Το tempo24.gr και τα φροντιστήρια ΟΡΑΜΑ/18Plus παίρνουν ενεργά μέρος στη «μάχη» της ενημέρωσης αναφορικά με το εκπαιδευτικό γίγνεσθαι των Πανελλαδικών Εξετάσεων. Κάθε ημέρα εξετάσεων χρησιμοποιώντας τους διαδικτυακούς δίαυλους επικοινωνίας του tempo24.gr θα απαντούν, θα λύνουν, θα σχολιάζουν τα θέματα των Πανελλαδικών Εξετάσεων και ό,τι συμβαίνει κατά τη διεξαγωγή αυτών
ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ 2016
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΗΣ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ
ΚΕΙΜΕΝΟ
Η φιλία
Η φιλία, δώρο ακριβό και ευτύχημα σπάνιο, έχει πανάρχαιους τίτλους ευγένειας. Την εχάρηκαν άνθρωποι εκλεκτοί, σε όλα τα γεωγραφικά και τα ιστορικά πλάτη της οικουμένης, και την εγκωμίασαν ποιητές, σοφοί, πολιτικοί με τον τρόπο του ο καθένας, αλλά όλοι με την ίδια συγκίνηση. Άλλωστε, εκτός από την καταγωγή της λέξης (που είναι κατευθείαν παράγωγο του κύριου για την «αγάπη» ρήματος: φιλείν), και μόνο το γεγονός ότι, για να τονίσουμε την εκτίμηση και την εμπιστοσύνη μας προς τα πιο οικεία μας πρόσωπα, δηλώνουμε ότι τους θεωρούμε «φίλους», μαρτυρεί πόσο ψηλά η κοινή συνείδηση τοποθετεί τη φιλία.
Τι είναι η φιλία; «Εύνοια», φυσικά, όπως λέγει ο Αριστοτέλης˙ να έχεις, δηλαδή, καλές διαθέσεις απέναντι σ’ έναν άνθρωπο, να αισθάνεσαι στοργή γι’ αυτόν, να επιζητείς την συντροφιά του και να θέλεις την ευτυχία του˙ να είσαι εύνους προς κάποιον και αυτός εύνους προς εσένα˙ να υπάρχει ανταπόκριση, αμοιβαιότητα στα αισθήματά σας, να τον αγαπάς και να τον τιμάς κι εκείνος, επίσης, να σε αγαπά και να σε τιμά. Γι’ αυτό, όσο τρυφερές κι αν είναι οι σχέσεις μας με τα άψυχα, δεν λέγονται φιλία. Όταν αγαπούμε ένα άψυχο πράγμα, αυτό που αισθανόμαστε δεν είναι φιλία.
Μπορούμε να διακρίνουμε τρία είδη φιλικών σχέσεων, κατά τον Αριστοτέλη: «διά το χρήσιμον», «δι’ ηδονήν», «διά το αγαθόν». Στην πρώτη περίπτωση, συνδεόμαστε μ’ έναν άνθρωπο, επειδή ο ένας μας είναι στον άλλο χρήσιμος (για τις υποθέσεις, τις ανάγκες, τη σταδιοδρομία, τις πολιτικές φιλοδοξίες μας κ.τ.λ.). Στη δεύτερη, διατηρούμε στενές σχέσεις μαζί του, επειδή μας προξενεί ευχαρίστηση (είναι διασκεδαστικός, έξυπνος συνομιλητής, επιδέξιος συμπαίκτης κ.τ.λ.). Και στις δύο περιπτώσεις, «αγαπούμε» τον άλλο κι εκείνος μας «αγαπά» όχι για την ανθρώπινη ποιότητά μας, επειδή, δηλαδή, είμαι εγώ αυτός που είμαι και είναι εκείνος αυτός που είναι (κατά το σώμα και την ψυχή, το ήθος, το πνεύμα), αλλά επειδή κάτι άλλο περιμένουμε απ’ αυτόν και αυτός από εμάς, ένα κέρδος (υλικό ή ηθικό) ή μιαν απόλαυση (την τέρψη της ευχάριστης συναναστροφής).
