Πριν από την πανδημία COVID-19, είχαμε αόριστα ακούσει για ιούς που προκαλούν ασθένειες, όπως ο Έμπολα στη Γουινέα και στο Κονγκό, η γρίπη των χοίρων, ή η γρίπη των πτηνών στην Ινδία και τη Ρωσία, το AIDS κ.λπ.
Εδώ και έναν χρόνο μάθαμε ότι ο νέος κορονοϊός SARS-CoV-2 προκαλεί τη νόσο COVID -19.
Σύμφωνα με μια έκθεση της Scientific American, η επιστημονική κοινότητα αμφιταλαντεύεται εδώ και πολλά χρόνια σχετικά με τον ορισμό του ιού. Πρώτα ως δηλητήριο, μετά ως μορφή ζωής και έπειτα ως μια βιολογική χημική ουσία.
Σήμερα, οι ιοί θεωρούνται κάτι ανάμεσα σε ένα ζωντανό και ένα μη ζωντανό πράγμα.
Κορονοϊός: Τι είναι ένας ιός
Ένας ιός αποτελείται από έναν πυρήνα γενετικού υλικού (DNA ή RNA) που περιβάλλεται από ένα προστατευτικό κάλυμμα πρωτεΐνης. Μπορούν να κολλήσουν σε κύτταρα-ξενιστές και να χρησιμοποιήσουν τους μηχανισμούς πολλαπλασιασμού του κυττάρου-ξενιστή για να πολλαπλασιάσουν το γενετικό τους υλικό. Μόλις ολοκληρωθεί αυτή η διαδικασία αναπαραγωγής, ο ιός φεύγει από το κύτταρο-ξενιστή, καταστρέφοντάς το στη διαδικασία.
Οι ιοί δεν μπορούν να αναπαραχθούν από μόνοι τους, αλλά μόλις προσκολληθούν σε ένα κύτταρο-ξενιστή, μπορούν να αναπτυχθούν και να επηρεάσουν τη συμπεριφορά του κυττάρου-ξενιστή με τρόπο που βλάπτει το ίδιο και ωφελεί τον ιό.
Κορονοϊός: Τι είναι ένα στέλεχος του ιού
Ένα στέλεχος, σύμφωνα με το The Conversation, είναι μια παραλλαγή του ιού που έχει άλλη κατασκευή, εμφανίζει διαφορετικές φυσικές ιδιότητες και συμπεριφέρεται διαφορετικά από τον “γονικό” του ιό. Αυτές οι διαφορές συμπεριφοράς μπορεί να είναι λεπτές ή προφανείς.
Οι κορονοϊοί, όπως ο νέος κορονοϊός (SARS-CoV-2, ή Σοβαρό Οξύ Αναπνευστικό Σύνδρομο Κορονοϊού-2), είναι γεμάτοι με “ακίδες” πρωτεΐνης που συνδέονται με υποδοχείς ACE2 στα κύτταρα των ασθενών. Ο κορονοϊός SARS-CoV-2 είναι ένας από μια ομάδα άλλων γνωστών στελεχών στην οικογένεια των κορονοϊών, συμπεριλαμβανομένων των κορονοϊών SARS και MERS.
Οι ειδικοί πιστεύουν ότι ο όρος στέλεχος ιού χρησιμοποιείται συχνά λανθασμένα: «Υπάρχει ένα μόνο στέλεχος του νέου κορονοϊού. Αυτό είναι το στέλεχος SARS-CoV-2. Αυτό είναι το μοναδικό στέλεχος και υπάρχουν παραλλαγές αυτού του στελέχους», ανέφερε ο καθηγητής Tom Connor της Σχολής Βιοεπιστημών του Πανεπιστημίου του Κάρντιφ.
Κορονοϊός: Τι είναι μια μετάλλαξη του ιού
Ένας ιός αποτελείται από μια αλληλουχία είτε DNA είτε RNA, τα οποία βασικά είναι μια σειρά από νουκλεοτίδια που κωδικοποιούν τα γονίδια σε όλα τα έμβια όντα. Οποιαδήποτε αλλαγή στην σειρά/ακολουθία με την οποία εμφανίζονται αυτά τα νουκλεοτίδια, ονομάζεται μετάλλαξη. Συμβαίνει όταν μια συγκεκριμένη ακολουθία στον ιό αρχίσει να αναπαράγεται. Οι μεταλλάξεις εμφανίζονται πολύ τυχαία σε έναν ιό. Αυτό θα μπορούσε να λειτουργήσει υπέρ ή εναντίον μας σε ένα πανδημικό σενάριο. Μια μετάλλαξη μπορεί να είναι επωφελής για τον ιό και να τον καταστήσει ισχυρότερο, ή μπορεί να είναι επιβλαβής και να μειώσει την μολυσματικότητά του.
Ο νέος κορονοϊός SARS-COV-2, σε αντίθεση με τον ιό της γρίπης, έχει μια πρωτεΐνη γνωστή ως ένζυμο διόρθωσης (proofreading enzyme). Αυτό το ένζυμο λειτουργεί σαν τον διορθωτή σε μια εφημερίδα, δηλαδή, που ελέγχει τα κείμενα για ορθογραφικά λάθη. Το ένζυμο κάνει διορθώσεις, με βάση την αλληλουχία του ιού προέλευσης. Έτσι, εάν υπήρξαν αλλαγές που έχουν πραγματοποιηθεί λόγω τυχαίας μετάλλαξης, θα προσπαθήσει να τις διορθώσει.
