Συνέντευξη στην Γιώτα Κοντογεωργοπούλου
Ο Xρήστος Χωμενίδης δεν είναι μια κλασική περίπτωση συγγραφέα. Κατ΄αρχήν έχει μια σπάνια αμεσότητα. Σου δημιουργεί την αίσθηση ότι τον γνωρίζεις από παλιά, ότι έχετε βρεθεί στο ίδιο τραπέζι, έχετε συμφωνήσει στα μισά και έχετε διαφωνήσει στα υπόλοιπα. Το «σοφό παιδί», διατηρεί μέσα του έναν «σπινταριστό» έφηβο, έτοιμο να αντιδράσει σε ένα ερέθισμα και να «κατακλυστεί» από συναισθήματα και ιδέες, τις οποίες επιθυμεί να μοιραστεί. Δεν είναι κλεισμένος σε ένα δωμάτιο να συνομιλεί με τους ήρωές του. Ξέρει ότι οι πραγματικοί ήρωες, περπατούν στο δρόμο, πίνουν καφέ και τα λένε για τον κόσμο που έφυγε και αυτόν που δεν λέει να ΄ρθεί.
Ο Χωμενίδης είναι αδιαμφισβήτητα ευφυής και είναι βέβαιο ότι το γνωρίζει. Είναι ένας από τους σπουδαιότερους Έλληνες συγγραφείς, τα βιβλία του γίνονται ανάρπαστα, η άποψή του για τα δημόσια πράγματα προκαλεί συχνά αίσθηση, αλλά όλα αυτά δεν καταλήγουν σε μια σνομπ συμπεριφορά. Άλλωστε κάποιος που έχει αναγεννηθεί από τις στάχτες του όπως ο φοίνικας, ξέρει ότι η ουσία, κατοικεί κάπου αλλού.
Περί «Φοίνικα» λοιπόν ο λόγος, το νέο βιβλίο του Χωμενίδη, που ο ίδιος θεωρεί σταθμό στην συγγραφική του πορεία.
-Άγγελος Σικελιανός και Εύα Πάλμερ…. Πώς σας οδήγησε εκεί, σε αυτά τα πρόσωπα, η σκέψη σας; Ποιό ήταν το ερέθισμα;
Να διευκρινίσω κατ'αρχήν ότι στον "Φοίνικα", ο αναγνώστης δεν θα βρει την Εύα και τον Άγγελο αλλά τις μυθιστορηματικές αντανακλάσεις τους, τον Ήβη και τον Πάρη.
Η Πάλμερ και ο Σικελιανός στάθηκαν δύο προσωπικότητες που φώτισαν με τα έργα και τις ημέρες τους το πρώτο μισό του ελληνικού 20ου αιώνα. Ενσαρκώνουν μια αντίληψη που στις μέρες μας σπανίζει. Ότι ο κόσμος είναι κόσμημα και η ζωή -η κάθε ζωή- θαύμα. Πως έχουμε το δικαίωμα -και την υποχρέωση- να κάνουμε τα πάντα για να δίνουμε και για να παίρνουμε χαρά.
Σήμερα, ύστερα από δέκα σχεδόν χρόνια εθνικής κατάθλιψης, αυτομαστιγώματος, μιζέριας και μισαλλοδοξίας, ήταν -νομίζω- φυσικό να προστρέξω και να εμπνευστώ από μορφές σαν της Εύας και του Άγγελου.
-Πόσο εύκολη ήταν η διαδικασία να «πειράξετε» τους ήρωες, να τους φέρετε στα μέτρα της ιστορίας που θέλατε να πείτε, πατώντας πάνω σε ιστορικές και όχι μόνο, αταξίες;
Το έχω ξανακάνει σε άλλα μυθιστορήματά μου. Στο "Σπίτι και το Κελλί", στο "Λόγια Φτερά" και βεβαίως στη "Νίκη". Αναπλάθω όσο πιστότερα μπορώ μια ιστορική (ή προϊστορική) περίοδο. Στην ανάπτυξη όμως των χαρακτήρων μου παίρνω πλήρη καλλιτεχνική ελευθερία. Για αυτό και οσάκις είναι εμπνευσμένοι από υπαρκτά πρόσωπα, τους αλλάζω τα ονόματα. Για αυτό και σημειώνω πάντα ότι μένω πιστός στο πνεύμα κι όχι στο γράμμα της Ιστορίας...
-Θεωρείτε εμβληματικό για την πορεία σας ως συγγραφέα αυτό το έργο;
Πιστεύω ότι ο "Φοίνικας" περιέχει κατά κάποιον τρόπο όλα τα προηγούμενα βιβλία μου. Στον "Φοίνικα" κατέθεσα πλήρη τη σκέψη μου και ατόφια την καρδιά μου.
-Σας συναντά κανείς ως συγγραφέα και ως άνθρωπο μέσα στον «Φοίνικα». Σας έχει συμβεί να ξαναγεννηθείτε από τις στάχτες σας;
Ασφαλώς! Σε εσάς όχι; Εάν όχι, αποτελεί ζήτημα χρόνου.
