Με την Αθηνά Σοκόλη, γνωριστήκαμε το 2007 με την ευκαιρία της έκδοσης του πρώτου λογοτεχνικού μου βιβλίου, τα "Μαθήματα Κηπουρικής". Ο καρδιακός φίλος του πατέρα μου, κριτικός, Αλέξανδρος Αργυρίου, ήταν η αιτία που απευθύνθηκα σε αυτόν τον ιστορικό οίκο. Φυσικά το αποτέλεσμα με έκανε χαρούμενο και έτσι ταξιδέψαμε με την Αθηνά σε μια υπόθεση κοινή...Θυμάμαι τις αντιρρήσεις της να υπογράψω το βιβλίο ως Φώτης Αδάμης, μα από τη μια η συστολή, ως πρωτοεμφανιζόμενος συγγραφέας, και από την άλλη η διάθεση να σώσω στην μνήμη, την παράνομη ταυτότητα του πατέρα μου Γιώργου Μαγριπλή στην κατοχή, επέμενα και έτσι κυκλοφόρησε τελικά. Από τότε μέχρι σήμερα η σχέση παραμένει ζεστή και φιλική και αρκετές φορές συζητάμε από καρδιάς για θέματα του βιβλίου γενικά αλλά και του βιβλίου μου , που ταξιδεύει ακόμη χάρη στην αγάπη των φίλων. Εδώ σας παραθέτω μια τελευταία συζήτηση ....
Μίλησέ μας για τον «εκδοτικό οίκο Σοκόλη», έναν από τους πιο ιστορικούς οίκους των Αθηνών.
Οι εκδόσεις «Σοκόλη» κλείνουμε εφέτος 50 χρόνια παρουσίας στο εκδοτικό γίγνεσθαι με σημαντικά έργα στο ενεργητικό μας γύρω από τη νεοελληνική λογοτεχνία και κριτική, τα οποία έχουν κατά καιρούς τιμηθεί με κρατικά και άλλα βραβεία, και αποτελούν βασική βιβλιογραφία στις νεοελληνικές έδρες των ελληνικών και ξένων πανεπιστημίων. Επιπλέον, έχουμε στρέψει το ενδιαφέρον μας προς τον χώρο της ελληνικής και ξένης δραματουργίας και τα τελευταία δύο χρόνια είμαστε οι επίσημοι εκδότες του Εθνικού Θεάτρου της Ελλάδας. Στόχος μας, κάθε φορά, είναι η παρουσίαση μιας άρτιας φιλολογικά και επιμελημένης τυπογραφικά έκδοσης, με σεβασμό πάντοτε στον αναγνώστη.
Πώς αποφάσισες να συνεχίσεις το επάγγελμα, σε μια εποχή που το βιβλίο δεν υπόσχεται απαραίτητα την καρποφορία των κόπων και του κεφαλαίου ενός επενδυτή;
Δεδομένων των οικονομικών συνθηκών τα τελευταία χρόνια, θα μπορούσα, εν πρώτοις, να πω από κεκτημένη ταχύτητα. Αλλά δεν θα ήταν όλη η αλήθεια. Κλείνω ήδη 22 χρόνια στο επάγγελμα. Όταν έχεις επενδύσει τόσα χρόνια σε μια δουλειά, και δη σε μια οικογενειακή επιχείρηση, η επιλογή τού να συνεχίσεις είναι ουσιαστικά μονόδρομος. Έμαθα να αγαπάω τη δουλειά μου, θεωρώ το βιβλίο πρωτίστως πολιτισμικό αγαθό και πιστεύω ακράδαντα ότι, όταν επενδύει κανείς σταθερά στην ποιότητα, όσες δυσκολίες και να κληθεί να αντιπαρέλθει, θα βγει δικαιωμένος.
Με την ευκαιρία της ψηφιοποίησης του περιοδικού «Γράμματα και Τέχνες» από το Πανεπιστήμιο Θράκης, δώσε μας μια εικόνα τόσο του περιοδικού, όσο και της προοπτικής του ψηφιακού βιβλίου.
