Οι περισσότεροι περιαστικοί και τουριστικοί οικισμοί, προέρχονται από παλιούς αγροτικούς πυρήνες που περιβάλλονταν από γεωργικές εκτάσεις ή εκτεταμένους πευκώνες. Σιγά - σιγά και με τρόπο στρεβλό, δηλαδή ασχεδίαστο και αυθαίρετο, ο παλιός αγροτικός οικισμός επεκτάθηκε σε βάρος της γύρω περιοχής, μετατρέποντάς την σε οικιστική και τουριστική. Όσοι οικισμοί "είχαν την τύχη" να έχουν γύρω τους δασικούς πευκώνες, βρέθηκαν κυκλωμένοι αλλά και γεμάτοι από συστάδες πεύκων.
Οι πευκώνες, που σήμερα περιβάλλουν ασφυκτικά πολλούς οικισμούς, στο παρελθόν υπήρξαν πηγή ζωής για τον αγροτικό πληθυσμό. Ήταν παραγωγικοί, πηγή αγροτικού εισοδήματος. Οι αγρότες συστηματικά συνέλλεγαν το ρετσίνι, παρήγαγαν από τα γέρικα πεύκα κάρβουνα, και καλλιεργούσαν μελίσσια. Είχαν λόγο να φροντίζουν, να συντηρούν και να προστατεύουν τα πεύκα τους. Με τα χρόνια οι εργασίες αυτές μειώθηκαν και οι πευκώνες εγκαταλείφθηκαν από τους «καλλιεργητές τους», ρετσινάδες και καρβουνιάρηδες.
Οι δασολόγοι μας πληροφορούν ότι το οικοσύστημα του πευκοδάσους είναι «πυρόφιλο» και «πυρογενές» και έχει χρόνο ζωής περίπου 80-100 χρόνια ανάλογα με την περιοχή. Όταν το πευκοδάσος γεράσει γίνεται πολύ εύφλεκτο. Στον κύριο κορμό του σχηματίζονται ξερές κουφάλες, τα κλαδιά του σπάνε και ξεραίνονται, το ατρύγητο ρετσίνι ποτίζει τον κορμό, και οι πεσμένες πευκοβελόνες δημιουργούν ένα εύφλεκτο έδαφος.
Η φωτιά στο πευκοδάσος είναι ένα φυσικό, περιοδικό, φαινόμενο που συμβάλλει στην αναγέννησή του. Όταν το πεύκο καίγεται ώριμα σπέρματα που προστατεύονται από τη φωτιά, εκσφενδονίζονται και με τις πρώτες βροχές φυτρώνουν. Ένα πευκοδάσος, αν το προστατεύσουμε, θα ξαναδημιουργηθεί σε 10 περίπου χρόνια.
Περισσότερα στο κείμενο της WWF: https://www.contentarchive.wwf.gr/…/entheto…
Ας αφήσουμε, όμως, τις καμένες δασικές περιοχές (που βρίσκονται μακριά από οικισμούς) στους αρμόδιους δασολόγους και στη φυσική διαδικασία αναδάσωσης. Να σημειώσουμε μόνο πως τα «σχέδια αναδάσωσης» που ακούγονται, με «αναδόχους» και «υβρίδια» κρύβουν πολλά σκοτεινά σημεία και μεγάλα επιχειρηματικά συμφέρονται. Και ίσως επανέλθουμε.
Ας επικεντρωθούμε, λοιπόν, στους οικισμούς, σε αυτούς που οι πρόσφατες πυρκαγιές απέδειξαν πόσο ευάλωτοι είναι (βοηθούσης και της υψηλής θερμοκρασίας , λόγω κλιματικής κρίσης κλπ).
Πολλοί αναπτύχθηκαν μέσω της αυθαίρετης δόμησης η οποία «νομιμοποιήθηκε» είτε με επαναληπτικές νομιμοποιήσεις αυθαιρέτων που συνεχίζονται μέχρι σήμερα, είτε με «κολοβά» εκ των υστέρων σχέδια πόλης. Άλλοι πάλι, ίσως οι περισσότεροι, κτίστηκαν με το τριτοκοσμικό καθεστώς των οικισμών (των δήθεν προϋφισταμένων του 1923). Σύμφωνα με αυτό το σύστημα κάποιος παλιός οικιστικός πυρήνας (μετά από πιέσεις ιδιοκτητών, εργολάβων κλπ) διευρυνόταν επαναληπτικά και αυθαίρετα με αποφάσεις των τότε πολεοδομικών υπηρεσιών. Έτσι δημιουργήθηκαν τεράστιες οικιστικές περιοχές - ολόκληρες πόλεις, με ασχεδίαστη δόμηση χωρίς καμιά αντιπυρική -αντιπλημμυρική προστασία, αλλά με νομιμοφάνεια, δηλαδή με νόμιμες οικοδομικές άδειες.