Του τρίτου είδους ο φιλικός δεσμός είναι η τέλεια, η ουσιαστική και ακατάλυτη φιλία. Τον κάνω συντροφιά, τον τιμώ, τον αγαπώ, με κάνει συντροφιά, με τιμά, με αγαπά, όχι επειδή περιμένω απ’ αυτόν ή εκείνος περιμένει από μένα ωφέλεια (με όλο που βέβαια και μπορώ και θα τον ωφελήσω, όπως και εκείνος επίσης, και μπορεί και θα με ωφελήσει), ούτε επειδή μου είναι ευχάριστος και του είμαι ευχάριστος (με όλο που πραγματικά αισθανόμαστε ευχαρίστηση ο ένας κοντά στον άλλο), αλλά επειδή, όντας ο καθένας μας αυτό που είναι, μοιάζουμε ο ένας στον άλλο –η ομοιότητά μας βρίσκεται στην ανθρώπινη αξία μας, στο υψηλό ποιόν της ανθρωπιάς μας. Η τέλεια, λοιπόν, φιλία είναι συνάντηση και δεσμός δύο προσώπων απάνω στον ίδιο ηθικό άξονα, στην ίδια αξιολογική κλίμακα. Θεμέλιο και εγγύηση της αγάπης τους είναι η «αρετή», και επειδή η αρετή είναι «κτήμα ες αεί» του ανθρώπου, ούτε αλλοτριώνεται, ούτε φθείρεται˙ οι φιλίες που δημιουργούνται απάνω σ’ αυτή τη βάση είναι σταθερές και μόνιμες, αδιάλυτες.
Φίλος είναι ο παραστάτης και σύμμαχός μας στον τραχύ αγώνα να υπάρξουμε, να σηκώσουμε το βάρος της ανθρωποσύνης μας, χωρίς να συντριβούμε ή να ευτελιστούμε. Όταν σε μια βαρυσήμαντη καμπή του βίου μελετούμε ή επιχειρούμε κάτι πολύ σοβαρό και επικίνδυνο, έχουμε ανάγκη από ένα καλόγνωμο σύμβουλο και αυστηρό κριτή, για να συζητήσουμε μαζί του ελεύθερα και χωρίς περιστροφές το πρόβλημά μας. Ποιος μπορεί να είναι αυτός ο σύμβουλος και κριτής; Μπορεί το πρόσωπο τούτο να είναι άλλος εκτός από τον φίλο;
Ε.Π. Παπανούτσος, Πρακτική Φιλοσοφία, σσ. 111-121,
Εκδόσεις Νόηση, Αθήνα, 2008 (Διασκευή).
A1. Να γράψετε στο τετράδιό σας την περίληψη του κειμένου που σας δόθηκε (90-110 λέξεις).
Μονάδες 25
ΑΠΑΝΤΗΣΗ
Θέμα του κειμένου είναι η σημασία της φιλίας. Κατά το συγγραφέα η φιλία ως πανάρχαιο δώρο για τον άνθρωπο βρίσκεται υψηλά στην ανθρώπινη συνείδηση. Χαρακτηρίζεται από τον Αριστοτέλη, αμοιβαίο συναίσθημα εύνοιας, που συναντάται μόνο μεταξύ των ανθρώπων. Ακολούθως, ο συγγραφέας διακρίνει τρία είδη φιλίας ανάλογα με τη σκοπιμότητά τους. Σε αντίθεση με τα δύο πρώτα, που αποβλέπουν στη χρησιμότητα και στην ευχαρίστηση, το τρίτο είδος φιλίας, θεωρείται ως το τελειότερο γιατί βασίζεται όχι στην ωφέλεια αλλά στην υψηλή ηθική ποιότητα, και γι’ αυτό δεν διαλύεται. Τέλος τονίζει πως αληθινός φίλος είναι αρωγός αλλά και αυστηρός κριτής μας σε κάθε φάση της ζωής.