Τα Γράμματα και Τέχνες υπήρξαν ένα σημαντικό περιοδικό ευρείας ύλης γύρω από τις τέχνες, που κυκλοφόρησε από το 1982 ως το 1999. Στα 17 χρόνια παρουσίας του, το περιοδικό φιλοξένησε στις σελίδες του τις σπουδαιότερες φωνές από τον χώρο της ποίησης, της πεζογραφίας, του δοκιμίου, της κριτικής, της μετάφρασης, και εν γένει της ελληνικής και ξένης διανόησης, με πλήθος άρθρων γύρω από την ελληνική
Στην ψηφιοποίηση του περιοδικού «Γράμματα και τέχνες» προχωρεί το Εργαστήριο Νεοελληνικής και Συγκριτικής Φιλολογίας του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης.
και ξένη ποίηση και πεζογραφία, την κριτική, τη μετάφραση, τη γλώσσα, το θέατρο, τον κινηματογράφο, τη μουσική, τον χορό, τη ζωγραφική, την αρχιτεκτονική, αλλά και τις κοινωνικές επιστήμες. Επίσης, έκλεισε στις σελίδες του επιλεκτικά αφιερώματα, πρώτες δημοσιεύσεις ανέκδοτων κειμένων, όπως και επιστολές και αλληλογραφία σπουδαίων ελλήνων δημιουργών. Είμαι ιδιαίτερα χαρούμενη με την πρόταση του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης για την ψηφιοποίηση του περιοδικού, γιατί η κίνησή τους αυτή βγάζει από τη σκιά, φέρνοντάς το σε επαφή με το αναγνωστικό κοινό, ένα σπουδαίο λογοτεχνικό περιοδικό.
Τώρα, όσον αφορά το ψηφιακό βιβλίο, δεν έχει «πιάσει» πουθενά στην Ευρώπη, σε αντίθεση με την Αμερική. Εξίσου πεσμένες είναι και οι αγορές ηλεκτρονικών βιβλίων μέσω Διαδικτύου. Προσωπικά, ούσα εξοικειωμένη τόσα χρόνια με το χάρτινο βιβλίο, με την αίσθηση να φυλλομετρώ τις σελίδες του, να μυρίζω το χαρτί του, να παρατηρώ τις γραμματοσειρές του, δεν μπορώ να διανοηθώ να διαβάζω κάτι στην ψυχρή οθόνη ενός τάμπλετ. Σύμφωνα με έρευνες δε, οι αναγνώστες από τάμπλετ βιώνουν μεν αντίστοιχα συναισθήματα με τους αναγνώστες ενός έντυπου βιβλίου, αλλά στο τέλος δεν θυμούνται καλά την πλοκή.
Οι εκδόσεις σας διακρίνονται για την ποιότητα των κειμένων, την αισθητική των εξωφύλλων και γενικότερα του στησίματος του βιβλίου. Πόση σημασία έχει αυτό;
Για μας, το βιβλίο είναι ένα εξίσου καλλιτεχνικό προϊόν που επιτάσσει διαφορετικό μέγεθος, διαφορετικά είδη χαρτιού και γραμματοσειρών και προσεκτικό σχεδιασμό του εξωφύλλου του, αναλόγως του περιεχομένου του. Για παράδειγμα, προκειμένου για τη λογοτεχνία, προσφέρονται τα χαρτιά σε χρώμα ώχρας, το ενδεδειγμένο σχήμα είναι 14x21 και οι προτιμώμενες γραμματοσειρές οι λεγόμενες serif, αυτές με πατούρες, όπου ο κάθε χαρακτήρας προετοιμάζει τον επόμενο και η κάθε λέξη την επόμενη, διευκολύνοντας έτσι την ανάγνωση ενός λογοτεχνικού κειμένου. Ακόμα και το πιο ενδιαφέρον κείμενο, αν δεν τύχει ανάλογης τυπογραφικής μεταχείρισης, ενδεχομένως να περάσει και τελείως απαρατήρητο μέσα στην αθρόα κυκλοφορία νέων τίτλων.
