Η ομιλία Trump στο Καπιτώλιο την Τρίτη 4 Φεβρουαρίου «σφράγισε» την νέα πολιτική ατζέντα της θητείας του νέου προέδρου των ΗΠΑ. Ανέδειξε ταυτόχρονα το πόσο απροετοίμαστοι είναι οι ευρωπαίοι να αναλάβουν τις αναπτυξιακές και αμυντικές τύχες των χωρών της Ένωσης. Αξιολογώντας τις αντιδράσεις των ευρωπαίων στις δηλώσεις και κινήσεις του Ν. Trump, εύκολα συμπεραίνουμε πως αναδεικνύεται Η έλλειψη αντίληψης για το πλαίσιο της νέας «διαπραγματευτικής προσέγγισης» των ΗΠΑ.
Οι αντιδράσεις έκπληξης και οργής, σε ορισμένες περιπτώσει,ς σηματοδοτούν την αφέλεια με την οποία πορεύονταν οι κυβερνήσεις της ΕΕ τα τελευταία χρόνια. Άλλωστε, το προεκλογικό σλόγκαν «America First» θα έπρεπε να είχε προϊδεάσει ως προς την νέα πολιτική κατεύθυνση. Η κυνικότητα της επισήμανσης Trump ότι «οι σύμμαχοι χρησιμοποιούν τις ΗΠΑ χωρίς να ρισκάρουν τίποτα και να μην δίνουν τίποτα για αντάλλαγμα», έπρεπε να είχε ξυπνήσει από τον λήθαργο τους ευρωπαίους πολιτικούς, καθώς δεν απέχει πολύ από την πραγματικότητα.
Κατά συνέπεια δεν θα έπρεπε να ξενίζει τους Ευρωπαίους η ρητορική Trump. Διαβάζοντας τα δεδομένα (οικονομικά, στρατηγικά) θα έπρεπε να είναι σε θέση να διαβλέψουν την αναγκαιότητα της στροφής της πολιτικής στις ΗΠΑ. Τόσο ως προς τις κινήσεις σε εγχώριο επίπεδο για την μείωση του κόστους λειτουργίας της κεντρικής κυβέρνησης, όσο και σε διεθνές, με στόχο την συνολική αναδιάταξη του πεδίου ανταγωνιστικότητας αλλά και διαχρονικής βιωσιμότητας της οικονομίας ως υπερδύναμης.
Από την πρώτη ημέρα της θητείας του νέου Προέδρου, προωθήθηκαν πολιτικές με τέτοιο δυναμισμό και ταχύτητα, που κανείς πρόεδρος δεν είχε δρομολογήσει μετά τον ΑΠΠ: Ξεκίνησε η νέα «διαπραγμάτευση» αναδεικνύοντας έναν νέο «αλγόριθμο» προβολής σχέσεων κόστους- οφέλους για το σύνολο της οικονομίας και των αμερικανικών διεθνών σχέσεων. Οι στόχοι που έχουν τεθεί είναι η μείωση του χρέους των ΗΠΑ και η διασφάλιση των στοιχείων εκείνων (σπάνιες γαίες) που θα διατηρήσουν την χώρα ως προεξέχουσα παγκόσμια δύναμη.
Η Ευρώπη έπρεπε να είχε δράσει άμεσα και με ρεαλισμό. Απέτυχε για ακόμα μία φορά. Οι Αμερικανοί έχουν μία χαρακτηριστική έκφραση: «There is no such thing as a free lunch». Κοινώς δεν υπάρχουν δωρεάν γεύματα. Δεν τα αποδέχονται, όπως δεν τα αποδέχθηκαν οι Ευρωπαίοι από την Ελλάδα κατά την περίφημη 17ωρη διαπραγμάτευση για το μέλλον της χώρας με την κυβέρνηση Τσίπρα. Τώρα απλά λαμβάνουν το ίδιο «φάρμακο» (taste of their own medicine). Όταν η στόχευση Trump – με βάση την εντολή που έλαβε από το εκλογικό σώμα - είναι η ανακατανομή κονδυλίων στην εγχώρια ανάπτυξη, μέσω μείωσης εξόδων της κεντρικής κυβέρνησης, γίνεται άμεσα αντιληπτός ο λόγος που δεν έχει δίκαιη βάση η κριτική από τους ευρωπαίους πολιτικούς στην ρητορική του.
Με βάση την νέα στρατηγική στόχευση, δικαιολογημένα ο Trump δεν αποδέχεται οι χώρες της ΕΕ να βασίζονται στις ΗΠΑ για την άμυνά τους εξοικονομώντας κονδύλια για την δική τους ανάπτυξη, επενδύοντας στην βιομηχανία σε προϊόντα που εξάγονται στις ΗΠΑ. Οικονομικός κύκλος που επί δεκαετίες προσέθετε στοιχεία εμπορικής δυσαρμονίας στις μεταξύ των κρατών σχέσεις. Υπό το πρίσμα αυτό, είναι κατανοητός ο λόγος που με αφορμή το «Ουκρανικό» οι κινήσεις και η ρητορική ως προς την άμυνα της Ευρώπης, παρέπεμψαν σε άμεσες κινήσεις προώθησης της νέας στρατηγικής για την οποία δεν ήταν προετοιμασμένοι οι ευρωπαίοι.