Β1. Να επαληθεύσετε ή να διαψεύσετε, σύμφωνα με το κείμενο, τις παρακάτω διαπιστώσεις, γράφοντας στο τετράδιό σας, δίπλα στο γράμμα που αντιστοιχεί σε κάθε πρόταση, τη λέξη Σωστό, αν η πρόταση είναι σωστή, ή τη λέξη Λάθος, αν η πρόταση είναι λανθασμένη:
α. Ακόμα και οι τρυφερές σχέσεις μας με τα άψυχα είναι φιλία.
β. Η αμοιβαιότητα των αισθημάτων είναι απαραίτητη προϋπόθεση της φιλίας.
γ. Η φιλία δεν αποκλείει την προσδοκία οποιασδήποτε υλικής ανταμοιβής και ευχαρίστησης.
δ. Η τέλεια φιλία είναι εκείνη που στηρίζεται σε ηθικές αξίες.
ε. Σε μια δύσκολη στιγμή της ζωής μας μπορούμε να στηριχτούμε και σε άλλους συμπαραστάτες και συμβούλους εκτός από έναν φίλο.
Μονάδες 10
ΑΠΑΝΤΗΣΗ
α. Λάθος
β. Σωστό
γ. Σωστό
δ. Σωστό
ε. Λάθος
Β2. α) Να βρείτε δύο τρόπους ανάπτυξης της τρίτης παραγράφου του κειμένου «Μπορούμε να διακρίνουμε … (την τέρψη της ευχάριστης συναναστροφής).» και να τεκμηριώσετε την απάντησή σας με αναφορές στο κείμενο.
Μονάδες 4
ΑΠΑΝΤΗΣΗ
Η τρίτη παράγραφος (§ 3) αναπτύσσεται με συνδυασμό μεθόδων:
με διαίρεση. Διαιρούνται οι φιλικές σχέσεις (διαιρετέα έννοια), με βάση το σκοπό σύναψής τους (διαιρετική βάση) και διακρίνονται τα μέλη της διαίρεσης: «διά το χρήσιμον», «δι’ ηδονήν» και «διά το αγαθόν».
με αιτιολόγηση. Ο συγγραφέας αιτιολογεί τους λόγους για τους οποίους, στις δυο περιπτώσεις φιλίας που αναφέρει στην παράγραφο, συναναστρεφόμαστε με άλλους ανθρώπους. Ενδεικτική είναι η χρήση του συνδέσμου «επειδή».
Εναλλακτικά, οι μαθητές θα μπορούσαν να αναφέρουν ως τρόπο ανάπτυξης παραγράφου τα παραδείγματα, με τα οποία ο συγγραφέας αιτιολογεί τους λόγους συναναστροφής μας με τους άλλους ανθρώπους (για τις υποθέσεις, τις ανάγκες, τη σταδιοδρομία, τις πολιτικές φιλοδοξίες μας κ.τ.λ. είναι διασκεδαστικός, έξυπνος συνομιλητής, επιδέξιος συμπαίκτης κ.τ.λ., κατά το σώμα και την ψυχή, το ήθος, το πνεύμα).
β) Ποια νοηματική σχέση εκφράζουν οι παρακάτω διαρθρωτικές λέξεις;
Άλλωστε (1η παράγραφος)
δηλαδή (2η παράγραφος)
Όταν (2η παράγραφος)
λοιπόν (4η παράγραφος).
Μονάδες 4
ΑΠΑΝΤΗΣΗ
Άλλωστε (1η παράγραφος): προσθήκη
δηλαδή (2η παράγραφος): επεξήγηση
Όταν (2η παράγραφος): προϋπόθεση
λοιπόν (4η παράγραφος): συμπέρασμα
Β3. α) Να γράψετε ένα συνώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: εγκωμίασαν, ευχαρίστηση, συναναστροφής, ακατάλυτη, φθείρεται.
Μονάδες 5
ΑΠΑΝΤΗΣΗ
εγκωμίασαν: επαίνεσαν
ευχαρίστηση: απόλαυση
συναναστροφής: συγχρωτισμού, επαφής
ακατάλυτη: άφθαρτη (αδιάκοπη, ακλόνητη, σταθερή)
φθείρεται: καταστρέφεται
β) Να γράψετε ένα αντώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: οικεία, επιδέξιος, ωφέλεια, αξία, αυστηρό.