Πώς επιλέγετε τους συγγραφείς σας;
Το βασικό κριτήριο επιλογής ενός συγγραφέα είναι το ίδιο του το έργο, αλλά και η σχέση εμπιστοσύνης που δημιουργείται ανάμεσά μας. Έτσι, προσπαθούμε να δίνουμε βήμα και σε νέους συγγραφείς των οποίων το έργο έχει κάτι να πει, είτε πρόκειται για δοκίμιο, είτε για ποίηση, είτε για πεζό.
Υπάρχει ιδιαίτερη αγάπη για τα θεατρικά έργα ή εξειδικεύεστε στο συγκεκριμένο είδος;
Οι "Εκδόσεις Σοκόλη" υπηρετούν και αναδεικνύουν το θεατρικό βιβλίο. Είναι το θησαυροφυλάκιο του θεάτρου μας, ελληνικού και μεταφρασμένου. Εδώ σκηνή από το «Σούμαν» , δεύτερο θεατρικό έργο της ηθοποιού και συγγραφέως, Σοφίας Καψούρου, το οποίο κυκλοφόρησε τις αρχές Φεβρουαρίου από τις εκδόσεις Σοκόλη και παρουσιάστηκε από το Εθνικό Θέατρο στο πλαίσιο της δράσης «Ο συγγραφέας του μήνα», σε σκηνοθεσία του Λευτέρη Γιοβανίδη.
Η ενασχόληση με το θεατρικό κείμενο τα τελευταία δέκα χρόνια ήταν φυσική απόρροια της ήδη ενασχόλησής μας με τον χώρο της λογοτεχνίας, αναπόσπαστο μέρος της οποίας είναι και η δραματουργία. Η θεατρική μας ωστόσο σειρά ήρθε να καλύψει και ένα κενό που υπήρχε στην εκδοτική αγορά γύρω από το θεατρικό κείμενο. Αυτή τη στιγμή η σειρά του Θεάτρου χωρίζεται στο Ελληνικό Θέατρο, το Παγκόσμιο Θέατρο και το Παιδικό Θέατρο και αριθμεί περί τους 200 τίτλους. Ανάμεσά τους, πρωτότυπα έργα σπουδαίων ελλήνων θεατρικών συγγραφέων, μεταφράσεις σημαντικών κείμενα της παγκόσμιας δραματουργίας και πρωτότυπα και διασκευές γνωστών έργων για παιδιά.
Η συνεργασία μας, με τα «Μαθήματα Κηπουρικής», μου έδειξε ότι διαβάζεις και εκτιμάς το ελληνικόδιήγημα. Τι μέλλον έχει η μικρή φόρμα, από άποψη ποιότητας αλλά και συνέχειας στη χώρα μας;
Το διήγημα, κατ’ εμέ, είναι ίσως η πιο δύσκολη φόρμα ακριβώς λόγω της μικρής της έκτασης, η οποία και δεν συγχωρεί επαναλήψεις, «κοιλιές» και περιττολογίες. Ο συγγραφέας καλείται μέσα σε λίγες σελίδες να παρουσιάσει μια αυτόνομη νοηματική ενότητα με εσωτερικό παλμό και άρτιους χαρακτήρες. Αυτά ήταν και κάποια από τα στοιχεία που διέκρινα εξαρχής και στη δική σας συλλογή διηγημάτων, στα «Μαθήματα Κηπουρικής». Το διήγημα δεν προτιμάται τόσο, ούτε ως μορφή από τους συγγραφείς, ούτε από το αναγνωστικό κοινό.
Πώς ορίζεται αλλά και πώς επιβιώνει η ποιότητα, σε ένα δίκτυο πώλησης και διακίνησης εκατοντάδων μη ποιοτικών τίτλων;
Πάντα θα υπάρχουν αναγνώστες που θα επιζητούν το κάτι παραπάνω.
