Η πραγματικότητα είναι ορατή δια γυμνού οφθαλμού. Οπουδήποτε στην Ευρώπη και στον υπόλοιπο κόσμο εφαρμόστηκε ένα μοντέλο αποφασιστικής ενίσχυσης της αυτοδιοίκησης, με δραστικές εκχωρήσεις πόρων και αρμοδιοτήτων στις αυτοδιοικητικές δομές, το επίπεδο κοινωνικής ευημερίας και οικονομικής ανάπτυξης παρουσίασε αλματώδη βελτίωση.
Στην Ελλάδα, για πολλές δεκαετίες, ζήσαμε τον υδροκεφαλισμό του κέντρου, με τα γνωστά αποτελέσματα. Η εσωτερική μετανάστευση, τα κύματα φυγής προς τα μεγάλα αστικά κέντρα, πρωτίστως προς την Αθήνα, υποδαύλισαν μια άναρχη, στρεβλή και ετεροβαρής ανάπτυξη της χώρας, με συνέπειες στον παραγωγικό και κοινωνικό ιστό της.
Μόλις τα τελευταία 25 χρόνια η κεντρική διοίκηση κατανόησε ότι η έννοια της τοπικής και περιφερειακής ανάπτυξης μπορεί να υπηρετηθεί μόνο μέσα από πραγματικά ισχυρές αυτοδιοικητικές δομές. Αλλά και πάλι, νόμοι που υπόσχονταν μια παρεμβατική, ακηδεμόνευτη, οικονομικά και διοικητικά αυτοτελής αυτοδιοίκηση συχνά, κατά την εφαρμογή τους, συναντούσαν λογής λογής προσκόμματα.
Ασφαλώς, η θέσπιση των αιρετών Περιφερειών και οι παράλληλες θεσμικές μεταρρυθμίσεις στη λειτουργία του πρώτου βαθμού αυτοδιοίκησης συνέθεσαν μια νέα αρχιτεκτονική στη διοικητική διάρθρωση της χώρας, ελπιδοφόρα στο ξεκίνημα της αλλά και χρονικά συμπίπτουσα με την έναρξη της οικονομικής κρίσης.
Παρ’ όλα αυτά ο θεσμός της αιρετής Περιφέρειας δεν έχασε τη ζωτικότητα του. Στην περίπτωση της Δυτικής Ελλάδος, παρά τις συνθήκες ασφυξίας που προέκυψαν, η Περιφέρεια αναδιάταξε τις δυνάμεις της, στράφηκε επιθετικά στη διεκδίκηση κάθε πιθανής χρηματοδοτικής πηγής και παρέμεινε ο βασικότερος πυλώνας στήριξης των τοπικών αναπτυξιακών πολιτικών και, παράλληλα, φορέας εξομάλυνσης των κοινωνικών συνεπειών της κρίσης.
Έργα υποδομής που επί δεκαετίες αποτελούσαν διεκδικήσεις της περιοχής έχουν σήμερα παραδοθεί στους πολίτες. Παρεμβάσεις στην ενίσχυση της επιχειρηματικότητας λειτουργούν υπέρ της βαθμιαίας αποκλιμάκωσης της ανεργίας. Επενδύουμε στην προστιθέμενη αξία της Περιφέρειας, στον τουρισμό, στην πνευματική δημιουργία, στην περιβαλλοντική συνείδηση, στη γνώση, στη καινοτομία. Ακολουθούμε πολιτική εξωστρέφειας, στηρίζουμε ανυποχώρητα την κοινωνική αλληλεγγύη, γνωρίζουμε και ιεραρχούμε τις ανάγκες, με γνώμονα την παραγωγική ανασυγκρότηση της Δυτικής Ελλάδας, τις ευκαιρίες στη νέα γενιά και την στήριξη των οικονομικά ασθενέστερων.
Χρησιμοποιώ το παράδειγμα της Δυτικής Ελλάδος για να επισημάνω ότι στην μνημονιακή περίοδο η αυτοδιοίκηση διαδραμάτισε έναν καίριο ρόλο στήριξης των τοπικών κοινωνιών. Πολλές φορές, καταβάλλοντας προσπάθειες που βρίσκονταν πάνω απ’ τις δυνατότητες της. Άλλες φορές προτάσσοντας το στοιχείο της σύγκρουσης και της διεκδίκησης.
Η ουσία είναι ότι οι αυτοδιοικητικές δομές –μιλώ για την πλειονότητα των περιπτώσεων- συνέτειναν ώστε να στηριχθούν η ανάπτυξη και οι τοπικές κοινωνίες. Η αυτοδιοίκηση έδειξε ωριμότητα, συναίσθηση του χρέους της και δεν παρασύρθηκε από το κλίμα αδράνειας και καθήλωσης που εξέπεμπε ή ενθάρρυνε η εποχή.
Σήμερα, τα δεδομένα επιτρέπουν να ξαναδούμε τον ρόλο της αυτοδιοίκησης. Να μιλήσουμε με μεγαλύτερη τόλμη για την Περιφερειακή Διακυβέρνηση. Να δρομολογήσουμε την συνταγματική κατοχύρωση της οικονομικής αυτοδυναμίας της Περιφέρειας και να ολοκληρώσουμε το θεσμικό πλαίσιο της διοικητικής της αυτοτέλειας.
Ισχυρές Περιφέρειες σημαίνει ισχυρή περιφερειακή ανάπτυξη, αποτελεσματικό κοινωνικό κράτος, δυνατότητες και ευκαιρίες στη νέα γενιά, λόγος στην κοινωνία των πολιτών, σεβασμός στη συμμετοχική δημοκρατία.
Κάτω απ’ αυτό το πρίσμα οφείλουμε να δούμε την επόμενη μέρα στο αυτοδιοικητικό τοπίο. Χωρίς αγκυλώσεις, χωρίς δογματισμούς, με συναντίληψη, κοινό βηματισμό και προοδευτικό πρόσημο.
Οι συνθήκες, πλέον, ευνοούν την καλλιέργεια μιας νέας κουλτούρας συνεννόησης στην αυτοδιοίκηση. Ευνοούν την στράτευση πίσω από στόχους και προοπτικές, με δυνάμεις συντεταγμένες και όχι οχυρωμένες στο μετερίζι τους.
Ποιος, λοιπόν, φοβάται την εξέλιξη της αυτοδιοίκησης; Ποιος αντιτίθεται στο νέο πλαίσιο οργάνωσης των αυτοδιοικητικών δομών, με προμετωπίδα την Περιφερειακή Διακυβέρνηση; Το ερώτημα θα μπορούσε να είναι ρητορικό, με δεδομένο το επιτυχημένο μοντέλο πολλών ευρωπαϊκών κρατών. Δεν είναι, όμως.
Διότι εξακολουθούν να υπάρχουν δυνάμεις και λογικές που θέλουν την αυτοδιοίκηση έναν αδύναμο διαχειριστικό βραχίονα, έναν αναιμικό θεσμό στη σκιά του κεντρικού κράτους. Μ’ αυτές τις δυνάμεις θ’ αναμετρηθούμε στις εκλογές της προσεχούς άνοιξης.
Το άρθρο αυτό δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «Νέα Σελίδα», στις 27.10.2018.
