Mπορεί το "θερμό επεισόδιο" του υπουργού Εξωτερικών Νίκου Δένδια με τον Τούρκο ομόλογό του Μεβλούτ Τσαβούσογλου στην Άγκυρα να έχει γράψει ήδη ιστορία, ωστόσο δεν ήταν η πρώτη φορά που αυτό είχε συμβεί σε τουρκικό έδαφος.
Ηταν Ιανουάριος του 2011 όταν ο τότε πρωθυπουργός Γιώργος Παπανδρέου είχε επισκεφθεί την Τουρκία και ειδικότερα το Ερζερούμ, όπου διεξαγόταν η ετήσια συνάντηση των Τούρκων διπλωματών.
Εκεί συναντήθηκε με τον -τότε πρωθυπουργό- Ερντογάν με τις φωτογραφίες από τα τυρκουάζ κασκόλ, που φορούσαν στα εγκαίνια του γηπέδου όπου θα διεξάγονταν οι χειμερινοί πανεπιστημιακοί αγώνες, να έχουν μείνει στην ιστορία.
Ο κ. Παπανδρέου τότε προκάλεσε αίσθηση στην τουρκική γνώμη και τα τουρκικά ΜΜΕ, καθώς έθεσε ξεκάθαρες προϋποθέσεις για τη συνεργασία Ελλάδας - Τουρκίας, στιγμάτισε τις παραβιάσεις και το casus belli, ως συμπεριφορές που δεν αρμόζουν σε καλή γειτονία και δεν συμβιβάζονται με την ευρωπαϊκή προοπτική της Τουρκίας, ενώ ζήτησε τη δίκαιη και βιώσιμη λύση του Κυπριακού, στο πλαίσιο του σεβασμού των κανόνων του διεθνούς δικαίου.
Η τότε ελληνική κυβέρνηση υπογράµµιζε όχι µόνο τον συµβολισµό του ακροατηρίου στο οποίο απευθύνθηκε, αλλά και τη δήλωση ότι "δεν αλλάζει το καθεστώς στο Αιγαίο".
Όπως αναφέραν χαρακτηριστικά ΤΑ ΝΕΑ σε ρεπορτάζ της εποχής που υπέγραφε η νυν κυβερνητική εκπρόσωπος Αριστοτελία Πελώνη, "έκπληξη προκάλεσε σε πολλούς παριστάµενους η οµιλία του Πρωθυπουργού, γιατί, σύµφωνα µε όσους βρίσκονταν στην αίθουσα, επικράτησε παγωµάρα και έντονοι ψίθυροι. Το ίδιο κλίµα επικράτησε και στους παρουσιαστές των τουρκικών τηλεοπτικών σταθµών που µετέδιδαν ζωντανά το γεγονός και, µετά τον αρχικό ενθουσιασµό που τους προκάλεσε η από κοινού εµφάνιση των δύο Πρωθυπουργών στα εγκαίνια του σταδίου Χειµερινών Πανεπιστηµιακών Αγώνων, άρχισαν να λένε ότι επικρατεί "ψύχος" στις σχέσεις των δύο χωρών".
Τι έγραφε ο τουρκικός Τύπος: "Πάγος μετά τις απειλές του Παπανδρέου"
"Πάγωσε η Συνάντηση Κορυφής" ήταν ο τίτλος της εφημερίδας Μιλλιέτ, "Φιλία στα εγκαίνια του Σταδίου, επικρίσεις στην Σύνοδο των πρέσβεων", έγραφε η Ζαμάν.
Σχεδόν όλες οι εφημερίδες ανέφεραν ότι ο Έλληνας πρωθυπουργός, αφού έστειλε μήνυμα φιλίας, "απείλησε" λέγοντας "δεν μπορείτε να γίνετε μέλος της ΕΕ, όσο συνεχίζεται η κατοχή της Κύπρου".
Πολλές εφημερίδες χαρακτήριζαν "σκληρή" απάντηση στον Έλληνα πρωθυπουργό, τα όσα είπε ο Τούρκος ομόλογός του, Ταγίπ Ερντογάν, για την ΕΕ και ειδικότερα, ότι "περιμέναμε 50 χρόνια για να γίνουμε μέλος της ΕΕ, έχει δοκιμαστεί η υπομονή μας. Ακόμα και οι πολίτες της Βραζιλίας μπορούν να κινηθούν στην ΕΕ χωρίς βίζα. Ωστόσο, εσείς ζητάτε από εμάς βίζα. Πείτε μας, τι σας έχει κάνει η Τουρκία", όπως δημοσίευσε η φιλοκυβερνητική Τουρκίγιε.