Ποιο το μέλλον της βιβλιαγοράς σε μια χώρα που τη μαστίζει μια παρατεταμένη κρίση;
Όσο φύσει αισιόδοξος και να είναι κανείς, δυστυχώς η υπάρχουσα οικονομική κατάσταση στον χώρο του βιβλίου δεν του αφήνει και πολλά περιθώρια. Σήμερα, έχουμε μια κορεσμένη εκδοτική αγορά λόγω της υπερπληθώρας τίτλων σε συνδυασμό με μια χαμηλή αναγνωσιμότητα που αγγίζει το 6% και μια στροφή προς το ελαφρύ ανάγνωσμα. Το κράτος από την πλευρά του αντιμετωπίζει το βιβλίο περισσότερο ως εμπορικό προϊόν παρά ως πολιτισμικό. Πέραν της έλλειψης μιας στοιχειώδους κρατικής πολιτικής ενίσχυσης του βιβλίου, το κράτος καθυστερεί πολύ στην αποπληρωμή των οφειλών του προς τους εκδότες από τη διανομή των πανεπιστημιακών συγγραμμάτων, ενώ την ίδια στιγμή οι εκδότες ερχόμαστε αντιμέτωποι ως ελεύθεροι επαγγελματίες, μικρομεσαίοι το πλείστον, με την υπερφορολόγηση και πλείστες έκτατες εισφορές, με απουσία συναφών προγραμμάτων ΕΣΠΑ, και ανελαστικότητα στον τραπεζικό δανεισμό. Φανταστείτε ότι τυπώνουμε με 24% ΦΠΑ και πουλάμε με 6%. Το αποτέλεσμα είναι, μέσα σε οκτώ χρόνια, να έχει αλλάξει άρδην το εκδοτικό τοπίο και να έχουμε μια τεράστια μείωση του συνολικού εκδοτικού τζίρου που αγγίζει το 50%, όπως και λουκέτοσε παραδοσιακούς εκδοτικούς οίκους.
Τι σημαίνει «ευπώλητο» στη σημερινή αγορά του βιβλίου;
Ευπώλητο, το λεγόμενο bestseller των αγγλοσαξόνων, είναι το βιβλίο που σημειώνει τις μεγαλύτερες πωλήσεις, με βάσει τους αριθμούς πωλήσεων διαφόρων βιβλιοπωλείων. Με εξαίρεση ωστόσο πραγματικά σπουδαία βιβλία που δικαιωματικά φιγουράρουν ως ευπώλητα, σε πολλές περιπτώσεις υπάρχει ένας ολόκληρος, θεμιτός και μη, μηχανισμός δημιουργίας ευπώλητων βιβλίων. Συνήθως υπάρχει προτίμηση για βιβλία μυθοπλασίας (αστυνομικά, δράσης), ενώ ένας συγγραφέας που έχει ήδη χρεωθεί με ένα bestseller είναι πολύ πιθανότερο να χρεωθεί και με ένα δεύτερο (Πηγή: περιοδικό EPJ Data Science). Αλλά και η διαφήμιση στον Τύπο και στην τηλεόραση παίζει σημαντικό ρόλο στο να σκαρφαλώσει ένα βιβλίο στη δεκάδα των ευπώλητων, όπως επίσης και οι «φιλίες» και οι δημόσιες σχέσεις του κάθε συγγραφέα. Έχω διαβάσει πολύ αξιόλογα βιβλία πρωτοεμφανιζόμενων συγγραφέων που δυστυχώς δεν προβλήθηκαν ποτέ, γιατί δεν πληρούσαν τις «προϋποθέσεις». Ωστόσο, τα βιβλία που μας διαμορφώνουν ως αναγνώστες, σπάνια είναι τα ευπώλητα βιβλία, αλλά τα βιβλία που πουλάνε σε βάθος χρόνου, τα κλασικά έργα.