Μονάδες 5
ΑΠΑΝΤΗΣΗ
οικεία: ανοίκεια, ξένα, εχθρικά
επιδέξιος: αδέξιος
ωφέλεια: βλάβη
αξία: απαξία
αυστηρό: επιεική
Β4. α) Να αιτιολογήσετε τη χρήση των εισαγωγικών και της παρένθεσης στις παρακάτω περιπτώσεις της τρίτης παραγράφου:
«διά το χρήσιμον»
«αγαπά»
(υλικό ή ηθικό).
Μονάδες 3
ΑΠΑΝΤΗΣΗ
«δια το χρήσιμον»: αυτούσια μεταφορά των λόγων του Αριστοτέλη
«αγαπά»: εκφράζει αμφισβήτηση, ειρωνεία
(υλικό ή ηθικό): επεξηγεί / διευκρινίζει την έννοια του κέρδους
β) Να αιτιολογήσετε τη λειτουργία του β΄ ενικού ρηματικού προσώπου στη δεύτερη παράγραφο και του α΄ πληθυντικού στην τρίτη παράγραφο.
Μονάδες 4
ΑΠΑΝΤΗΣΗ
β΄ ενικό πρόσωπο: Προσδίδει οικείο ύφος, ζωντάνια, παραστατικότητα και αμεσότητα στην επικοινωνία με το δέκτη.
α΄ πληθυντικό πρόσωπο: Χαρίζει οικείο τόνο στο λόγο, τον κάνει άμεσο, ενώ προσδίδει καθολικότητα στην έννοια της φιλίας. Επίσης εμφανίζεται μετριόφρων, «συμπάσχει» με τον αναγνώστη και διαμορφώνει μια σχέση οικειότητας μαζί του.
Γ1. Σε ομιλία 500-600 λέξεων που θα γράψετε για να εκφωνήσετε σε εκδήλωση του σχολείου σας, με θέμα τις ανθρώπινες σχέσεις στη σύγχρονη εποχή, να εκθέσετε:
α) τα χαρακτηριστικά της γνήσιας φιλίας, όπως εσείς την αντιλαμβάνεστε και
β) την άποψή σας σχετικά με τον ρόλο των μέσων κοινωνικής δικτύωσης/διαδικτύου στη δημιουργία σχέσεων φιλίας.
Μονάδες 40
ΑΠΑΝΤΗΣΗ
Επικοινωνιακό πλαίσιο: ομιλία, άρα απαιτείται προσφώνηση και αποφώνηση.
Κυρίες και κύριοι, αγαπητοί συμμαθητές και συμμαθήτριες,
ΠΡΟΛΟΓΟΣ
Γενική αναφορά στη φιλία και στη σημασία της για τον άνθρωπο.
ΚΥΡΙΟ ΘΕΜΑ
Α. Ορισμός της έννοιας: Φιλία είναι ο συναισθηματικός δεσμός που αναπτύσσεται ανάμεσα σε δύο ή περισσότερους ανθρώπους και στηρίζεται στην αρετή.
Β. Απάντηση στο 1ο ζητούμενο: παρουσιάζουμε τα χαρακτηριστικά της αληθινής φιλίας. Ενδεικτικά:
Τονίζουμε εμφαντικά πως η φιλία δεν αποβλέπει στην ευχαρίστηση ούτε στη χρησιμότητα. Τέτοια φιλία είναι τυχαία και εφήμερη, όχι ουσιαστική και μόνιμη. Η αληθινή φιλία στηρίζεται στην ανθρώπινη ποιότητα του καθένα και στην αναγνώριση του άλλου ως αξία ξεχωριστή. Ο φίλος αγαπά και εκτιμά το φίλο γι’ αυτό που είναι, για την ανθρώπινη αξία του και όχι γιατί προσδοκά κέρδη και απολαύσεις απ’ αυτόν. Η γνήσια φιλία χαρακτηρίζεται από ειλικρίνεια, ανιδιοτέλεια, αμοιβαίο σεβασμό και διάθεση αυτοθυσίας. Ο αληθινός φίλος είναι ο οξυδερκής σύμβουλος και ο αμείλικτος κριτής που μας αγαπά επειδή μας τιμά και μας τιμά επειδή μας αγαπά· είναι έτοιμος λοιπόν από τη μια να μας ενθαρρύνει και να μας συμβουλεύσει και από την άλλη καλοπροαίρετα πάντα να μας επικρίνει και να μας επαναφέρει στο σωστό όταν ξεστρατίζουμε απ’ το δρόμο της αρετής.