Η εφημερίδα Χουριέτ επικέντρωνε στα λεχθέντα του κ. Παπανδρέου περί των υπερπτήσεων στο Αιγαίο. "Αθήνα και Άγκυρα αντιμετώπισαν μία κρίση δύο μέρες πριν από την επίσκεψη Παπανδρέου στο Ερζερούμ, όταν οκτώ τουρκικά F-16 πέταξαν πάνω από ελληνικά νησιά", σημείωνε η εφημερίδα, επαναλαμβάνοντας τα όσα είπε στους πρέσβεις της Τουρκίας ο Έλληνας πρωθυπουργός. Η εφημερίδα υποστήριζε ότι ο Έλληνας πρωθυπουργός σκέφτηκε ακόμα και να ματαιώσει την επίσκεψη στο Ερζερούμ, αλλά παρενέβη ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών, Αχμέτ Νταβούτογλου, και η κρίση εκτονώθηκε.
Από μερίδα του Τύπου αξιολογούνταν ως "έκπληξη" η ομιλία του Γιώργου Παπανδρέου στη Σύνοδο των πρέσβεων και ειδικά, η ευθεία τοποθέτηση του Έλληνα πρωθυπουργού περί των παραβιάσεων ελληνικού FIR. "Το τμήμα της ομιλίας Παπανδρέου "Οκτώ τουρκικά πολεμικά αεροσκάφη πέταξαν πάνω από ελληνικά νησιά. Ποιο είναι το νόημα αυτής της ενέργειας; Τι προσπαθεί να αποδείξει η Τουρκία; [...] Η Διεθνής Κοινότητα δεν πρόκειται να νομιμοποιήσει μια εισβολή και η ευρωπαϊκή πορεία της Τουρκίας δεν πρόκειται να ολοκληρωθεί, όσο συνεχίζεται η κατοχή (σσ. της Κύπρου)", προκάλεσε έκπληξη στους πρέσβεις, που άκουγαν τον Έλληνα πρωθυπουργό", έγραφε η Βατάν.
"Ο Τ. Ερντογάν έδωσε μία ήρεμη, αλλά ισχυρή απάντηση στον Έλληνα πρωθυπουργό", προσέθετε η εφημερίδα, παραθέτοντας τμήμα της ομιλίας του Τούρκου πρωθυπουργού: "Δεν θέλουμε έναν κόσμο, όπου κυριαρχούν ο πόλεμος, το μίσος και η αιματοχυσία. Όμως, αν εννοείτε ότι η Τουρκία και οι Τουρκοκύπριοι πρέπει πάντοτε να κάνουν παραχωρήσεις, αυτό δυστυχώς δεν πρόκειται να συμβεί. Αυτό που βίωσε η Τουρκία με την ΕΕ δεν το έχει υποστεί κανείς άλλος. Έχουμε κάνει υπομονή για 50 χρόνια, όμως η υπομονή μας έχει όρια".
Απόσπασμα της ομιλίας Παπανδρέου:
Πριν από εμάς, δύο μεγάλοι ηγέτες έκαναν την αρχή, ο Ελευθέριος Βενιζέλος και ο Κεμάλ Ατατούρκ, αυτοί που έχτισαν τις σημερινές πατρίδες μας και έβαλαν τα θεμέλια για την ειρήνη.
Δεν ήταν μια προσπάθεια φυσική και αβίαστη, γεννήθηκε μέσα από τις στάχτες του πολέμου. Ήταν μια προσπάθεια μετρημένη, που βασίστηκε στην εμπειρία της καταστροφής, στο ρεαλισμό και το συμφέρον, το αμοιβαίο συμφέρον, και γι’ αυτό άντεξε.
Ποιο είναι σήμερα το συμφέρον μας: η ειρήνη ή η σύγκρουση; Ο αμοιβαίος σεβασμός ή η προσπάθεια επιβολής του ενός επί του άλλου;
Είχα το προνόμιο, μαζί με τον αείμνηστο φίλο, τότε Υπουργό Εξωτερικών, Ισμαήλ Τζεμ, στον οποίο αποτίνω φόρο τιμής από αυτό το βήμα, να αρχίσουμε μαζί μια νέα προσπάθεια ελληνοτουρκικής προσέγγισης.