Χαρακτηριστικό της αμηχανίας της ΕΕ η δήλωση της Kaja Kallas, Ύπατης Αρμοστού, ότι «ο ελεύθερος κόσμος χρειάζεται νέο ηγέτη». Αντί της αποκρυπτογράφησης της νέας πολιτικής στόχευσης των ΗΠΑ, η Ευρώπη επιλέγει βολικά να περιχαρακώσει την υφιστάμενη διαχρονική παθογένεια των γραφειοκρατικών προσεγγίσεων, χωρίς να στοχεύσει στην ριζική αναδιάταξη του πολιτικού και παραγωγικού μοντέλου. Άλλωστε, η επικοινωνιακής χρησιμότητας εξαγγελία της O von der Leyen για «ενεργοποίηση πόρων» 800 δις ευρώ για την άμυνα, χωρίς πρόγραμμα και με μόνο δεδομένο τα 150 δις δανεισμού, δεν αφήνουν πολλά περιθώρια αισιοδοξίας ως προς την δυνατότητα άμεσης αποτελεσματικότητας αλλά και συνοχής των κρατών μελών προς την κατεύθυνση αυτή.
Είναι ανάγκη να αντιληφθούμε πως η νέα πολιτική Trump, την οποία απέτυχαν να αποκρυπτογραφήσουν έγκαιρα οι ευρωπαίοι προ της εκλογής του, έχει πολλαπλή στόχευση. Δεν τον ενδιαφέρουν οι αντιδράσεις των ευρωπαίων ηγετών, καθώς για τον νέο πρόεδρο προέχει η ανάταξη της οικονομίας και η εξασφάλιση της ισχύος της. Στην φάση της ταχύτητας «επιβολής» της νέας πολίτικής, το ύφος καθώς οι κινήσεις αποπροσανατολισμού θα πρέπει να εντάσσονται στην σύνθεση του νέου “διαπραγματευτικού αλγορίθμου”:
Αποτελεί άμεση προτεραιότητα η συγκράτηση του επιπέδου δανεισμού προκειμένου αυτός να μην εκτιναχθεί. Στόχος η εξοικονόμηση κονδυλίων για την ανάπτυξη νέων τεχνολογιών και άλλων επενδύσεων εκσυγχρονισμού. Στον τομέα αυτό εστιάζεται η συμμετοχή E. Musk ως συμβούλου και του ρόλου του νεοσύστατου “Φορέα Κρατικής Αποτελεσματικότητας». Έχοντας εισέλθει στο πεδίου του «πραγματισμού» στην γεωπολιτική και τις εξωτερικές σχέσεις, η «απαίτηση» αύξησης αμυντικών δαπανών από την ΕΕ και η μερική αποχώρηση από την παροχή αμυντικής ομπρέλας, στόχο έχει τον επιμερισμό του κόστους και η εξοικονόμηση κονδυλίων. Η χρήση των κονδυλίων αυτών θα επικεντρωθεί στην ανάπτυξη της εγχώριας βιομηχανίας.
Η απειλή επιβολής δασμών αποτελεί μέτρο πίεσης προς τις ανταγωνίστριες χώρες, και μέχρι πρότινος εμπορικούς εταίρους με στόχο να ενισχύσει την ανοικοδόμηση της οικονομίας και την εσωτερική αγορά. Η κριτική που ασκείται για το μέτρο ως ενισχυτικό του πληθωρισμού έχει βάση. Οι εκτιμήσεις όμως, είναι πως αυτός θα είναι ελεγχόμενος. Με τις κατάλληλες διαρθρωτικές παρεμβάσεις είναι δυνατόν να μειωθεί προκειμένου με τον «επαναπατρισμό» παραγωγικής δραστηριότητας, και την ανάκαμψη της εσωτερικής αγοράς να δομηθεί ουσιαστική ανάπτυξη του ΑΕΠ.
Με δεδομένο ότι η παγκόσμια ανάπτυξη βασίζεται στις νέες τεχνολογίες και την τεχνητή νοημοσύνη που απαιτούν κρίσιμα υλικά και σπάνιες γαίες - στοιχεία πολλά από τα οποία υπάρχουν στην Κίνα αλλά όχι στις ΗΠΑ - η απόκτησή τους αποτελεί πρώτης προτεραιότητας στόχευση. Λόγος για τον οποίο έμμεσα και έμμεσα τίθεται το θέμα προς χώρες εκτός Κίνας που έχουν στο υπέδαφός τους τα ορυκτά αυτά. Η συμφωνία με την Ουκρανία βασίζεται σε αυτή την λογική. Ίδια λογική που οδήγησε κατά τον παρελθόν την εμπλοκή της χώρας στην Μ. Ανατολή με βάση το τότε στρατηγικό δόγμα της «ενεργειακής αυτονομίας». Το δόγμα αυτό μεταβάλλεται σήμερα σε αυτονομία σε σπάνιες γαίες.
Ο χαρακτήρας ενός ανθρώπου είναι η μοίρα του έλεγε ο Ηράκλειτος (Ήθος ανθρώπου δαίμων). Δυστυχώς ο «χαρακτήρας» της Ευρώπης ανέδειξε αδυναμία ενιαίου συντονισμού και την ανάδειξη ενός ισχυρού ιστορικού αφηγήματος. Τις αδυναμίες του χαρακτήρα αυτού πλήρωσε η χώρα μας. Η έλευση Trump δημιουργεί σοκ με λάθος ανάγνωση. Ο νέος "αλγόριθμος" διαβάζεται λάθος. Πολύ φοβάμαι πως υπό το «πρόσχημα» της άμεσης «αντίδρασης» της ΕΕ και της ανάπτυξης αμυντικής βιομηχανίας, η ανάγνωση του μηνύματος θα έχει ως αποτέλεσμα την διαίρεσή της σε μικροσυμμαχίες και περιφερειακές προσεγγίσεις, θέτοντας ως πρόσχημα έναν εχθρό που ιστορικά δεν έχει κηρύξει τον πόλεμο σε ευρωπαϊκή χώρα.