Γνήσια είναι η φιλία που δαμάζει τον κατώτερο εαυτό μας και δεν μας αφήνει να παρασυρθούμε από ταπεινά πάθη. Στη φιλία ο ανώτερος ξέρει να ταπεινώνεται, να αποβάλλει την αλαζονεία και να εξυψώνει το φίλο του. Ακόμα, η πραγματική φιλία διδάσκει την εντιμότητα και τη δικαιοσύνη και, απαλλαγμένη από το μικρόβιο της υστεροβουλίας, διαπλάθει ανώτερους ανθρώπους, που δεν εγκαταλείπουν το φίλο ούτε μπροστά στο θάνατο. Θα λέγαμε πως σ’ όλες τις ηλικίες είναι γνήσια η φιλία όταν ο φίλος στέκεται οδηγός του νέου, συνεργάτης του ώριμου, θεράπων του ηλικιωμένου.
Γ. Απάντηση στο 2ο ζητούμενο: επισημαίνουμε το θετικό ρόλο των μέσων κοινωνικής δικτύωσης στη σύναψη φιλικών σχέσεων αλλά και τους ενδεχόμενους κινδύνους.
Σήμερα η τεχνολογία και ειδικότερα τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ανοίγουν νέους δρόμους στην επικοινωνία των ανθρώπων και κυρίως των νέων. Οι ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης (facebook, twitter, instagram κλπ) παρέχουν την ευκολία γνωριμιών με άλλους συνομηλίκους αλλά και ενηλίκους. Ακόμα και χαρακτήρες εσωστρεφείς ή αγοραφοβικοί μπορούν να υπερβούν τον εαυτό τους, να κάνουν νέες γνωριμίες, να επικοινωνήσουν με άλλους νέους χωρίς χρονικούς και τοπικούς περιορισμούς, να ανταλλάξουν απόψεις και να οικοδομήσουν φιλικές σχέσεις.
Αυτό αποδεικνύουν τα εκατομμύρια χρηστών στις ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης, που καθημερινά μέσα από τον υπολογιστή, το τάμπλετ ή το κινητό συζητούν, προβληματίζονται και γνωρίζονται καλύτερα. Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις που διαδικτυακές γνωριμίες εξελίσσονται σε δυνατή φιλία.
Ωστόσο, πρέπει να επισημανθεί ότι η αληθινή φιλία δεν είναι εύκολη και προϋποθέτει όλα αυτά τα χαρακτηριστικά που αναφέραμε παραπάνω. Δυστυχώς η επαφή μέσω των ιστοσελίδων κοινωνικής δικτύωσης συνηθέστατα περιορίζεται ή ξεπέφτει σε απλή γνωριμία της ανάγκης και της συναλλαγής, γίνεται σχέση χωρίς βάθος, κοσμική και εφήμερη. Συχνά η παγκόσμια επικοινωνία συμβαδίζει με την παγκοσμιοποιημένη μοναξιά. Τα «ενδιαφέροντα» εκτοπίζουν τα συναισθήματα, η ανταλλαγή πληροφοριών τις κοινωνικές σχέσεις και η ταχύτητα το βάθος της επικοινωνίας ανάμεσα στους καλωδιωμένους ανθρώπους του «παγκόσμιου χωριού».
