Η στέψη του Καρόλου έστρεψε και πάλι τα βλέμματα στο θέμα του σκανδαλώδους βασιλικού πλούτου στη Βρετανία
Η προηγούμενη στέψη Βρετανού μονάρχη ήταν το μακρινό 1953, όταν τα σκήπτρα ανέλαβε η αείμνηστη βασίλισσα Ελισάβετ Β’.
Τώρα που παραδόθηκαν και επίσημα στον γιό της -επί 70 χρόνια εν αναμονή- βασιλιά Κάρολο Γ’, πολλά έχουν αλλάξει στο Ηνωμένο Βασίλειο και στον θεσμό της μοναρχίας.
Ως προς τον τελευταίο, ωστόσο, παραμένει εκκρεμές ερώτημα πόσο οι αλλαγές αυτές είναι επί της ουσίας στον 21ο αιώνα, ενόσω η Βρετανία του Brexit δεν έχει πια την ίδια θέση ισχύος στη διεθνή σκηνή, ούτε καν στην Κοινοπολιτεία των Εθνών.
Η διαφορετικότητα στην τελετή στέψης στο Αβαείο του Γουέστμινστερ -η 40η από το 1066- επιχειρεί να στείλει το μήνυμα μιας νέας εποχής για έναν θεσμό βαθιά αναχρονιστικό.
Οργανώθηκε έτσι ώστε να δείχνει κατά τι πιο λιτή -την ώρα που η κρίση κόστους ζωής «τσακίζει» τα βρετανικά νοικοκυριά- και πιο πολυσυλλεκτική, περιλαμβάνοντας για πρώτη φορά γυναίκες επισκόπους, ηγέτες άλλων θρησκειών και γλώσσες εκτός των αγγλικών.
Παρ’ όλα αυτά, για ολοένα και περισσότερους Βρετανούς και πρώην καθημαγμένες αποικίες του στέμματος η «πίστη στον μονάρχη» έχει δυσανάλογα βαρύ τίμημα συγκριτικά με το brand name και τις εμπορικές σχέσεις που η διατήρηση της μοναρχίας σηματοδοτεί.
«Δεν θα το γιορτάσω», έγραψε τις προάλλες στον Guardian ο πρώην βουλευτής των Φιλελεύθερων Δημοκρατών και υφυπουργός της Βρετανίας, Νόρμαν Μπέικερ.
Δεν είναι ο μόνος. Δημοσκόπηση της YouGov κατέγραψε ότι το 64% των Βρετανών ενδιαφέρεται ελάχιστα ή καθόλου για τη στέψη του Βρετανού μονάρχη.
Μια τελετή που όσοι είναι κάτω των 70 ετών δεν έχουν δει και σήμερα ενθουσιάζει μόλις το 9% των πολιτών.
«Όμως εμένα με νοιάζει», σχολιάζει ο Μπέικερ, «επειδή εκτιμάται ότι η όλη εκδήλωση θα κοστίσει έως και 100 εκατομμύρια λίρες και -σύμφωνα με τις ιδιοτελείς βασιλικές παραδόσεις σε αυτή τη χώρα – τον λογαριασμό θα τον πληρώσουν οι φορολογούμενοι και όχι τα ζάπλουτα μέλη της βασιλικής οικογένειας».
Βασιλικά πλούτη
Σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις, η πλειοψηφία των Βρετανών συνεχίζει να στηρίζει τη μοναρχία σε ποσοστό 58%.
Λίγο πάνω από ένας στους δύο (55%) έχουν θετική άποψη για τον Κάρολο.
Παραμένει ωστόσο πολύ λιγότερο δημοφιλής από τη μητέρα του ή ακόμη και από τον πρωτότοκο γιό του και διάδοχο, Ουίλιαμ.
Πέρα από τους βαθιά φιλομοναρχικούς, στα μάτια των πολλών η βασιλική οικογένεια είναι μια πηγή εσόδων για τη χώρα, προσελκύοντας εκατομμύρια τουρίστες ετησίως.
Όμως για μια όλο και πιο αυξανόμενη μειοψηφία, αποτελεί ένα περιττό, παράλογα δαπανηρό «κειμήλιο» ενός περασμένου αυτοκρατορικού μεγαλείου, στιγματισμένου με βαναυσότητες στις πρώην κτήσεις και σκάνδαλα για τις ταμπλόιντ στο εσωτερικό.
