Μπορεί οι Ευρωπαίοι ηγέτες ύστερα από τέσσερις ημέρες και νύχτες να συμφώνησαν σ’ ένα ιστορικό κοινό οικονομικό πρόγραμμα, πλην όμως ο κορωνοϊός απειλεί σήμερα την εφαρμογή του.
Ως γνωστόν η συμφωνία που επιτεύχθηκε την Τρίτη 21 Ιουλίου 2020 στη βελγική πρωτεύουσα, έδρα της Ε.Ε., είναι τεράστιου μεγέθους για τα ευρωπαϊκά δεδομένα. Διότι, στην ουσία, διπλασιάζει το μέγεθος του τακτικού προϋπολογισμού της Ένωσης για τα επόμενα τρία χρόνια. Ορισμένοι λήπτες αναμένεται να λάβουν σημαντικές μεταφορές πόρων. Η Ιταλία μπορεί να ελπίζει ότι θα πάρει συνολικά ίσως και 5% του ετήσιου εθνικού εισοδήματός της, οι μικρότερες και φτωχότερες χώρες ακόμα περισσότερα. Επιπλέον, θα υπάρξουν δάνεια όμοιου ή και μεγαλύτερου μεγέθους.
Αλλά η πραγματική σημασία της συμφωνίας είναι το πώς αυτή αναδιαμορφώνει την πολιτική οικονομία της E.E.
Πρώτον και προφανέστατα, ο γαλλογερμανικός άξονας και οι περί αυτού χώρες-μέλη πέρασαν τον Ρουβίκωνα της χρηματοδότησης δαπανών από το έλλειμμα σε επίπεδο Ένωσης. Όπως γνώριζαν και φοβούνταν οι «φειδωλοί», αυτό που μπορεί να γίνει μια φορά, μπορεί κάλλιστα να ξαναγίνει. Κάτι που δεν αναφέρθηκε τόσο, είναι όμως εξίσου σημαντικό, είναι πως θα δημιουργηθεί μια αγορά και μια «καμπύλη αποδόσεων» για όλες τις ωριμάνσεις του χρέους της E.E., διότι οι ηγέτες συμφώνησαν ένα πολύ μακροχρόνιο πρόγραμμα αποπληρωμής για τα κοινά δάνεια, που θα εκτείνεται μέχρι το 2058.
Δεύτερον, όπως αναφέρει ο Ντάρτιν Σεντμπού, στους «Φαϊνάνσιαλ Τάιμς», ενώ οι ηγέτες απέφυγαν το ερώτημα του πώς θα αντληθούν τα χρήματα για την εξυπηρέτηση του κοινού χρέους, ωστόσο δεσμεύτηκαν να αυξήσουν τα έσοδα της E.E. Τώρα πρέπει να βρουν νέες κοινές φορολογικές βάσεις, έστω και περιορισμένες. Απλώς συμφώνησαν σε έναν φόρο στα πλαστικά, αλλά δεσμεύτηκαν να εξετάσουν προτάσεις για διασυνοριακά τέλη άνθρακα και για εκτεταμένη φορολόγηση του άνθρακα στην Ευρώπη. Όποιες λύσεις και αν επιλέξουν, έχουν «ανεβεί στο τρένο» που κατευθύνεται προς περισσότερη κοινή φορολόγηση και δεν μπορούν να κατέβουν από αυτό και να γυρίσουν πίσω.