Και συνέχισε λέγοντας :
Στο ερώτημα "ειρήνη ή σύγκρουση", εμείς επιλέγουμε την ειρήνη. Έχει όμως και η ειρήνη τις προϋποθέσεις της. Και θέλω να μιλήσω ειλικρινά για τις δυσκολίες που έχουμε. Θεωρώ ότι αυτή είναι και η βάση, πάνω στην οποία μπορούμε να χτίσουμε την εμπιστοσύνη στις σχέσεις μας.
Το λέω αυτό, γιατί η εμπιστοσύνη δύσκολα χτίζεται - και ξέρετε πόσα χρόνια παλεύω να τη χτίσω, μεταξύ των δύο χωρών μας - ενώ πολύ εύκολα η εμπιστοσύνη χάνεται.
Παίρνω παράδειγμα μια πράξη της Τουρκίας προχθές. Την Τετάρτη, την παραμονή της άφιξής μου στην Τουρκία, οκτώ αεροσκάφη της Τουρκικής Πολεμικής Αεροπορίας πέταξαν πάνω από το Αγαθονήσι, ένα μικρό ελληνικό νησί, με εκατόν πενήντα κατοίκους. Οκτώ αεροσκάφη παραβίασαν την ελληνική κυριαρχία.
Γιατί; Ποιο είναι το νόημα; Τι προσπαθεί να αποδείξει η Τουρκία; Αυτές οι ενέργειες δεν θα αλλάξουν το καθεστώς στο Αιγαίο, να είστε βέβαιοι γι’ αυτό. Μπορεί να έχουν γίνει πια ρουτίνα για την Τουρκία. Μη νομίζετε, όμως, ότι έχουν γίνει ρουτίνα για την Ελλάδα.
Και ρωτώ: είμαστε καταδικασμένοι στην ένταση, στην καχυποψία, σε ενέργειες που, σε μια μέρα, μπορούν να υπονομεύσουν την προσεκτική και συστηματική δουλειά που χρόνια οικοδομούμε;
Γι’ αυτό, χρειάζεται να εμπεδώσουμε κανόνες στις σχέσεις μας, αρχές του Διεθνούς Δικαίου. Γι’ αυτό, είναι πολυτέλεια επικίνδυνη, να μη λύνουμε π.χ. τη διαφορά μας στη θάλασσα, που αφορά στην οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας
Αν δεν το καταφέρουμε μέσα σε εύλογο χρονικό διάστημα, πρέπει να απευθυνθούμε στη διεθνή Δικαιοσύνη, για να κριθεί το ζήτημα με βάση το Διεθνές Δίκαιο. Στο μεταξύ, πρέπει να γίνουν βήματα για μείωση της έντασης, μιας έντασης που δηλητηριάζει το μεταξύ μας κλίμα και δημιουργεί αυξημένους κινδύνους ατυχημάτων και θερμών επεισοδίων - ενέργειες για τις οποίες μίλησα προηγουμένως.
Αν πραγματικά η Τουρκία εννοεί ότι θέλει την ειρήνη, αυτά πρέπει να σταματήσουν. Στη σύγχρονη διεθνή έννομη τάξη, η ειρηνική επίλυση των διαφορών και η καλή γειτονία αποτελούν θεμελιώδεις άξονες του παγκόσμιου συστήματος αρχών.
Σε ό,τι αφορά την Κύπρο, όραμά μας ήταν πάντα να αποτελέσει ένα πρότυπο ειρηνικής και δημοκρατικής συμβίωσης Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων, χριστιανών και μουσουλμάνων
Βέβαια, το Κυπριακό πρόβλημα δεν είχε στη βάση του θρησκευτικές διαστάσεις ποτέ - και ευτυχώς. Αλλά δεν πρέπει να υπάρχουν ψευδαισθήσεις. Η Διεθνής Κοινότητα δεν πρόκειται να νομιμοποιήσει μια εισβολή και η ευρωπαϊκή πορεία της Τουρκίας δεν πρόκειται να ολοκληρωθεί, όσο συνεχίζεται η κατοχή.
