαρτάται από το στάδιο της νεφρικής νόσου. Τα συστατικά στα οποία πρέπει να δίνεται ιδιαίτερη έμφαση είναι κυρίως τα εξής:
Νάτριο
Κάλιο
Φώσφορος
Υγρά
Νάτριο
Η υπερβολική πρόσληψη αλατιού οδηγεί σε άνοδο της αρτηριακής πίεσης και η υπέρταση αποτελεί αναγνωρισμένο παράγοντα κινδύνου για οργανικές βλάβες στους νεφρούς, την καρδιά και τα αγγεία.
Για τον περιορισμό της πρόσληψης αλατιού συστήνονται μεταξύ άλλων τα εξής μέτρα:
Χρήση βοτάνων και μπαχαρικών στο μαγείρεμα αντί για αλάτι
Επιλογή φρέσκων φρούτων και λαχανικών αντί προϊόντων σε κονσέρβα
Περιορισμός της κατανάλωσης αλλαντικών
Περιορισμός της κατανάλωσης έτοιμων γευμάτων
Προσοχή στα αλμυρά τυριά και στα παστά
Προσοχή! το ορυκτό άλας ή αλάτι Ιμαλαΐων είναι εξίσου επιβλαβές και θα πρέπει να αποφεύγεται.
Κάλιο
Στα άτομα με χρόνια νεφρική νόσο παρατηρείται συχνά είτε ανεπάρκεια/έλλειψη είτε (συχνότερα) περίσσεια καλίου. Και στις δύο περιπτώσεις μπορεί να εκδηλώνονται συμπτώματα όπως μυϊκές κράμπες, διαταραχές του καρδιακού παλμού (αρρυθμίες) ή μυϊκή αδυναμία.
Η πρόσληψη καλίου πρέπει συνήθως να είναι μικρή στο πλαίσιο μιας διατροφής που στοχεύει στην καλύτερη δυνατή λειτουργία των νεφρών. Τροφές με μεγάλη περιεκτικότητα σε κάλιο είναι ο καφές, το αβοκάντο, η μπανάνα, το πεπόνι, το σύκο, το πορτοκάλι, το δαμάσκηνο, οι σταφίδες, η αγκινάρα, το σπανάκι, η ντομάτα, τα όσπρια, το καστανό/άγριο ρύζι, οι μπάρες δημητριακών και τα προϊόντα από πίτουρο, ενώ χαμηλή περιεκτικότητα στο συγκεκριμένο μέταλλο έχουν το μήλο, τα σταφύλια (προσοχή ανεβάζουν το σάκχαρο), ο ανανάς, οι φράουλες, το κουνουπίδι, το κρεμμύδι, η πιπεριά, το μαρούλι, το λευκό ψωμί, το μοσχαρίσιο κρέας, το κοτόπουλο και το λευκό ρύζι.
Φώσφορος
Ο φώσφορος αλληλοεπιδρά με το ασβέστιο και τη βιταμίνη D για την ενίσχυση της υγείας των οστών. Όταν τα νεφρά είναι υγιή, φιλτράρουν τον φώσφορο ώστε να διατηρήσουν τα επιθυμητά επίπεδα στον οργανισμό, ωστόσο στην προχωρημένη χρόνια νεφρική νόσο έχουμε υπερβολική συσσώρευση αυτού του μετάλλου στον οργανισμό. Η περίσσεια φωσφόρου έχει σαν αποτέλεσμα την εκφύλιση των οστών και τα συχνά κατάγματα αλλά και την εξω-οστική εναπόθεση αυτού του μετάλλου στα αγγεία με τελικό αποτέλεσμα την εμφάνιση καρδιαγγειακών επιπλοκών απειλητικών για την ζωή του ασθενούς.
Στην προχωρημένη χρόνια νεφρική νόσο υπάρχει ανάγκη μείωσης της πρόσληψης φωσφόρου μέσω της διατροφής. Τροφές με μεγάλη περιεκτικότητα σε φώσφορο είναι το ψωμί ολικής άλεσης, τα δημητριακά από πίτουρο και βρόμη, οι ξηροί καρποί και οι ηλιόσποροι τα αναψυκτικά τύπου κόλα, η σοκολάτα, τα αλλαντικά, οι κονσέρβες και τα γαλακτομικά προϊόντα, ενώ χαμηλή περιεκτικότητα στο συγκεκριμένο μέταλλο έχουν μεταξύ άλλων το καλαμπόκι, το ρύζι και τα προϊόντα τους. Όπως και στην περίπτωση του καλίου, τα επίπεδα φωσφόρου είναι δυνατό να ρυθμιστούν με τη λήψη κατάλληλης φαρμακευτικής αγωγής.