-Ορισμένοι εκτιμούν ότι μέσα από την αναφορά σας σε άγνωστες πτυχές της ζωής του Παλαμά, επιχειρείτε την απομυθοποίησή του. Τι τους απαντάτε;
Απαντώ πρώτον πως στον "Φοίνικα" ο "κύριος γραμματεύς" -μυθιστορηματική πράγματι αντανάκλαση του Κωστή Παλαμά- χαρακτηρίζεται επανειλημμένα σπουδαίος ποιητής, σκιαγραφείται δε ως πιστός στις αρχές του, έντιμος άνθρωπος. Προτρέπω δε όσους με κατακρίνουν να ξαναδιαβάσουν τον ίδιον τον Παλαμά, που υπήρξε στα γραπτά του ρηξικέλευθος, ενίοτε δε "ιερόσυλος" για τα μέτρα της εποχής του.
-Είμαστε έτοιμοι να κοιτάξουμε στα μάτια πρόσωπα- σύμβολα- πρότυπα; Ή είμαστε ακόμη σταματημένοι στην αγιοποίηση και στη προβολή ιδανικών στερεότυπων πάνω στους πνευματικούς ανθρώπους;
Δεν τους αγιοποιούμε απλώς - τους μουμιοποιούμε και τους περιφέρουμε σαν ιερά σκηνώματα. Δείτε τι συμβαίνει με τον Μάνο Χατζιδάκι. Όσο βρισκόταν εν ζωή, δεχόταν τις πιo χυδαίες επιθέσεις. Σήμερα τον λιβανίζουν μέχρι και οι επίγονοι της "Αυριανής". Με τον Μίκη Θεοδωράκη ακόμα χειρότερα. Κάθε κυβέρνηση φιλοδοξεί να τον προσεταιριστεί, κάθε επίδοξος πρωθυπουργός τον επισκέπτεται για να πάρει την ευλογία του. Μόλις όμως ο Μίκης πει κάτι -σωστό ή λάθος- το οποίο τούς χαλάει τη σούπα, ευθύς μπαίνουν μπροστά οι κομματικές μπουλντόζες και προσπαθούν να τον ισοπεδώσουν. Ντροπής πράγματα!
-Η μοίρα της Ελλάδας και το πεπρωμένο των ηρώων… Μπορεί σήμερα ένας πολίτης αυτής της χώρας να δει πέρα από το καταθλιπτικό τοπίο που τον περιβάλει, να εντοπίσει τις χαρές της ζωής, στις καλλιτεχνικές αναζητήσεις, στον έρωτα και την ελευθερία;
Στον καθένα μας επαφίεται να πάρει στα χέρια του την τύχη του. Να διαπεράσει με το βλέμμα του το θολό και πνιγηρό συχνά παρόν, να καλπάσει προς το μέλλον του, να κάνει την έκπληξη. "Carpe Diem!". "Αδράξτε τη μέρα!"
-Πόσο εφικτή είναι μια σύγχρονη εθνική αυτογνωσία;
Εδώ επιμένουμε να τσακωνόμαστε μεταξύ μας για ζητήματα που έχουν καταστεί έωλα εδώ και αιώνες... Θα τολμήσουμε να κοιτάξουμε κατάματα τον σημερινό μας εαυτό; Η πλειονότητα των συμπολιτών μας βρίσκει μια άρρωστη χαρά στο να σκαλίζει διαρκώς τις εθνικές πληγές, να μην τις αφήνει να επουλωθούν. Η τυμβωρυχία και το κυνήγι φαντασμάτων αποτελούν δυστυχώς δημοφιλέστατες ασχολίες στη σημερινή Ελλάδα. Οι πολιτικές ηγεσίες τις υποδαυλίζουν για να καρπώνονται μικροκομματικά οφέλη...
-Είστε ένας από τους πλέον παρεμβατικούς συγγραφείς σε επίπεδο κατάθεσης δημόσιου λόγου μέσα από την συνήθως αιχμηρή αρθρογραφία σας. Πιστεύετε ότι είναι υποχρέωση των πνευματικών ανθρώπων να έχουν θέση και άποψη και να την μοιράζονται;
Όχι. Το γεγονός ότι εγώ είμαι από ιδιοσυγκρασία εξωστρεφής και παρεμβατικός, δεν σημαίνει τίποτα για το συγγραφικό μου έργο. Υπάρχουν εξαιρετικά προικισμένοι ομότεχνοι, οι οποίοι ουδέποτε έχουν αρθρογραφήσει.
-Τι είναι αυτό που μπορεί να σας εξοργίσει, να σας δημιουργήσει την επιτακτική ανάγκη να καταθέσετε με ένα άρθρο την άποψή σας;
Παρά το προχωρημένο της ηλικίας μου, εξακολουθώ να ενθουσιάζομαι, να συγκινούμαι, να οργίζομαι. Το συναίσθημά μου δεν έχει αμβλυνθεί ούτε στο ελάχιστο. Αισθάνομαι ευτυχής για αυτό.
(ΕΦ. 7 Μέρες Ενημέρωση)