Ακριβώς όπως ο διορθωτής στην εφημερίδα θα παραβλέψει κατά λάθος κάποιο σφάλμα, μερικές φορές το ένζυμο δεν θα διορθώσει κάποια μετάλλαξη του ιού και αυτή θα παραμείνει. Στη συνέχεια, καθώς το σωματίδιο του μεταλλαγμένου ιού αντιγράφεται, ολόκληρο το γονιδίωμά του, συμπεριλαμβανομένης της μετάλλαξης, αντιγράφεται και μεταφέρεται στις μελλοντικές γενιές του ιού.
Πώς ξέρουμε εάν ο ιός έχει μεταλλαχθεί; Εκεί έρχεται να κάνει τη δουλειά του ένας ιολόγος. Οι ιολόγοι εργάζονται ακούραστα για να καταγράφουν όλες τις ακολουθίες των παραλλαγών, που μολύνουν τους ανθρώπους. Ο αρχικός κορονοϊός, που βρέθηκε στην Wuhan της Κίνας, χρησιμοποιείται ως βάση σύγκρισης για τις μεταλλαγμένες παραλλαγές του.
Κορονοϊός: Τι είναι μια παραλλαγή του ιού
Με απλά λόγια, “μια παραλλαγή είναι μια έκδοση του ιού που έχει συσσωρεύσει αρκετές μεταλλάξεις, ώστε να αποτελεί πλέον ένα ξεχωριστό κλαδί στο οικογενειακό δέντρο του ιού”, λέει ο ειδικός επί μολυσματικών ασθενειών δρ. Amesh Adalja, από το Κέντρο Ασφάλειας Υγείας του νοσοκομείου Johns Hopkins.
Κάθε μετάλλαξη και στέλεχος ενός ιού είναι μια παραλλαγή, αλλά κάθε παραλλαγή δεν είναι στέλεχος!
Οι περισσότερες παραλλαγές δεν προκαλούν ανησυχία. Αυτό συμβαίνει επειδή οι μεταλλάξεις δεν έχουν προκαλέσει δραστική αλλαγή στον εν λόγω ιό. Ωστόσο, όταν έχει γίνει μια σειρά μεταλλάξεων, μερικές φορές μπορεί να επηρεάσει τον τρόπο με τον οποίο ο ιός συμπεριφέρεται, εξαπλώνεται ή μολύνει τον άνθρωπο. Τότε είναι που μια παραλλαγή ανησυχεί την επιστημονική κοινότητα. Ένα κλασικό παράδειγμα είναι οι νέες παραλλαγές που εξαπλώνονται σε περιοχές του Ηνωμένου Βασιλείου, της Αφρικής και της Βραζιλίας.
Οι επιστήμονες παρακολουθούν στενά τις παραλλαγές του κορονοϊού SARS-CoV-2, προκειμένου να κατανοήσουν τον τρόπο που οι γενετικές αλλαγές στον ιό μπορούν να επηρεάσουν την μολυσματικότητά του (άρα και τον ρυθμό εξάπλωσής του στην κοινότητα), τη σοβαρότητα της νόσου που προκαλεί, τη θεραπεία που απαιτείται και την αποτελεσματικότητα των διαθέσιμων εμβολίων, λέει ο δρ. Thomas Russo, καθηγητής και επικεφαλής επί μολυσματικών ασθενειών στο πανεπιστήμιο του Buffalo της Νέας Υόρκης.
Κορονοϊός: Ποιες είναι οι νέες παραλλαγές που κυκλοφορούν
Μια παραλλαγή του SARS-CoV-2, γνωστή ως B.1.1.7, έχει εξαπλωθεί στο Ηνωμένο Βασίλειο από τον Δεκέμβριο του 2020 και τώρα εμφανίζονται κρούσματα σε όλο τον κόσμο. Οι επιστήμονες έχουν βρει κάποια στοιχεία ότι αυτή η παραλλαγή έχει αυξημένο κίνδυνο θανάτου σε σύγκριση με άλλες παραλλαγές.
Στη Νότια Αφρική, εμφανίστηκε μια άλλη παραλλαγή του SARS-CoV-2 γνωστή ως B.1.351. Έχει μερικές ομοιότητες με την παραλλαγή του Ηνωμένου Βασιλείου και μπορεί επίσης να επαναμολύνει άτομα που έχουν ήδη αναρρώσει από άλλες παραλλαγές. Υπάρχουν επίσης ορισμένες ενδείξεις ότι τα εμβόλια των AstraZeneca και Moderna δεν είναι τόσο αποτελεσματικά έναντι αυτής της παραλλαγής.
Μια παραλλαγή γνωστή ως P.1 εμφανίστηκε στη Βραζιλία και ανακαλύφθηκε για πρώτη φορά σε άτομα που ταξίδεψαν από εκεί προς την Ιαπωνία. Υπάρχουν κάποιες ενδείξεις που υποδηλώνουν ότι αυτή η παραλλαγή μπορεί να επηρεάσει τον τρόπο με τον οποίο τα αντισώματα αντιδρούν με τον κορονοϊό. Η μετάλλαξη της παραλλαγής Ρ.1 κάνει τα αντισώματα να μην αναγνωρίζουν και άρα να μην εξουδετερώνουν τον ιό.
Σύμφωνα με το CDC, και οι τρεις αυτές παραλλαγές μοιράζονται μια συγκεκριμένη μετάλλαξη που ονομάζεται D614G και η οποία επιτρέπει στον νέο κορονοϊό να εξαπλώνεται πιο γρήγορα.