Το 2018 ο τότε πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας, την ώρα που η πυρκαγιά στο Μάτι μαινόταν έκανε τη σωστή διάγνωση:
«Κυβερνάμε μια χώρα που χτίστηκε αυθαίρετα…», είπε.
Και λίγο αργότερα στην ομιλία του στο Λαύριο (7/8/2018) εξήγγειλε τα «20 σημεία για την προστασία και τον έλεγχο του δομημένου περιβάλλοντος» κάνοντας και μια τιμητική αναφορά στον Αντώνη Τρίτση:
«Χρειάστηκαν τελικά να περάσουν 35 ολόκληρα χρόνια για να βρεθεί μια κυβέρνηση να υλοποιήσει τον Ν.1337/ 1983 και την «Επιχείρηση Πολεοδομικής Ανασυγκρότησης -2002-2004» που εμπνευστής τους υπήρξε ο αείμνηστος Α. Τρίτσης.».
Δυστυχώς, για τους γνωστούς λόγους, το σχέδιο αυτό (της ριζικής αντιμετώπισης των οικιστικών στρεβλώσεων) δεν προχώρησε.
Σε αντίθεση με το 2018, στις τωρινές πυρκαγιές και εκκενώσεις οικισμών, ο σημερινός πρωθυπουργός μοιάζει να μην έχει συνειδητοποιήσει τη στρεβλή ελληνική πραγματικότητα. Γι' αυτόν φταίει η κλιματική κρίση, η ξηρασία, οι εμπρηστές… Για το επιτελικό κράτος του και τον ίδιο, φταίνε πάντα οι άλλοι.
Η στρεβλή και ασχεδίαστη οικιστική ανάπτυξη δεν απασχολεί και δεν καταγράφεται καν στις αιτίες.
Προκειμένου, λοιπόν, να αντιμετωπισθούν οι χρόνιες οικιστικές στρεβλώσεις, που με την κλιματική αλλαγή λαμβάνουν εκρηκτικό χαρακτήρα, χρειάζεται μια νέα «Πολεοδομική Επιχείρηση (Αντιπυρικής και Αντιπλημμυρικής Προστασίας αυτήν τη φορά)». Με προτεραιότητα τους οικισμούς που έχουν παλιό και βεβαρυμμένο ιστορικό πυρκαγιών (και πλημμυρών). Με αντικατάσταση βεβαίως της βλάστησης των «πυρόφιλων» και «πυρογενών» πεύκων με «πυράντοχα» φυτά της πλούσιας ελληνικής χλωρίδας.
Κλείνοντας επαναλαμβάνουμε το προφανές: Αν ο Μητσοτάκης κέρδισε τις εκλογές με το σύνθημα «τάξη και ασφάλεια», ας μάθει επιτέλους κάτι που οι πολίτες αυτές τις μέρες έμαθαν με τραγικό τρόπο. Τάξη και ασφάλεια δεν είναι η αστυνομία στα πανεπιστήμια, η εκκαθάριση των Εξαρχείων, οι εκκενώσεις των καταλήψεων κλπ κλπ.
Αλλά το να μπορεί ο πολίτης να ζει ασφαλής στο σπίτι του και να μην αναγκάζεται να το εγκαταλείψει βιαίως απειλούμενος από μια φωτιά που πλησιάζει και απειλεί τον οικισμό του (έναν οικισμό χωρίς καμιά αντιπυρική προστασία).
Όπως τα έζησαν οι κάτοικοι εκατοντάδων οικισμών στην Εύβοια, στη Μεσσηνία στη Φωκίδα, στην Ηλεία. Πραγματικές δυστοπίες, όπου εν καιρώ ειρήνης έγιναν πρόσφυγες στην ίδια τους την πατρίδα.