Όχι σπάνια, μάλιστα, οι «φίλοι» του facebook δεν είναι παρά αμφίβολης ηθικής άτομα που αλιεύουν θύματα μέσω του διαδικτύου. Εύπιστοι νέοι παρασύρονται και μέσα από τις τυχαίες γνωριμίες εμπιστεύονται αστόχαστα «φίλους» και συνάπτουν σχέσεις που αποβαίνουν καταστροφικές.
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Συγκεφαλαιώνουμε τονίζοντας την αναγκαιότητα της γνήσιας φιλίας και τον καθοριστικό ρόλο των μέσων κοινωνικής δικτύωσης στην επικοινωνία και στη διαμόρφωση των διαπροσωπικών σχέσεων, αρκεί αυτή να γίνεται με τη δέουσα προσοχή.
Σας ευχαριστώ
-------------------------
ΟΛΟΚΛΗΡΟ ΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ: Η φιλία
Η φιλία, δώρο ακριβό και ευτύχημα σπάνιο, έχει πανάρχαιους τίτλους ευγένειας. Την εχάρηκαν άνθρωποι εκλεκτοί, σε όλα τα γεωγραφικά και τα ιστορικά πλάτη της οικουμένης, και την εγκωμίασαν ποιητές, σοφοί, πολιτικοί με τον τρόπο του ο καθένας, αλλά όλοι με την ίδια συγκίνηση. Άλλωστε, εκτός από την καταγωγή της λέξης (που είναι κατευθείαν παράγωγο του κύριου για την «αγάπη» ρήματος: φιλείν), και μόνο το γεγονός ότι, για να τονίσουμε την εκτίμηση και την εμπιστοσύνη μας προς τα πιο οικεία μας πρόσωπα, δηλώνουμε ότι τους θεωρούμε «φίλους», μαρτυρεί πόσο ψηλά η κοινή συνείδηση τοποθετεί τη φιλία. Τι είναι η φιλία; «Εύνοια», φυσικά, όπως λέγει ο Αριστοτέλης• να έχεις, δηλαδή, καλές διαθέσεις απέναντι σ’ έναν άνθρωπο, να αισθάνεσαι στοργή γι’ αυτόν, να επιζητείς την συντροφιά του και να θέλεις την ευτυχία του• να είσαι εύνους προς κάποιον και αυτός εύνους προς εσένα• να υπάρχει ανταπόκριση, αμοιβαιότητα στα αισθήματά σας, να τον αγαπάς και να τον τιμάς κι εκείνος, επίσης, να σε αγαπά και να σε τιμά. Γι’ αυτό, όσο τρυφερές κι αν είναι οι σχέσεις μας με τα άψυχα, δεν λέγονται φιλία. Όταν αγαπούμε ένα άψυχο πράγμα, αυτό που αισθανόμαστε δεν είναι φιλία. Μπορούμε να διακρίνουμε τρία είδη φιλικών σχέσεων, κατά τον Αριστοτέλη: «διά το χρήσιμον», «δι’ ηδονήν», «διά το αγαθόν». Στην πρώτη περίπτωση, συνδεόμαστε μ’ έναν άνθρωπο, επειδή ο ένας μας είναι στον άλλο χρήσιμος (για τις υποθέσεις, τις ανάγκες, τη σταδιοδρομία, τις πολιτικές φιλοδοξίες μας κ.τ.λ.). Στη δεύτερη, διατηρούμε στενές σχέσεις μαζί του, επειδή μας προξενεί ευχαρίστηση (είναι διασκεδαστικός, έξυπνος συνομιλητής, επιδέξιος συμπαίκτης κ.τ.