Είναι μακράν η πιο εντυπωσιακή παρέμβαση που έχει γίνει στην πόλη τα τελευταία χρόνια. Και είναι βέβαιο ότι αν η πορεία της δεν ανακοπεί, η Art in Progress θα καταφέρει κάτι στο οποίο έχουν αποτύχει παταγωδώς όλοι οι θεσμοί: θα δώσει στην Πάτρα μια ταυτότητα, ένα city branding που θα την διαφοροποιεί από τις υπόλοιπες πόλεις της χώρας και θα την καθιστά πολιτιστικό τουριστικό προορισμό.
Θα μετατρέψει την τρίτη μεγαλύτερη πόλη στην χώρα, σε μια υπαίθρια γκαλερί με σημαντικές υπογραφές από τον παγκόσμιο χάρτη των murals (τοιχογραφίες). H Πάτρα θα γίνει μια πόλη με άποψη.
Όλα αυτά, τα οποία αγαπήθηκαν από τους πολίτες με τον αυθόρμητο τρόπο που είθισται να συμβαίνει κάτι τέτοιο όταν τους δίνεται μια διέξοδος στο σύνηθες γκρι των ημερών τους, συνέβησαν από έναν επίμονο άνθρωπο. Το όνομά του είναι Κλεομένης Κωστόπουλος και όταν πριν λίγα χρόνια κατέθεσε στην πόλη τo όραμά του μέσω του RΕ-culture, είδε πολλά κεφάλια φορέων να πάλλονται σε ρυθμό πλήρους αδιαφορίας, με αποκορύφωμα την κατάργηση του Διεθνούς Eικαστικού Φεστιβάλ Πάτρας, με ευθύνη του δήμου Πατρέων που δεν έδειξε να καταλαβαίνει και πολλά από εικαστικά.
Συνήθως, οι αλλαγές επιβάλλονται από μόνες τους σε αυτή τη χώρα και οι φορείς τις ακολουθούν. Αν εξαιρέσεις την Περιφέρεια Δυτικής Ελλάδας η οποία έγινε σε ένα σημαντικό βαθμό αρωγός της Art in Progress, οι άλλοι φορείς συνεχίζουν τη γνωστή παλμική κίνηση του κεφαλιού. Η αποδοχή του κόσμου ωστόσο ξεπερνά τις συνήθειες ή τις εμμονές και αυτό είναι το παρήγορο.
Τι συμβαίνει λοιπόν με αυτό το φεστιβάλ που αλλάζει το πρόσωπο της Πάτρας και δίνει χρώμα στις μέρες μας; Τι θα δούμε αυτό τον Μάη και ποιος είναι ο στόχος στο βάθος του χρόνου; Τι θέλει να κάνει στην Πάτρα η Art in Progress και μέχρι που έχουν ταξιδέψει οι τοιχογραφίες της, πόσο μακριά έχουν πάει ήδη το όνομα της Πάτρας;
Ο Κλεομένης Κωστόπουλος, ο εικαστικός που είδε την Πάτρα με τα μάτια του καλλιτέχνη και όχι του πολιτικάντη, μιλάει στις «7Μ» για το στοίχημα που φέρνει χαμόγελα, σε μια πόλη που έχει εθιστεί στην κατήφεια.
Ένα μεγάλο και κοστοβόρο φεστιβάλ
Τον ρωτήσαμε εν αρχή αν νιώθει δικαιωμένος από την ανταπόκριση.