Τρίτον, οι μηχανισμοί διακυβέρνησης για τις νέες δαπάνες περιλαμβάνουν περισσότερα απ’ όσο φαίνεται αρχικά. Οι ηγέτες κατέληξαν σε συμβιβασμό μεταξύ της απαίτησης των Ολλανδών για ένα εθνικό βέτο και των αποκλειστικά διοικητικών ελέγχων που επεδίωκε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Υπάρχει μια απαίτηση οι ηγέτες να επικυρώσουν τα σχέδια δαπανών των χωρών (αλλά με ειδική πλειοψηφία και όχι ομόφωνα) και ένα εθνικό δικαίωμα να καθυστερήσει αλλά όχι να σταματήσει, μια απόφαση της Κομισιόν για χορήγηση χρήματος. Αυτό επαναφέρει τον ρόλο των διασυνοριακών πολιτικών σε αυτό που η E.E. μάταια προσπαθούσε να κωδικοποιήσει με αυστηρούς κανόνες. Όμως, απέφυγαν τις πολιτικές καθυστερήσεις και τον εκβιασμό πολιτικής που καθιστούσε τα δάνεια διάσωσης ένα τόσο τοξικό ζήτημα κατά τη διάρκεια της κρίσης χρέους της Ευρωζώνης. Με σωστή διαχείριση, η νέα δομή διακυβέρνησης θα μπορούσε να αποτελέσει το «έμβρυο» για τη χάραξη μιας πραγματικά πανευρωπαϊκής οικονομικής πολιτικής.
Αυτή την τελευταία, σήμερα την απειλεί μια νέα κρίση πανδημίας, η οποίαν αν εκδηλωθεί, τα δημοσιονομικά δεδομένα σε ολόκληρη την Ε.Ε. ανατρέπονται και η προβλεπόμενη για το 2021 ανάκαμψη πάει περίπατο. Όπως περίπατο θα πάνε και πολλές παραγωγικές επενδύσεις, γιατί κανείς δεν αποφασίζει να ρισκάρει σε περιόδους υψηλής αβεβαιότητας.
Αβεβαιότητα εξάλλου που ενισχύουν οι διεθνείς γεωπολιτικές συνθήκες και οι μάλλον θυελλώδεις προσεχείς αμερικανικές προεδρικές εκλογές. Δεν είναι διόλου ασήμαντος εξάλλου στο επίπεδο αυτό και ο ρόλος της Τουρκίας στη Μεσόγειο και στη Βόρεια Αφρική, χώρος στον οποίον παίζονται επικίνδυνα πολιτικο-θρησκευτικά παιχνίδια εις βάρος της Ευρώπης και ειδικότερα της Γαλλίας.
Υπό αυτή την έννοια θα πρέπει να πούμε ότι η συμφωνία της 21ης Ιουλίου κλείνει οριστικά την πόρτα της Ε.Ε. στην Τουρκία. Διότι αναφορικά με το κράτος δικαίου, ένα κωδικοποιημένο μήνυμα των βόρειων ευρωπαϊκών μελών της Ένωσης ότι δεν θέλουν να χρηματοδοτούν αντιφιλελεύθερους ηγέτες, όπως αυτοί της Ουγγαρίας και την Πολωνία, ναι μεν κρίθηκε ασαφές πλην όμως δεν απορρίφθηκε. Στο εξής, για πρώτη φορά, οι ηγέτες της Ε.Ε., εξουσιοδοτούν την Κομισιόν να βρει κυρώσεις για παραβιάσεις του κράτους δικαίου που θα περάσουν μέσω μιας ειδικής πλειοψηφίας. Η αντιδημοκρατική κακή συμπεριφορά, όπως η ουγγρική και η πολωνική, θα αποκτήσει πιο κεντρική σημασία για την πολιτική του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, που θα έχει ένα πιο ευέλικτο εργαλείο για να την αντιμετωπίσει.
Για μιαν ακόμη φορά, όμως, η πανδημία του κορωνοϊού μπορεί να αμβλύνει τους αυταρχισμούς των Ούγγρο-Πολωνών λαϊκιστών. Θα έχει έτσι, και αυτή τον λόγο της στη θεσμική οργάνωση της Ένωσης, η οποία όσο και αν αυτό δεν αρέσει σε κάποιους, άνοιξε για καλά την πόρτα της οικονομικής της ενοποίησης.
