Το παιχνίδι παίζει πρωτεύοντα ρόλο στην ψυχοκοινωνική ανάπτυξη του παιδιού. Βοηθά το παιδί να ανακαλύψει τη σχέση του με τον εαυτό του και κατ’επέκταση με τους γύρω του, επομένως δρα καταλυτικά στην κοινωνικοποίηση του. Αναπτύσσει λεκτικές και κινητικές δεξιότητες, διαμορφώνει κρίση ,αναλαμβάνει πρωτοβουλίες και καθίσταται ικανό να επιλύει προβλήματα.
Ο Ελβετός αναπτυξιακός ψυχολόγος Jean Piaget (1896-1980) υποστήριξε ότι το είδος του παιχνιδιού στο οποίο εμπλέκονται τα παιδιά είναι διαφορετικό για κάθε στάδιο της ανάπτυξης. Πιο συγκεκριμένα :
Στο στάδιο της αισθησιοκινητικής ανάπτυξης ( 0-2 ετών) το παιδί εκτελεί το λεγόμενο παιχνίδι άσκησης. Αυτός ο τύπος παιχνιδιού περιλαμβάνει επαναληπτικές κινήσεις του σώματος που συνοδεύονται από τη χρήση υλικών παιχνιδιών. Το παιδί αποκτά έλεγχο του σώματος και των κινήσεών του αφού σιγά σιγά συντονίζει τους μυς του και ξεκινά να ερμηνεύει τα αισθητηριακά δεδομένα που δέχεται.
Στο προσυλλογιστικό ή προεννοιολογικό στάδιο ( 2-7 ετών) το παιδί ασχολείται με το συμβολικό παιχνίδι. Αποδίδει φανταστικές ιδιότητες σε ένα αντικείμενο και παίζει διάφορους ρόλους προσποιούμενο πως είναι κάποιο άλλο πρόσωπο. Η κατανόηση του ευρύτερου κόσμου είναι ημιτελής.
Στο στάδιο των συγκεκριμένων λογικών ενεργειών ( 7-12 ετών) το παιδί εμπλέκεται στο κοινωνικό παιχνίδι το οποίο διέπεται πλέον από κανόνες.
Στο στάδιο των τυπικών λογικών ενεργειών (12 ετών ως το τέλος της εφηβείας) το παιχνίδι περιλαμβάνει σύνθετους κανόνες και το παιδί καλείται να υιοθετήσει συγκεκριμένες στρατηγικές προκειμένου να επιτευχθούν οι στόχοι του παιχνιδιού. Επίσης, το παιδί αντλεί μεγαλύτερη ευχαρίστηση από τον ανταγωνισμό και τα επιτεύγματά του.
Ενδιαφέρον παρουσιάζει και μια άλλη κατάταξη των παιχνιδιών, αυτή τη φορά από την αμερικανίδα κοινωνιολόγο Mildred Parten, το 1932. Τα στάδια αυτά είναι :
Το μοναχικό παιχνίδι : To παιδί παίζει μόνο του χωρίς να το ενδιαφέρουν οι δραστηριότητες των άλλων παιδιών.
Το παιχνίδι του θεατή : Tο παιδί βλέποντας τα άλλα παιδιά να παίζουν, αντιδρά σε αυτό που κάνουν αλλά δεν συμμετέχει.
Το παράλληλο παιχνίδι : Το παιδί παίζει μόνο του αλλά κοντά σε άλλα παιδιά.
Το συντροφικό παιχνίδι : Το παιδί παίζει με άλλα παιδιά, ανταλλάσσει παιχνίδια. Δεν έχει γίνει διαχωρισμός ρόλων.
Το συνεργατικό παιχνίδι : Εδώ το παιδί συμμετέχει σε οργανωμένα παιχνίδια με άλλα παιδιά. Υπάρχει σαφής διαχωρισμός ρόλων και επιλέγονται συντονισμένες ενέργειες για την επίτευξη του επιδιωκόμενου στόχου του παιχνιδιού.
Το μοναχικό παιχνίδι και το παιχνίδι του θεατή είναι πιο συνηθισμένα σε παιδιά ηλικίας 2 ετών ενώ το συντροφικό και το συνεργατικό παιχνίδι παρατηρούνται σε παιδιά ηλικίας 5 ετών.
Είναι απαραίτητο να παρέχουμε στα παιδιά κίνητρα μα και υλικά για παιχνίδι προκειμένου αυτά να ντύνονται με χαμόγελο από την χαλάρωση και την αναψυχή. Είναι ενδιαφέρον να αναφέρουμε ότι το παιδί δίνει μεγαλύτερη προσοχή στον μέσον παρά στους σκοπούς του παιχνιδιού. Εάν για παράδειγμα το παιδί δραματοποιεί μια συνάντηση με τις κούκλες του για τσάι, θα επικεντρωθεί περισσότερο στον τρόπο τοποθέτησης των φλιτζανιών και της τσαγιέρας καθώς και στον τρόπο με τον οποίο θα σερβιριστεί το τσάι.
Η συμπεριφορά των παιδιών κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού είναι μη πραγματική (Garvey,1977). To παιδί δραματοποιεί, προσποιείται πως εκτελεί μια δραστηριότητα αντί να την εκτελεί στην πραγματικότητα. Για παράδειγμα προσποιείται πως μιλά στο τηλέφωνο υιοθετώντας τη στάση που θα είχε αν όντως είχε κάποια τηλεφωνική συνομιλία.
Κλείνοντας θα ήθελα να τονίσω την αγχολυτική ,σχεδόν λυτρωτική υπόσταση του παιχνιδιού. Το παιδί αποφορτίζεται συναισθηματικά δαπανώντας εποικοδομητικά την ενέργειά του και ηρεμεί. Αφήνει ελεύθερα τα πρωτόγονα ένστικτά του και προσφεύγει σε ανώτερες ποιοτικά και συμπεριφορικά μορφές.
