του Διονύση Γράψα
Οι ευρωπαϊκές εκλογές του 1984 για τους Έλληνες, στην ουσία ήταν η πρώτη δοκιμασία για τους ευρωπαϊκούς θεσμούς στην οποία συμμετείχαν, ως μέρος μιας ευρύτερης κοινοτικής διαδικασίας. Οι αντίστοιχες του 1981 και η συνακόλουθη αξιολόγηση του αποτελέσματος τους, είχε «χαθεί» στον εκκωφαντικό θόρυβο που είχε προκαλέσει η άνοδος του ΠΑΣΟΚ στην εξουσία εκείνη την χρονιά. Η Ελλάδα είχε γίνει πλήρες μέλος της τότε ΕΟΚ από την πρωτοχρονιά του 1981 και αξίζει να σημειωθεί πως το κόμμα του Ανδρέα Παπανδρέου στην «ευρωκάλπη» είχε καταγράψει μια αισθητά χαμηλότερη «πτήση» από τον θρίαμβο των εθνικών εκλογών. Η ρητορική του Ανδρέα τα προηγούμενα χρόνια ίσως έμοιαζε ακόμα ασύμβατη με τις ευρωπαϊκές αμφικτιονίες.
Το 1984 τα πράγματα ήταν ωστόσο, λίγο διαφορετικά. Ο Παπανδρέου ήταν ένας κορυφαίος ευρωπαίος ηγέτης, συνομιλητής του τρίτου κόσμου, που ταυτόχρονα ασκούσε σκληρή κριτική στο ΝΑΤΟ και τις ΗΠΑ παίρνοντας πολλές φορές άγαρμπα το μέρος της ΕΣΣΔ. Κάνοντας τον τότε γενικό γραμματέα του ΚΚΕ, Χαρίλαο Φλωράκη να λέει πως δεν έβλεπε «αλλαγή αλλά αλλαγές» εξοργίζοντας τον πρωθυπουργό, αλλά συγκρατώντας ταυτόχρονα και το κομματικό του ακροατήριο. Μάλιστα ο Παπανδρέου στην μάχη εκείνης της χρονιάς είχε φροντίσει να διοργανώσει το πρώτο συνέδριο του ΠΑΣΟΚ, μόλις ένα μήνα πριν τις κάλπες, ούτως ώστε να κρατάει «ζεστό» τον εκλογικό μηχανισμό του κυβερνώντος κόμματος. Τα αριστερίστικα και λαϊκίστικα στοιχεία είχαν επικρατήσει σε εκείνη τη φιέστα δέκα ολόκληρα χρόνια μετά την διακήρυξη της 3ης Σεπτέμβρη, ακούγοντας μάλιστα τον Ανδρέα σε μια ομιλία που θύμιζε Φιντέλ Κάστρο στην διάρκειά της, να αποθεώνει την ΕΣΣΔ ως «ηγεμονική αλλά γνήσια φιλειρηνική».
Τι δουλειά είχαν όλα αυτά με τις ευρωπαϊκές εκλογές; Καμία. Οι κάλπες εκείνης της χρονιάς αναντίρρητα διεξήχθησαν με όρους εσωτερικής κατανάλωσης. Και σε αυτό είχε συνεισφέρει τα μέγιστα και η ΝΔ. Ειδικότερα, ο πρόεδρός της Ευάγγελος Αβέρωφ, έχοντας αντιμετωπίσει και σοβαρά προβλήματα με την υγεία του το προηγούμενο διάστημα, είχε αποφασίσει να δώσει χαρακτήρα διλλήματος στις εκλογές πολιτικοποιώντας τις στο έπακρο. Μάλιστα είχε επιλέξει να είναι εκείνος επικεφαλής της λίστας δείχνοντας την σημασία με την οποία το κόμμα του αντιμετώπιζε την ερχόμενη αναμέτρηση. Η ΝΔ είχε ανασυγκροτηθεί οργανωτικά σε «πασοκικά» πρότυπα και ο Αβέρωφ είχε πιστέψει πως η πορεία του Παπανδρέου στην εξουσία θα αποδεικνυόταν σύντομη.
Κάτι τέτοιο όμως δεν συνέβη ποτέ. Το ΠΑΣΟΚ κέρδισε εκείνες τις εκλογές με τρεισήμισι μονάδες διαφορά, κάνοντας τον Παπανδρέου να μιλάει για «ψήφο εμπιστοσύνης στο ΠΑΣΟΚ» από τον ελληνικό λαό. Οι συνεργασίες με την αριστερά στην τοπική αυτοδιοίκηση, η αναγνώρισης της Εθνικής Αντίστασης ήδη από το 1982 αλλά και η θεσμοθέτηση του ΕΣΥ το 1984, είχαν προσφέρει στο ΠΑΣΟΚ κρίσιμες εφεδρείες που είχαν αποδειχθεί πολύτιμες. Ο Ευάγγελος Αβέρωφ ετοιμαζόταν να παραιτηθεί παραδίδοντας σε λίγες εβδομάδες στον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη. Ένα πρόσωπο «κόκκινο πανί» για την λαϊκή βάση του ΠΑΣΟΚ, προοιωνίζοντας τις συνθήκες ακραίας πόλωσης με τις οποίες διενεργήθηκαν οι εθνικές εκλογές του 1985.
*Ο Διονύσης Γράψας είναι ιστορικός. ΜΑ Νεότερη και Σύγχρονη Ιστορία, ΕΑΠ