Φαντάζει για παράδειγμα αδιανόητο -και ειδικά στους νέους- μια δημοκρατική κοινωνία σε κρίση να πληρώνει για έναν κληρονομικό ηγεμόνα, σε έναν ρόλο επί της ουσίας συμβολικό.
Το ίδιο ισχύει και για τα μέλη της βασιλικής οικογένειας που κατά την κρίση του επιτελούν θεσμικό έργο, ενόσω στο πέρασμα των χρόνων η αυτοαποκαλούμενη και «Η Εταιρεία» συγκεντρώνει αμύθητη προσωπική περιουσία, πέρα από αυτή του στέμματος.
Το πόση ακριβώς είναι αυτή παραμένει μέγα μυστήριο.
Σε πρόσφατη αποτίμηση, οι Sunday Times υπολόγιζαν την προσωπική καθαρή περιουσία του Καρόλου στα 600 εκατομμύρια λίρες.
Όμως μια εμπεριστατωμένη, ενδελεχής έρευνα του Guardian κατέληξε προ ημερών σε ένα αστρονομικό ποσό: 1,815 δισεκατομμύρια λίρες.
Περιλαμβάνει εκατοντάδες ακίνητα και επενδύσεις. Πανάκριβα κοσμήματα. Δεκάδες ακριβά αυτοκίνητα.
Καθαρόαιμα άλογα κούρσας και αναπαραγωγής. Σπάνια γραμματόσημα -λέγεται ότι πρόκειται για την καλύτερη στον κόσμο- και έργα τέχνης.
Πολλά από αυτά τα κληρονόμησε από τη μητέρα του, όπως συνέβη με το Κάστρο Μπαλμόραλ και το κτήμα Σάντρινγκχαμ: μια έκταση 81 τετραγωνικών χιλιομέτρων καλλιεργήσιμης γης, εμπορικών μισθώσεων και ακινήτων.
Υπεράνω φόρων
Αν και ο φόρος κληρονομιάς στη Βρετανία φτάνει το 40%, ο Κάρολος δεν πλήρωσε ούτε μια λίρα τσακιστή για όσα κληρονόμησε από την Ελισάβετ.
Πολλά από τα μεγάλης αξίας αντικείμενα εν τω μεταξύ -από πίνακες ζωγραφικής, μέχρι άλογα και κοσμήματα- που είναι στην προσωπική περιουσία του Καρόλου βρίσκονται σε μια νομική «γκρίζα ζώνη».
Παραμένει μέχρι και σήμερα θολό εάν θα έπρεπε να θεωρούνται προσωπικά δώρα ξένων αξιωματούχων στη βασιλική οικογένεια ή επίσημα, και συνεπώς ιδιοκτησία του κράτους.
Όμως η πιο επίμαχη συζήτηση για το τι δικαιωματικά ανήκει στην «Εταιρεία» από τα τεράστια κτήματα που βασιλείς μεταβιβάζουν στους διαδόχους τους, ακόμη και από την εποχή του Μεσαίωνα.
Για τον Κάρολο -που άτομα του περιβάλλοντός του υποστηρίζουν ότι διαχειρίστηκε προσεκτικά τα οικονομικά του μετά το διαζύγιο των 17 εκατομμυρίων λιρών με την Νταϊάνα- η συγκέντρωση αυτού του τεράστιου προσωπικού πλούτου θα ήταν ίσως αδύνατη χωρίς τα έσοδα από τα Δουκάτα, που ανήκουν στον εκάστοτε μονάρχη και στον διάδοχό του, χωρίς να αποτελούν προσωπική ιδιωτική περιουσία.
Όσο ήταν πρίγκιπας της Ουαλίας -για πάνω από 50 χρόνια- ο Κάρολος εισέπραττε επίσης αφορολόγητα τα κέρδη από τα δικαιώματα μίσθωσης και τις επενδύσεις στο Δουκάτο της Κορνουάλης.
Τα τελευταία χρόνια ξεπερνούσαν τα 20 εκατομμύρια λίρες.
Επισήμως είναι αφορολόγητα. Εσχάτως όμως ο Κάρολος κατέβαλε οικειοθελώς τον φόρο εισοδήματος, όχι όμως και εταιρικό ή κεφαλαιουχικών κερδών.
