Με τον Σ.Τ. γνωριστήκαμε στο Στρασβούργο, στο πλαίσιο μίας μνημειώδους οινοποσίας στο μπαρ του Χίλτον, όπου ενεργό ρόλο είχε και ο τότε Ρώσος πρόεδρος Μπορίς Γιέλτσιν, που ήταν επίσημος προσκεκλημένος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.
-Γιατί δεν ιδρύετε ένα ρωσικό τμήμα της Ένωσης Ευρωπαίων Δημοσιογράφων στην Μόσχα; Θα σάς παραχωρήσουμε ακίνητο στο κέντρο της πόλης και θα στηρίξουμε τις δραστηριότητές σας, μού είπε σε κάποια στιγμή ο Σ.Τ. και μού υποσχέθηκε να με συστήσει την επόμενη ημέρα στον πρόεδρο.
-Δεν νομίζω ότι κάτι τέτοιο είναι εύκολο να γίνει, απάντησα στον συνομιλητή μου και τού εξήγησα ποιες καταστατικές διαδικασίες έπρεπε να ακολουθηθούν για να μπορέσει η ΕΕΔ να αποκτήσει ρωσικό τμήμα.
-Έλα τώρα, αυτά είναι θέματα που με 40.000-50.000 δολλάρια τακτοποιούνται, μού απάντησε ο Σ.Τ. χαμογελώντας με νόημα.
-Δεν νομίζω, φίλε μου. Όλες οι συνειδήσεις δεν είναι προς πώληση. Εξάλλου, εκ του καταστατικού της, η ΕΕΔ έχει στόχους που δεν ξέρω αν είναι συμβατοί με τις ρωσικές επιδιώξεις.
-Κάνεις λάθος. Ο πρόεδρος θέλει την ενσωμάτωση της Ρωσίας στην Ευρώπη, ώστε η Γηραιά Ήπειρος να γίνει η πρώτη δύναμη στον κόσμο. Αυτό δεν θέλετε και εσείς στην ΕΕΔ; Εξάλλου, έχουμε ήδη ξεκινήσει συνομιλίες με την Διεθνή Ομοσπονδία Δημοσιογράφων, η οποία αποδέχθηκε να εντάξει στους κόλπους της ρωσικές δημοσιογραφικές οργανώσεις. Απ’ ό,τι γνωρίζω, εσύ είσαι μέλος της ΔΟΔ και συμμετέχεις στην ευρωπαϊκή επιτροπή της… Θέλουμε στήριξη από εσάς, γιατί στην Ρωσία ο καγκεμπίστας Πούτιν παίζει περίεργα παιχνίδια. Έχει μαζέψει γύρω του όλα τα παλαιά στελέχη της KGB και το πράγμα βρωμάει…
-Το μόνο που μπορώ να κάνω είναι, στην προσεχή γενική μας συνέλευση, να θέσω το ερώτημα αν θέλει να ιδρύσουμε τμήμα της ΕΕΔ στην Ρωσία. Σε καμμία περίπτωση όμως δεν θα γίνει αποδεκτή οποιαδήποτε κρατική βοήθεια…
Απάντηση στην τελευταία αυτή παρατήρησή μου πήρα πέντε χρόνια αργότερα, όταν ο Σ.Τ. μού τηλεφώνησε –ως συνεργάτης, πλέον, της ομάδας επικοινωνίας του Βλαδίμηρου Πούτιν, τότε πρωθυπουργού της Ρωσίας– για να μού πει ότι ο πρωθυπουργός ενδιαφερόταν να «διοχετεύει» πληροφορίες σε Ευρωπαίους δημοσιογράφους.
-Αθανάσιε, μού είπε ο συνομιλητής μου, ο πρωθυπουργός ενδιαφέρεται να μεταφέρεται προς το κοινό μία τίμια και αντικειμενική πληροφόρηση για την σύγχρονη Ρωσία, την ιστορία της, τα επιτεύγματά της, αλλά και την συμμετοχή της στο διεθνές γίγνεσθαι, πέρα από τα στερεότυπα που διακινεί η εχθρική για την χώρα προπαγάνδα…
-Ευχαριστώ Σ. για το τηλεφώνημα, αλλά δεν νομίζω ότι είμαι ο κατάλληλος άνθρωπος που θα μπορούσε να ανταποκριθεί στην αποστολή αυτή, απάντησα.