«Δικαιωμένος νιώθω μόνο όταν τα έχω καλά με τον εαυτό μου» απαντάει. «Σε περίπτωση που εννοείτε αν η ανταπόκριση των Πατρινών δικαιώνει το έργο της Art in Progress θα σας πω ένα μεγάλο ναι. Ολόκληρη η πόλη αγαπάει το φεστιβάλ και το δείχνει με κάθε τρόπο. Θα πρέπει να τονίσουμε εξ αρχής ότι είναι ένα μεγάλο και κοστοβόρο φεστιβάλ. Αν δεν υπήρχαν οι πολύ μεγάλοι χορηγοί μας όπως ο Χρυσανθόπουλος με τα ανυψωτικά μηχανήματα στην Πάτρα και η Vechro με τα χρώματα στην Αθήνα, δεν θα μπορούσε να γίνει αυτό το φεστιβάλ. Αρκεί να σας πω ότι μια τοιχογραφία ανάλογα με το μέγεθος και τις ιδιαιτερότητες της πολυκατοικίας που τη φιλοξενεί κοστίζει από 20 έως 30.000 ευρώ.
Αισθανόμαστε ακόμη πολύ ευγνώμονες που οι καλλιτέχνες που συμμετέχουν στο Φεστιβάλ δυστυχώς δεν αμείβονται για την σπουδαία εργασία τους. Και όλα αυτά ενώ το επίπεδο του φεστιβάλ είναι πολύ υψηλό και πόλος έλξης σπουδαίων καλλιτεχνών από όλο τον κόσμο. Ελπίζω ότι σε κάποια χρόνια θα αλλάξει και αυτό, βρίσκοντας τους πόρους ώστε να δίνουμε έστω μία μικρή αμοιβή στους καλλιτέχνες».
«Οι φορείς πριν χρόνια γελούσαν»
Θυμόμαστε τον Κλεομένη Κωστόπουλο να δίνει ομηρικούς καυγάδες με τους φορείς προκειμένου να πείσει τους κατά καιρούς αρμόδιους να συνδράμουν την προσπάθεια της ομάδας του.
«Εννοείται ότι θα μπορούσε να βοηθήσει ο Δήμος και δεν βοηθά» μας λέει. «Η Περιφέρεια βοηθά. Και είναι ο μόνος φορέας που το κάνει. Καταλαβαίνει βέβαια και το εύρος της όλης διαδικασίας. Αντιλαμβάνεται ότι όλο αυτό έχει άμεση σχέση με τον πολιτισμικό τουρισμό και την ανάπτυξη της πόλης.
Όταν πριν δύο χρόνια λέγαμε ότι το ArtWalk θα μπορούσε να είναι ένα πολύ σύγχρονο και φρέσκο city branding της Πάτρας πολλοί φορείς μας κοιτούσαν περίεργα. Νομίζω ότι στα επόμενα δυο τρία χρόνια η Πάτρα θα έχει ένα νέο city branding γιατί θα είμαστε η πόλη με τις περισσότερες τοιχογραφίες στην Ευρώπη.
Σίγουρα αν είχαμε στο πλάι μας τον Δήμο, το Υπουργείο Πολιτισμού και το Υπουργείο Τουρισμού θα μπορούσαν να μας απλοποιήσουν πάρα πολλές διαδικασίες και να διευκολύνουν το έργο μας ουσιαστικά.
Από την προσωπική μου εμπειρία ωστόσο θέλω να πω ότι οι περισσότεροι πολιτικοί μας δεν είναι και πολύ αξιόπιστοι. Όλοι, όταν βρίσκονταν στην αντιπολίτευση ήταν υπέρ όλων των έργων που κάναμε, αλλά όταν αναλάμβαναν το ξεχνούσαν. Σαφώς το πιο ηχηρό παράδειγμα είναι ότι ο Κώστας Πελετίδης έκλεισε επί της ουσίας το RΕ-culture.