Πρόσληψη υγρών
Η επαρκής ενυδάτωση είναι απαραίτητη για την καλή λειτουργία όλων των επιμέρους συστημάτων και οργάνων, ωστόσο στα άτομα με χρόνια νεφρική νόσο τελικού σταδίου η πρόσληψη υγρών πρέπει να είναι ελαφρώς μειωμένη συγκριτικά με τον γενικό πληθυσμό κι αυτό γιατί όταν υπολειτουργούν τα νεφρά δεν απομακρύνουν όσο αποτελεσματικά θα έπρεπε τα περιττά υγρά. Η συσσώρευση υγρών στον οργανισμό μπορεί να οδηγήσει σε ποικίλες επιπλοκές, μεταξύ των οποίων την υπέρταση, το πρήξιμο, την δύσπνοια και την καρδιακή ανεπάρκεια.
Η καθοδήγηση του νεφρολόγου κρίνεται απαραίτητη ώστε να καθοριστεί με ακρίβεια η ποσότητα των προσλαμβανόμενων υγρών σε ημερήσια βάση, είτε μέσω συστάσεων που αφορούν την κατανάλωση νερού και άλλων υγρών είτε μέσω της κατανάλωσης τροφών με μεγάλη περιεκτικότητα σε νερό. Επίσης, ο νεφρολόγος σας μπορεί να συστήσει μια ειδική φαρμακευτική αγωγή που θα διευκολύνει την απόρριψη του περιττού καλίου, νατρίου και φωσφόρου από τον οργανισμό σας.
Άλλα θρεπτικά συστατικά
Οι διατροφικοί περιορισμοί που τίθενται στο πλαίσιο μιας ειδικής διατροφής για τη διαχείριση της νεφρικής νόσου μπορεί να οδηγήσουν σε ανεπαρκή πρόσληψη ορισμένων απαραίτητων θρεπτικών συστατικών και σε καχεξία. Για να αποφευχθούν ανεπάρκειες και σημαντικές ελλείψεις, ο γιατρός μπορεί να συστήσει τη λήψη συμπληρώματος βιταμίνης D, φυλλικού οξέος ή σιδήρου ώστε να εξασφαλιστεί επαρκής πρόσληψη αυτών των θρεπτικών συστατικών ή να αποφευχθούν συνήθεις επιπλοκές της νεφρικής νόσου, όπως τα διάφορα σκελετικά προβλήματα και η αναιμία.
Ανάλογα με το στάδιο της νεφρικής νόσου και τη γενικότερη κατάσταση του ασθενούς, ο νεφρολόγος και/ή ο διατροφολόγος θα πρέπει να σχεδιάσουν ένα στοχευμένο εξατομικευμένο διατροφικό πλάνο που θα εξασφαλίζει την καλύτερη δυνατή λειτουργία των νεφρών και θα αποτρέψει την επιδείνωση της νόσου και όλων των επιπλοκών της.
*Δουζδαμπάνης Περικλής, MD, MsC, PhD
Nεφρολόγος- Επιστημονικός Υπεύθυνος Μονάδας Χρόνιας Αιμοκάθαρσης, «Κυανούς Σταυρός Πατρών», Γερμανού 115 Πάτρα Mετεκπαίδευση Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο Τορόντο Καναδά
Τηλ 2610243110,
[email protected]
Ιδιωτικό Ιατρείο: Κορίνθου 275 Πάτρα
2610450797, κιν: 6973204552
Τρίγκα Κωνσταντίνα MD, MsC, PhD
Ειδική Νεφρολόγος, Μονάδα Χρόνιας Αιμοκάθαρσης « Κυανούς Σταυρός Πατρών»
Πρόεδρος & Διευθύνων Σύμβουλος Κυανού Σταυρού Α.Ε
Mετεκπαίδευση Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο Τορόντο Καναδά
Τηλ 2610243110
Ιδιωτικό Ιατρείο: Κορίνθου 275, Πάτρα,
2610 450797 κιν: 6974 192 118
[email protected]
‘’ΜΟΝΑΔΑ ΧΡΟΝΙΑΣ ΑΙΜΟΚΑΘΑΡΣΗΣ ΚΥΑΝΟΥΣ ΣΤΑΥΡΟΣ ΠΑΤΡΩΝ ΑΕ’’ ΣΥΝΕΧΙΖΕΙ ΤΗΝ ΜΑΚΡΟΧΡΟΝΗ ΕΠΙΤΥΧΗ ΠΟΡΕΙΑ ΤΗΣ ΠΡΟΣ ΟΦΕΛΟΣ ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΝΕΦΡΟΠΑΘΩΝ