Τι φταίει που η παραλογοτεχνία φιλοξενείται στα ίδια ράφια με την λογοτεχνία ;
Πρώτα απ’ όλα είναι θέμα παιδείας. Ένα εκπαιδευτικό σύστημα που συνεχίζει να προάγει την αποστήθιση, με αποτέλεσμα την εξαγωγή μαθητών με χαμηλό δείκτη κριτικής ικανότητας αλλά και μη εξοικειωμένο με την αναγνωστική πράξη, στερεί από την αγορά έναν μελλοντικό αναγνώστη εφημερίδων και βιβλίων. Ο Αναγνώστης δεν γεννιέται, αλλά δημιουργείται.
Επίσης, όσο το βιβλίο αντιμετωπίζεται ως εμπορικό προϊόν, υπακούοντας στις λογικές των bestseller και των αναγνωσμάτων της μοδός, η κατάσταση δεν πρόκειται να αλλάξει.
Προοπτικές και προτάσεις για την έξοδο από την κρίση στον χώρο του βιβλίου. Τι πιστεύεις;
Οποιεσδήποτε προτάσεις για έξοδο από την κρίση στον χώρο του βιβλίου θα έπρεπε να χωριστούν σε βραχυπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες και αφορούν κυρίως την επαναφορά της Ενιαίας Τιμής Βιβλίου, την υιοθέτηση μιας φιλικής φορολογικής αντιμετώπισης των εκδοτών, όπως και την ανάγκη χάραξης μιας συνεπούς κρατικής στρατηγικής για το βιβλίο, διαπνεόμενη από την αρχή ότι το βιβλίο είναι πρωτίστως πολιτισμικό αγαθό και ως τέτοιο πρέπει να αντιμετωπίζεται. Από την άλλη, και εμείς, ως απλοί καταναλωτές, πρέπει να είμαστε πιο προσεκτικοί και ψαγμένοι στην επιλογή των όποιων τίτλων.
Δυο λόγια για το μέλλον και τα σχέδια των εκδόσεων Σοκόλη.
Με βασικές αρχές την ποιότητα και τον σεβασμό προς τον αναγνώστη, αρχές που διδάχθηκα από τον εκδότη πατέρα μου Παναγιώτη Σοκόλη, θα συνεχίσουμε, επιλεκτικά, να εκδίδουμε βιβλία γύρω από τη ελληνική και ξένη λογοτεχνία (ποίηση, πεζό), το δοκίμιο, το θέατρο (ελληνικό, παγκόσμιο, παιδικό), την εκπαίδευση και την ιστορία.
Επίσης, μέσα ένα πνεύμα έντονης επιχειρηματικής εξωστρέφειας, συνεχίζουμε την προσπάθεια διεθνοποίησης του σύγχρονου ελληνικού θεατρικού κειμένου στο εξωτερικό, με το μότο «Greek Theater travels abroad». Προϊόν της προσπάθειάς μας μέχρι σήμερα ήταν και η επίτευξη συμφωνίας με τον μεγαλύτερο βρετανικό θεατρικό εκδοτικό οίκο, τον Oberon LTD, και έναν από τους πιο γνωστούς παγκοσμίως. Έτσι, για πρώτη φορά κυκλοφόρησε στην αγγλική γλώσσα σε όλον τον κόσμο, μια συλλογή Σύγχρονων Ελλήνων Θεατρικών Συγγραφέων, η «Oberon Anthology of Modern Greek Plays», ανοίγοντας τις πόρτες των ξένων πανεπιστημίων και της διεθνούς βιβλιογραφίας στη σύγχρονη ελληνική δραματουργία.
Κλείνοντας, θα ήθελα να επισημάνω ότι φέτος, επ’ ευκαιρία της Αθήνας ως Παγκόσμιας Πρωτεύουσας Βιβλίου για το 2018, μας δίνεται μια μεγάλη ευκαιρία να δώσουμε ζωή στο βιβλίο και να περάσουμε το μήνυμα ότι το βιβλίο δεν είναι είδος πολυτελείας, αλλά προϊόν πρώτης ανάγκης.