Βεβαίως εμείς δίχως εμπάθειες θα ανταποκριθούμε και στην επιθυμία του Παμμικρασιατικού, να φτιάξουμε δηλαδή μία τοιχογραφία στο δημοτικό κτίριο όπου στεγάζεται αρκεί να μας φέρει τα νόμιμα έγγραφα. Πιστεύω πως πρέπει να φύγουμε μπροστά και να αφήσουμε πίσω τις αρνητικές σκέψεις και τους ψευτοιδεολόγους. Δεν χρειάζεται πλέον να μπαίνουμε σε μια διαδικασία εμπλοκών με τον Δήμο ή άλλους φορείς, να επιμένουμε να τους πείσουμε ότι είναι δίκαιο ή λογικό να βοηθήσουν την πόλη και τους πολίτες της που εργάζονται εθελοντικά εδώ και πολλά χρόνια. Μας απορροφά ενέργεια αυτό και καμιά φορά μπορεί να αποπροσανατολιστούμε. Για εμένα το σημαντικό είναι ότι υπάρχουν κάποιοι άνθρωποι που αφιερώνουν πολύ χρόνο και διάθεση ώστε να γίνει το φεστιβάλ ArtWalk στην πόλη».
Τεράστιο το ενδιαφέρον από τους εθελοντές
Ο κλειστός πυρήνας της Art in Progress είναι γύρω στα δέκα άτομα, αλλά γίνονται open calls για τους εθελοντές προκειμένου να εργαστούν τουλάχιστον άλλοι 50 άνθρωποι επιπλέον.
«Έχουμε πολύ αυστηρές προδιαγραφές για την επιλογή των εθελοντών και παρόλα αυτά δεχόμαστε περισσότερες από 120 με 150 αιτήσεις κάθε χρόνο» εξηγεί ο κ. Κωστόπουλος.
«Υπάρχει πολύ καλή μαγιά νέων στην πόλη γιατί υπάρχουν αρκετές παραπλήσιου ενδιαφέροντος σχολές στο Πανεπιστήμιο όπως η αρχιτεκτονική σχολή. Έχουμε πολλούς φοιτητές ως εθελοντές που μας γεμίζουν θετική ενέργεια, νέες ιδέες και φρεσκάδα».
Οι Πατρινοί δίνουν τους τοίχους τους; Και πόσο τους… βασανίζουν;
Όπως κάθε τι νέο, έτσι και με τις τοιχογραφίες, οι Πατρινοί στην αρχή ήταν επιφυλακτικοί στο να διαθέσουν τον τοίχο τους. «Όντως Στο πρώτο ArtWalk είχαμε χαμηλότερης έκτασης τοιχογραφίες, σε μικρότερους τοίχους, αλλά αυτό εξελίχθηκε σύντομα» λέει ο κ. Κωστόπουλος.
«Καμιά φορά πέφτουμε σε περιπτώσεις ιδιοκτητών που επιθυμούν κάτι συγκεκριμένο ή κάτι που να συνάδει στο προσωπικό γούστο τους και δεν αντιλαμβάνονται το βασικό concept, δηλαδή ότι το φεστιβάλ γίνεται συνολικά για την πόλη. Επιθυμούμε την Πάτρα μία υψηλού επιπέδου δημόσια γκαλερί.
Το ότι υπάρχουν τώρα κάποιοι, ευτυχώς λίγοι, που σκέφτονται ότι εγωκεντρικά, το έχουμε ζήσει. Ελπίζω ότι στο άμεσο μέλλον και επειδή έχουμε ήδη πολύ μεγάλη προσφορά τοίχων αυτό θα σταματήσει.
Αν θέλουμε το φεστιβάλ μας σύγχρονο και πρωτοπόρο, πρέπει να υπάρχει μια εικαστική πολυσυλλεκτικότητα.
Υπάρχουν πολλοί σημαντικοί καλλιτέχνες που θέλουν να δουλέψουν στην πόλη ανεικονικά έργα, αλλά δυστυχώς δεν υπάρχει ακόμη ωριμότητα να τα αποδεχθούν από τις πολυκατοικίες.
Οι πολυκατοικίες που συμμετέχουν στο φεστιβάλ, όχι μόνο παίρνουν μια υπεραξία με τα murals ως τουριστικοί προορισμοί και τοπόσημα της πόλης, αλλά δέχονται δωρεάν και συντήρηση στο εξωτερικό τοίχο τους».