Τρεις εβδομάδες μετά το παραπάνω τηλεφώνημα, δύο πρώην αντιφρονούντες των κομμουνιστικών παραδείσων –ο Ήλιος Γιαννακάκης, καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο πανεπιστήμιο της Λίλλης, και ο Σεργκέϊ Γκριγκόριαντς, δημοσιογράφος και συγγραφέας– με πήραν τηλέφωνο για να μού αναγγείλουν ότι το περιοδικό Η Ρωσική Σκέψη (La pensee Russe), διάσημο αντιολοκληρωτικό περιοδικό τις δεκαετίες 1970 και 1980, είχε εξαγοραστεί από τον ολιγάρχη Βσέβολαντ Κόπιεφ, φίλο του Βλ. Πούτιν, και άρα γινόταν όργανο του Κρεμλίνου. «Υποκύπτει ο μεγαλύτερος τίτλος στην ιστορία της ρωσικής δημοσιογραφίας και δημοκρατίας», μού είπε ο Σεργκέϊ Γκριγκόριαντς, από τον οποίο έκτοτε έπαψα να έχω νέα του.
Αντιθέτως, δέχθηκα κάποια τεύχη της Ρωσικής Σκέψης με διθυραμβικά άρθρα για τον Βλαδίμηρο Πούτιν και την πολιτική του, τόσο στο επίπεδο της γεωπολιτικής όσο και στον τομέα της καταπολέμησης της τρομοκρατίας. Βέβαια, στο πάλαι ποτε εμβληματικό αντιολοκληρωτικό περιοδικό ουδείς λόγος γίνεται για δολοφονίες και διώξεις δημοσιογράφων στην Ρωσία, όπου το Κρεμλίνο ελέγχει το 90% των μέσων μαζικής επικοινωνίας.
Δεν αρκείται, όμως, μόνον στον έλεγχο αυτόν. Η ρωσική επικοινωνιακή παρουσία είναι ιδιαιτέρως έντονη και στην δημοκρατική Ευρώπη, όπου ήδη έχουν καταγραφεί μία σειρά από Μέσα τα οποία προωθούν ρωσικές θέσεις κα απόψεις, αλλά και μεγάλες δόσεις αποπληροφόρησης.
Όπως ανακοίνωσε πρόσφατα ο Λεττονός υπουργός Εξωτερικών, Έντγκαρς Ρίνκεβιτς, στην χώρα του 40 φιλορωσικά sites χρηματοδοτούνται με 1,5 εκατ. ευρώ τον χρόνο.
«Στην Σλοβακία, πάνω από 100 sites ελέγχονται από την Ρωσία και προβάλλουν καθημερινά αντιευρωπαϊκά, αντιαμερικανικά και αντινατοϊκά μηνύματα, ενώ σε πολιτικό επίπεδο είναι υπέρ του νεοναζί πολιτικού Μάριαν Κοτλέμπα, ο οποίος στις τελευταίες βουλευτικές εκλογές πήρε 8%. Επίσης, το Κρεμλίνο ελέγχει δύο ραδιοφωνικούς σταθμούς και ένα γνωστό περιοδικό που αυτοαποκαλείται “αντικατεστημένο”», μάς λέει συνάδελφος που καλύπτει ευρωπαϊκά θέματα στην εθνική ραδιοφωνία.
«Ισχυρή είναι η ρωσική προπαγάνδα και στην Τσεχία», μάς λέει ο συνάδελφος Τόμας Βρμπα, τονίζοντας ότι 60 sites και κάποια περιοδικά χρηματοδοτούνται από το Κρεμλίνο. «Όταν το πολύ σοβαρό περιοδικό Respect έκανε έρευνα για ένα από αυτά τα sites, το aeronet.cz, το μόνο στοιχείο που βρήκε είναι ένα γραμματοκιβώτιο στην Ολλανδία με κάτοχο τον μυστηριώδη κύριο V.K., αγνώστων λοιπών στοιχείων. Κατά τα λοιπά, το site αυτό λέει πως κάνει δημοσιογραφική αντίσταση στον εχθρό, που είναι το κατεστημένο, χωρίς όμως να προσδιορίζει πώς το ορίζει και ποιοι το συνθέτουν», λέει ο Τσέχος συνάδελφος.
«Στην Γαλλία η κατάσταση καθημερινά παίρνει διαστάσεις. Ο πουτινισμός έχει πρώτους ρόλους στις εκδόσεις και στα μέσα μαζικής επικοινωνίας, με την κρεμλινολατρεία να κερδίζει έδαφος και στα ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα», μάς λέει ο δημοσιογράφος-συγγραφέας Τιερύ Βολτόν, γνωστός από το βιβλίο του Ο 4ος Παγκόσμιος Πόλεμος.
«Είναι γεγονός», επισημαίνει ο γνωστός Γάλλος καθηγητής Κοινωνιολογίας Μισέλ Βιεβορκά, «ότι το Κρεμλίνο και τα δίκτυά του κάνουν καλή δουλειά στα ΑΕΙ. Χρησιμοποιούν δε πρώην αριστεριστές, που εσχάτως ανακάλυψαν τους θαυμαστούς κόσμους της θρησκείας, του πατριωτισμού και της οικογένειας. Έτσι, πέρα από το Κρεμλίνο, εξυπηρετούν και το Εθνικό Μέτωπο της Μαρίν Λεπέν, το οποίο παίζει ανοιχτά το χαρτί της Μόσχας».