λ.). Και στις δύο περιπτώσεις, «αγαπούμε» τον άλλο κι εκείνος μας «αγαπά» όχι για την ανθρώπινη ποιότητά μας, επειδή, δηλαδή, είμαι εγώ αυτός που είμαι και είναι εκείνος αυτός που είναι (κατά το σώμα και την ψυχή, το ήθος, το πνεύμα), αλλά επειδή κάτι άλλο περιμένουμε απ’ αυτόν και αυτός από εμάς, ένα κέρδος (υλικό ή ηθικό) ή μιαν απόλαυση (την τέρψη της ευχάριστης συναναστροφής). Του τρίτου είδους ο φιλικός δεσμός είναι η τέλεια, η ουσιαστική και ακατάλυτη φιλία. Τον κάνω συντροφιά, τον τιμώ, τον αγαπώ, με κάνει συντροφιά, με τιμά, με αγαπά, όχι επειδή περιμένω απ’ αυτόν ή εκείνος περιμένει από μένα ωφέλεια (με όλο που βέβαια και μπορώ και θα τον ωφελήσω, όπως και εκείνος επίσης, και μπορεί και θα με ωφελήσει), ούτε επειδή μου είναι ευχάριστος και του είμαι ευχάριστος (με όλο που πραγματικά αισθανόμαστε ευχαρίστηση ο ένας κοντά στον άλλο), αλλά επειδή, όντας ο καθένας μας αυτό που είναι, μοιάζουμε ο ένας στον άλλο –η ομοιότητά μας βρίσκεται στην ανθρώπινη αξία μας, στο υψηλό ποιόν της ανθρωπιάς μας. Η τέλεια, λοιπόν, φιλία είναι συνάντηση και δεσμός δύο προσώπων απάνω στον ίδιο ηθικό άξονα, στην ίδια αξιολογική κλίμακα. Θεμέλιο και εγγύηση της αγάπης τους είναι η «αρετή», και επειδή η αρετή είναι «κτήμα ες αεί» του ανθρώπου, ούτε αλλοτριώνεται, ΤΕΛΟΣ 1ΗΣ ΑΠΟ 3 ΣΕΛΙΔΕΣ ΑΡΧΗ 2ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ ΝΕΟ & ΠΑΛΑΙΟ ΣΥΣΤΗΜΑ – Γ΄ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ & Δ΄ ΕΣΠΕΡΙΝΩΝ ούτε φθείρεται• οι φιλίες που δημιουργούνται απάνω σ’ αυτή τη βάση είναι σταθερές και μόνιμες, αδιάλυτες. Φίλος είναι ο παραστάτης και σύμμαχός μας στον τραχύ αγώνα να υπάρξουμε, να σηκώσουμε το βάρος της ανθρωποσύνης μας, χωρίς να συντριβούμε ή να ευτελιστούμε. Όταν σε μια βαρυσήμαντη καμπή του βίου μελετούμε ή επιχειρούμε κάτι πολύ σοβαρό και επικίνδυνο, έχουμε ανάγκη από ένα καλόγνωμο σύμβουλο και αυστηρό κριτή, για να συζητήσουμε μαζί του ελεύθερα και χωρίς περιστροφές το πρόβλημά μας. Ποιος μπορεί να είναι αυτός ο σύμβουλος και κριτής; Μπορεί το πρόσωπο τούτο να είναι άλλος εκτός από τον φίλο; Ε.Π. Παπανούτσος, Πρακτική Φιλοσοφία, σσ. 111-121, Εκδόσεις Νόηση, Αθήνα, 2008 (Διασκευή). A1. Να γράψετε στο τετράδιό σας την περίληψη του κειμένου που σας δόθηκε (90-110 λέξεις). Μονάδες 25 Β1. Να επαληθεύσετε ή να διαψεύσετε, σύμφωνα με το κείμενο, τις παρακάτω διαπιστώσεις, γράφοντας στο τετράδιό σας, δίπλα στο γράμμα που αντιστοιχεί σε κάθε πρόταση, τη λέξη Σωστό, αν η πρόταση είναι σωστή, ή τη λέξη Λάθος, αν η πρόταση είναι λανθασμένη: α. Ακόμα και οι τρυφερές σχέσεις μας με τα άψυχα είναι φιλία. β. Η αμοιβαιότητα των αισθημάτων είναι απαραίτητη προϋπόθεση της φιλίας. γ. Η φιλία δεν αποκλείει την προσδοκία οποιασδήποτε υλικής ανταμοιβής και ευχαρίστησης. δ. Η τέλεια φιλία είναι εκείνη που στηρίζεται σε ηθικές