Στόχος να γίνει η Πάτρα σημείο αναφοράς στην Ευρώπη
«Στόχος μας είναι να γίνει η Πάτρα σημείο αναφοράς στην Ευρώπη και τον υπόλοιπο κόσμο ώστε έρχονται επισκέπτες μόνο για αυτό τον λόγο. Σας ενημερώνω πως ήδη συμβαίνει, ενώ έχουμε προχωρήσει σε επικοινωνία με παρόμοια διεθνή Φεστιβάλ από Σουηδία, Γερμάνια Νορβηγία, Ιταλία (από την Ρώμη μας έκαναν πρόταση αδελφοποίησης). Βέβαια σε αυτά τα φεστιβάλ αμείβονται όλοι και καλλιτέχνες και εργαζόμενοι»
Η πιο… ταξιδεμένη τοιχογραφία
«Ο Βέγγος είναι μια τοιχογραφία που έγινε viral στην Ελλάδα. Υπάρχουν ωστόσο βίντεο που έχουν κάνει πάνω από δέκα εκατομμύρια views από διάφορες κοινοποιήσεις σε μεγάλης απήχησης σελίδες όπως το έργο στη Γούναρη του καλλιτέχνη WD με την Αλίκη στη χώρα των θαυμάτων» λέει ο Κλεομένης Κωστόπουλος. «Εμείς μόνο από τα δικά μας social media, την περίοδο του περσινού φεστιβάλ, είχαμε μια επισκεψιμότητα 522.000 δίχως να έχουμε κάνει ούτε μια διαφήμιση στο facebook. Βλέπουμε το κύμα να έρχεται. Ανοίγουμε ένα μεγάλο παράθυρο της Πάτρας προς τον υπόλοιπο κόσμο μέσω της τέχνης».
Ούτε ένας βανδαλισμός
Το εντυπωσιακό είναι ότι δεν υπήρξε ούτε ένα κρούσμα βανδαλισμού στις τοιχογραφίες της Πάτρας. «Είναι αυτό που έλεγα πάντα και στους φορείς και στους ιδιοκτήτες των κτιρίων: ότι αν επενδύσουμε στην πόλη μέσω της αισθητικής και της τέχνης, θα δημιουργηθεί σεβασμός και παιδεία. Μέχρι σήμερα δεν έχει βανδαλιστεί ούτε ένα έργο, τυχαίο;».
Στόχος το 2021 να υπάρχουν 50 τοιχογραφίες στην Πάτρα
Σήμερα στην Πάτρα υπάρχουν 21 τοιχογραφίες.
«Είμαστε σε ανοικτό κάλεσμα για καλλιτέχνες και έχουμε δεχθεί αιτήσεις από όλο τον κόσμο, από Αυστραλία, ΗΠΑ, Ευρώπη αλλά και χώρες όπως π.χ. ο Λίβανος. Φέτος, από ότι φαίνεται, το κύμα από ξένους καλλιτέχνες θα είναι πολύ μεγαλύτερο. Σκοπός μας είναι η εξωστρέφεια.
Στόχος μας είναι το 2021 να έχουμε γύρω στις 50 τοιχογραφίες. Αυτές μένουν στην πόλη για 15 με 20 χρόνια, κι αν μπορούμε να βρούμε χρήματα για ειδική συντήρηση μπορεί να ζήσουν και παραπάνω».
«Να βλέπεις από ψηλά, από τις σκάλες, μια δημόσια γκαλερί»
Το φεστιβάλ του 2019 θα διεξαχθεί Μάιο και Ιούνιο.