Καθώς αυτό το Δουκάτο έχει περάσει πλέον στον νέο διάδοχο και πρίγκιπα της Ουαλίας, Ουίλιαμ, ο Κάρολος λαμβάνει τα κέρδη από το Δουκάτο του Λάνκαστερ.
Πρόκειται για έκταση 45.000 στρεμμάτων στην Αγγλία και την Ουαλία, που κατέλαβε το 1265 ο βασιλιάς Ερρίκος Γ’.
Σήμερα περιλαμβάνει αγροκτήματα, λατομεία, ορυχεία, κάστρα, γραφεία, ξενοδοχεία, άλλα ακίνητα και γήπεδα γκολφ.
Την εποχή του θανάτου της βασίλισσας απέφερε αφορολόγητο ετήσιο εισόδημα άνω των 20 εκατομμυρίων λιρών.
Ένας μεταβατικός βασιλιάς
Κατά τα λοιπά, τα επίσημα ταξίδια των μελών της βασιλικής οικογένειας, τα έξοδα επίσημων εκδηλώσεων, συντήρησης των βασιλικών ακινήτων και μισθών προσωπικού καλύπτονται από ετήσια επιχορήγηση που προέρχεται από τα έσοδα της Κτήσης του Στέμματος.
Πρόκειται για ένα χαρτοφυλάκιο αξίας των 15,6 δισεκατομμυρίων λιρών με εκτάσεις καλλιεργήσιμης γης και δασών, ακίνητα σε περιοχές «φιλέτα» του Λονδίνου, εμπορικά πάρκα, μεγάλες εκτάσεις γης, μέρος της ακτογραμμής, μέχρι και ο βυθός της θάλασσας σε απόσταση 12 ναυτικών μιλίων.
Τα έσοδα -που τώρα «αβγατίζουν» και από τις μισθώσεις υπεράκτιων αιολικών πάρκων- εισπράττει η βρετανική κυβέρνηση.
Ωστόσο, βάσει των έως τώρα προβλεπόμενων, το μερίδιο της βασιλικής οικογένειας δεν μπορεί να μειωθεί, ακόμη κι εάν συρρικνωθούν τα κέρδη.
Μια προγραμματισμένη κυβερνητική αναθεώρηση της βασιλικής χρηματοδότησης αναβλήθηκε για μετά τη στέψη.
Ο Κάρολος τώρα λέγεται ότι θέλει να εκσυγχρονίσει τη μοναρχία, αμβλύνοντας τον τόνο των επικριτών της.
Το πώς ακριβώς σκοπεύει να το κάνει αυτό παραμένει ασαφές και εάν οι όποιες αλλαγές θα είναι πράγματι ουσίας.
Φημολογείται συρρίκνωση των μελών της βασιλικής οικογένειας που επιτελούν τακτικά επίσημα καθήκοντα, μειώνοντας έτσι την κάλυψη των εξόδων.
Σήμερα είναι 11 (την ώρα που στη Νορβηγία είναι 4). Μόνο για την ασφάλειά τους, που επιβαρύνει την Μητροπολιτική Αστυνομία, εκτιμάται ότι δαπανώνται 100 εκατομμύρια λίρες ετησίως.
Άλλα σενάρια αναφέρουν μεγαλύτερη εστίαση στην αύξηση των εσόδων, παρά στη μείωση των δαπανών για την «Εταιρεία», με οφέλη και για τα κρατικά ταμεία «για το ευρύτερο δημόσιο καλό».
Σε κάθε περίπτωση, οι φωνές για περισσότερη διαφάνεια πληθαίνουν. Πολλοί λένε ότι στα Δουκάτα είναι «όλο το ζουμί».
Η γενικότερη πάντως αίσθηση είναι ότι, στα 74 χρόνια του, ο Κάρολος δεν είναι παρά ένας μεταβατικός βασιλιάς, που αργά ή γρήγορα θα παραδώσει τα σκήπτρα στον Ουίλιαμ.
Τον σήμερα 40χρονο πρωτότοκο γιο, που απέκτησε με την αείμνηστη και εξαιρετικά δημοφιλή Νταϊάνα.
Σε αντίθεση με τον πατέρα του, έχει έναν επικοινωνιακό «άσσο στο μανίκι» του: την αστικής καταγωγής σύζυγό του και πριγκίπισσα Κέιτ.
Το εάν όμως αυτοί θα ζήσουν καλά και οι Βρετανοί καλύτερα είναι κάτι που μένει να φανεί.