αξίες. ε. Σε μια δύσκολη στιγμή της ζωής μας μπορούμε να στηριχτούμε και σε άλλους συμπαραστάτες και συμβούλους εκτός από έναν φίλο. Μονάδες 10 Β2. α) Να βρείτε δύο τρόπους ανάπτυξης της τρίτης παραγράφου του κειμένου «Μπορούμε να διακρίνουμε … (την τέρψη της ευχάριστης συναναστροφής).» και να τεκμηριώσετε την απάντησή σας με αναφορές στο κείμενο. Μονάδες 4 β) Ποια νοηματική σχέση εκφράζουν οι παρακάτω διαρθρωτικές λέξεις; Άλλωστε (1η παράγραφος) δηλαδή (2η παράγραφος) Όταν (2η παράγραφος) λοιπόν (4η παράγραφος). Μονάδες 4 Β3. α) Να γράψετε ένα συνώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: εγκωμίασαν, ευχαρίστηση, συναναστροφής, ακατάλυτη, φθείρεται. Μονάδες 5 ΤΕΛΟΣ 2ΗΣ ΑΠΟ 3 ΣΕΛΙΔΕΣ ΑΡΧΗ 3ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ ΝΕΟ & ΠΑΛΑΙΟ ΣΥΣΤΗΜΑ – Γ΄ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ & Δ΄ ΕΣΠΕΡΙΝΩΝ β) Να γράψετε ένα αντώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: οικεία, επιδέξιος, ωφέλεια, αξία, αυστηρό. Μονάδες 5 Β4. α) Να αιτιολογήσετε τη χρήση των εισαγωγικών και της παρένθεσης στις παρακάτω περιπτώσεις της τρίτης παραγράφου: «διά το χρήσιμον» «αγαπά» (υλικό ή ηθικό). Μονάδες 3 β) Να αιτιολογήσετε τη λειτουργία του β΄ ενικού ρηματικού προσώπου στη δεύτερη παράγραφο και του α΄ πληθυντικού στην τρίτη παράγραφο. Μονάδες 4 Γ1. Σε ομιλία 500-600 λέξεων που θα γράψετε για να εκφωνήσετε σε εκδήλωση του σχολείου σας, με θέμα τις ανθρώπινες σχέσεις στη σύγχρονη εποχή, να εκθέσετε: α) τα χαρακτηριστικά της γνήσιας φιλίας, όπως εσείς την αντιλαμβάνεστε και β) την άποψή σας σχετικά με τον ρόλο των μέσων κοινωνικής δικτύωσης/διαδικτύου στη δημιουργία σχέσεων φιλίας. Μονάδες 40 ΟΔΗΓΙΕΣ (για τους εξεταζομένους) 1. Στο εξώφυλλο να γράψετε το εξεταζόμενο μάθημα. Στο εσώφυλλο πάνω- πάνω να συμπληρώσετε τα ατομικά σας στοιχεία. Στην αρχή των απαντήσεών σας να γράψετε πάνω-πάνω την ημερομηνία και το εξεταζόμενο μάθημα. Να μην αντιγράψετε τα θέματα στο τετράδιο και να μη γράψετε πουθενά στις απαντήσεις σας το όνομά σας. 2. Να γράψετε το ονοματεπώνυμό σας στο πάνω μέρος των φωτοαντιγράφων, αμέσως μόλις σας παραδοθούν. Τυχόν σημειώσεις σας πάνω στα θέματα δεν θα βαθμολογηθούν σε καμία περίπτωση. Κατά την αποχώρησή σας, να παραδώσετε μαζί με το τετράδιο και τα φωτοαντίγραφα. 3. Να απαντήσετε στο τετράδιό σας σε όλα τα θέματα μόνο με μπλε ή μόνο με μαύρο στυλό με μελάνι που δεν σβήνει. 4. Κάθε απάντηση τεκμηριωμένη είναι αποδεκτή. 5. Διάρκεια εξέτασης: τρεις (3) ώρες μετά τη διανομή των φωτοαντιγράφων. 6. Χρόνος δυνατής αποχώρησης: 10.00 π.μ.