« Στην Art in Progress δεν σταματάμε μόνο στο φεστιβάλ. Έχουμε σκεφθεί project σε σχέση με τις τοιχογραφίες όπου θα μπορούσαμε να αναδείξουμε την ιδιαίτερη γεωγραφία της Πάτρας π.χ. τη άνω πόλη και κάτω πόλη. Να μπορεί δηλαδή ένας επισκέπτης της πόλης να στέκεται στα Ψηλά Αλώνια, στις σκάλες της Αγίου Νικολάου, της Γεροκωστοπούλου, της Πατρέως και να αντικρίζει μπροστά του ένα δημόσιο μουσείο με έργα τέχνης τις τοιχογραφίες. Δεν είναι εύκολο να βρούμε πρόσβαση σε όλες αυτές τις πολυκατοικίες που επιθυμούμε, αλλά ελπίζουμε ότι σιγά σιγά θα μπορέσουμε να κάνουμε βήματα. Ήδη έχουμε γύρω στις 40 πολυκατοικίες που προσφέρονται. Εμείς δεν μπορούμε να κάνουμε πάνω από 10, 12 έργα το χρόνο. Με τον ίδιο τρόπο μπορούμε να αναβαθμίσουμε και τις υποβαθμισμένες συνοικίες. Έχουμε σκεφτεί παρόμοια project».
Δημοσιογράφοι και τουρίστες από το εξωτερικό
«Μας ήρθε δημοσιογράφος από το κρατικό κανάλι της Βερκελώνης, εξειδικευμένη πάνω στα murals και τα graffiti και κατέβηκε στην Πάτρα να δει τι ακριβώς συμβαίνει και έπαθε σοκ από αυτό που είδε. Βέβαια ακόμη μεγαλύτερο σοκ έπαθε όταν της εξηγήσαμε κάτω από ποιες συνθήκες γίνεται το φεστιβάλ. Έχουν έρθει από διάφορα σημεία του κόσμου και πολλοί τουρίστες μας ρωτάνε μέσω των social media. Προσπαθούμε να δημιουργήσουμε και έναν δίγλωσσο διαδραστικό χάρτη ξενάγησης με βάση τη διαδικασία κάθε έργου και συνεντεύξεις του καλλιτέχνη, αλλά δεν έχουμε ακόμη την οικονομική δυνατότητα να το ολοκληρώσουμε στους χρόνους που επιθυμούμε. Γίνονται πάντως βήματα και είναι πολύ σημαντικά. Π.χ. Για το επόμενο τρίμηνο η Πάτρα και το φεστιβάλ “πετούν” στο flyjournal magazine της TUI και προτείνονται ως τουριστικός προορισμός σε ολόκληρη τη Γερμανία. Μας βρήκαν, μας ζήτησαν ένα αφιέρωμα όταν άλλοι πληρώνουν πάρα πολλά χρήματα για μία παρόμοια προβολή. Έχουμε καταθέσει προτάσεις σε φορείς που προσπαθούν να επικοινωνήσουν σε διεθνές επίπεδο και δεν έχουν κάτι αξιόλογο σχετικά με τον σύγχρονο πολιτισμό. Σε λίγα χρόνια τοπικοί φορείς θα μπορούν να το παρουσιάζουν το ArtWalk στο εξωτερικό ως ένα μοναδικό πολιτισμικό τουριστικό προϊόν».
Τοιχογραφίες στις φυλακές και το αεροδρόμιο Αράξου
Η Art in Progress, έχει στα σχέδιά της ένα πολύ σπουδαίο κοινωνικό πρόγραμμα που αφορά τη διαμόρφωση του εξωτερικού χώρου των φυλακών Αγίου Στεφάνου με τοιχογραφίες, αλλά και των χώρων του αεροδρομίου Αράξου. Για το πρώτο υπάρχει ήδη η σύμφωνη γνώμη του αρμόδιου Υπουργείου και της διεύθυνσης των φυλακών. Απομένει να εξευρεθούν τα κονδύλια.
Γ. Κοντογεωργοπούλου