Μάλιστα, οι κακές γλώσσες λένε ότι το ακροδεξιό αυτό κόμμα δέχεται και την απαραίτητη υλική στήριξη, η οποία υπολογίζεται σε 11 εκατ. ευρώ για την περίοδο 2013-2015.
«Το Κρεμλίνο είναι καλά δικτυωμένο στην Γαλλία», υποστηρίζει η πανεπιστημιακός Σεσίλ Βαισιέ, η οποία στο βιβλίο της Το Δίκτυο του Κρεμλίνου στην Γαλλία αποκαλύπτει απίθανες λεπτομέρειες γύρω από τον πουτινισμό και την κρεμλινολατρεία. Αποδεικνύει, όμως, και τον ρόλο τους στην προώθηση ακροδεξιών κυρίως πολιτικών σχηματισμών στην Ευρωπαϊκή Ένωση, με στόχο την διεύρυνση και ενίσχυση του ευρωσκεπτικισμού.
Σημαντικός, στο επίπεδο αυτό, είναι και ο ρόλος του ρωσικού τηλεοπτικού σταθμού Russia Today, που είναι εγκατεστημένος στο Σίτυ του Λονδίνου και εκπέμπει στα αγγλικά, ισπανικά και αραβικά. Πρόσφατη έρευνα-μελέτη του πανεπιστημίου της Οξφόρδης φέρνει στο προσκήνιο τον ολέθριο ρόλο του ρωσικού καναλιού στους μη πληροφορημένους τηλεθεατές, οι οποίοι κυριολεκτικά βομβαρδίζονται με τεράστιες δόσεις αποπληροφόρησης. «Μόνον το 2015, το κανάλι Russia Today δέχθηκε από το Ανώτατο Ραδιοτηλεοπτικό Συμβούλιο 15 επιπλήξεις για διαστρέβλωση ειδήσεων και μεροληπτική πληροφόρηση», μάς λέει ο Βρεταννός συνάδελφος Νικ Κούγκαν, συνταξιούχος συνεργάτης του BBC.
Επίσης, σε διαδικτυακό επίπεδο, σημαντική είναι η παρουσία του Πρακτορείου Sputnik, ένα είδος web tabloid, σε 35 γλώσσες, που αυτοπροσδιορίζεται ως προμηθευτής εναλλακτικής πληροφόρησης.
«Ο πρόεδρος Πούτιν πιστεύει ότι η Ουάσινγκτον θέλει να κυριαρχεί στον κόσμο. Συνεπώς, ρόλος της Ρωσίας είναι η αντίθεση στην φιλοδοξία αυτή, με παράλληλη καταπολέμηση της ρωσοφοβίας που καλλιεργούν πολλά δυτικά μέσα ενημέρωσης. Στο πλαίσιο αυτό, η ρωσική επικοινωνιακή τακτική έγκειται στο να αξιοποιεί στις διάφορες δυτικές χώρες και στα μέλη της ΕΕ τις όποιες γλωσσικές, κοινωνικές και ιστορικές πιέσεις, με μοχλό πίεσης όλες τις αντισυστημικές πρωτοβουλίες, είτε εκ δεξιών είτε εξ αριστερών», μάς λέει ο Πήτερ Πομεράντσεφ, συνεργάτης του Ευρωπαϊκού Κέντρου Πολιτικής Ανάλυσης (CEPA) και ένας από τους συγγραφείς μίας μελέτης γύρω από τον πόλεμο της πληροφόρησης.
«Αυτή είναι μία διάσταση της “ψυχρής ειρήνης” στην οποία πιστεύει ο πρόεδρος Πούτιν και στο πλαίσιο της οποίας, για πολλούς επικοινωνιακούς λόγους, ο πουτινισμός είναι για την ώρα πολύτιμο εργαλείο», τονίζει ο Γερμανός ανταποκριτής στην Μόσχα, Χούμπερτ Ζάϊπελ, ο οποίος είναι και ο μόνος που συνοδεύει τον Ρώσο πρόεδρο στα διεθνή ταξίδια του.
Ειδικά για την ρωσική διείσδυση στην Ελλάδα, ο καλός συνάδελφος τονίζει ότι είναι πανεύκολη, έχει δε επιπλέον και την στήριξη της Ορθόδοξης Εκκλησίας –που στην Ρωσία και αυτή έχει πολύ ενεργό ρόλο στην ανάδειξη του πουτινισμού ως επικοινωνιακής αξίας.
