Αν ο 20ος αιώνας ήταν αυτός της αποθέωσης της μισθωτής εργασίας και των κοινωνικών συνθηκών που αυτή δημιούργησε, πολλές είναι οι ενδείξεις ότι στην διάρκεια του 21ου το φαινόμενο αυτό θα αποδυναμωθεί αισθητά και πιθανότατα κάποια στιγμή να γίνει εντελώς οριακό.
Όπως προκύπτει από τα διεθνή στοιχεία, ο αριθμός των μισθωτών στον αναπτυγμένο κόσμο συνεχώς μειώνεται , αλλά και διαφοροποιείται από ποιοτικής πλευράς. Έτσι, ενώ στις αρχές του 20ου αιώνα , που ήταν και αυτός της βαριάς βιομηχανίας , τα αποκαλούμενα << μπλε κολλάρα>> αντιπροσώπευαν το 85% των μισθωτών, σήμερα με το ζόρι φθάνουν το 7%.
Αντιθέτως, τα << άσπρα κολλάρα>> ξεπερνούν το 90%, ποσοστό που λέει πολλά και για την φύση της εργασίας. Είναι ξεκάθαρο ότι η σημερινή μισθωτή εργασία είναι πνευματική σε συντριπτικό βαθμό και χειρωνακτική σε πολύ μικρότερο, γι' αυτό και μεταβάλλονται άρδην οι όροι της αμοιβής της. Στο πλαίσιο αυτό, στο σημερινό εργασιακό περιβάλλον, μια πρόκληση για τους νεοεισερχόμενους στην αγορά αφορά το ταλέντο τους και τον τρόπο που αναπτύσσουν νέες δεξιότητες.
Κατά συνέπεια, μέγα ερώτημα - πρόκληση για έναν νέο είναι το πως θα αναδυθούν οι δυνητικές του ικανότητες, καθώς μεταβάλλονται οι απαιτήσεις της πραγματικότητας. Πρακτικά, στην σύγχρονη οικονομία, πολλές δεξιότητες απαξιώνονται πολύ γρήγορα. Στην τεχνολογία και τις θετικές επιστήμες καθώς και σε προηγμένες μορφές του βιομηχανικού τομέα επιβάλλεται σήμερα να επανεκπαιδεύονται οι εργαζόμενοι κατά μέσον όρο κάθε πέντε έως δέκα χρόνια και η τάση ακολουθεί πτωτικό ρυθμό.
Έτσι , στη σύγχρονη εργασιακή κουλτούρα, η ιδέα της αξιοκρατίας εξαιρεί την δυνητική ικανότητα και όχι την παρελθούσα επίδοση. Με διαφορετικά λόγια, ένας εργαζόμενος κρίνεται από το τι μπορεί να κάνει αύριο και όχι πόσο καλά έκανε κάτι χθες. Παρατηρείται έτσι μια νέα τάση που αμείβει πολύ καλύτερα αυτόν που μπορεί να εγκαταλείψει γρήγορα το χθες προκειμένου να ανιχνεύσει το αύριο. Αυτό σημαίνει ότι όλο και περισσότερο στον αναπτυγμένο κόσμο η εργασία απομονιμοποιείται και άρα γίνεται εφήμερη.
Από μόνο του το γεγονός αυτό οδηγεί πολλά ενεργά άτομα στην ατομική επιχειρηματικότητα, η οποία πλέον καλλιεργείται και σε πολλές επιχειρήσεις με τη δημιουργία του θεσμού των εσωτερικών επιχειρηματιών σε μεγάλα εταιρικά σύνολα. Αυτές οι τάσεις, που δυστυχώς ποτέ δεν προβάλλονται από τα εγχώρια Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης (ΜΜΕ), οδηγούν πολλούς, κυρίως νέους, στην αυτοαπασχόληση, με αποτέλεσμα να είναι εντυπωσιακή η άνοδος των μικρομεσαίων επιχειρήσεων και των ελεύθερων επαγγελματιών στο σύνολο του αναπτυγμένου κόσμου. Είναι αυτονόητο ότι , σε παρόμοιες εποχές αλλαγών που καλύπτουν ολόκληρο το φάσμα της οικονομικής, κοινωνικής και πολιτιστικής ζωής, ο ρόλος της εκπαίδευσης πρέπει να αναθεωρηθεί με βάση τα νέα δεδομένα και υπό το πρίσμα της ψηφιακής εποχής - η οποία όλα δείχνουν ότι οδηγεί και σε μια τεράστια ανατροπή στους τρόπους απόκτησης γνώσεων.
Πολλοί έτσι αναρωτιούνται αν σε λίγα χρόνια θα υπάρχουν σχολεία και πανεπιστήμια και σε ποιον βαθμό το Διαδίκτυο είναι ο ιμάντας παραγωγής εξατομικευμένης γνώσης. Έχουμε να κάνουμε με ένα νέο κοινωνικό συμβόλαιο, το οποίο από δημοσιογραφικής πλευράς πρέπει να γίνεται γνωστό σε όλες τις πτυχές του. Διότι, όσο αυτό το νέο κοινωνικό συμβόλαιο δεν γίνεται κατανοητό, τόσο θα μεγαλώνουν και οι ανισότητες. Στην εποχή που ζούμε, η ανάπτυξη δεν θα είναι της ίδιας υφής με την αντίστοιχη των περασμένων βιομηχανικών περιόδων, όπως στις αρχές του 20ου αιώνα η βιομηχανική ανάπτυξη διέφερε από την αντίστοιχη γεωργική. Μέσα σε αυτό το υπό εκκόλαψη ψηφιακό περιβάλλον, ο δημοσιογράφος, πέρα από τα γεγονότα της καθημερινότητας πρέπει να αναδεικνύει και τις μεγάλες τάσεις της εποχής του, ώστε να διευκολύνει την κατανόηση της πολύπλοκης πραγματικότητας.
Αυτός είναι και ο ρόλος της εκπαίδευσης. Είναι ανάγκη να ανοίγει ορίζοντες και να προετοιμάζει τις γενιές στη δια βίου μάθηση. Η σύγχρονη δημοσιογραφία θα πρέπει να ανοίγει και αυτή δρόμους κατανόησης και γνώσης , γιατί όλο και περισσότερο αυτά τα δύο στοιχεία θα αποτελούν αναπτυξιακά εργαλεία. Αν ο 20ος αιώνας ήταν αυτός της αποθέωσης της μισθωτής εργασίας και των κοινωνικών συνθηκών που αυτή δημιούργησε, πολλές είναι οι ενδείξεις ότι στην διάρκεια του 21ου το φαινόμενο αυτό θα αποδυναμωθεί αισθητά και πιθανότατα κάποια στιγμή να γίνει εντελώς οριακό. Όπως προκύπτει από τα διεθνή στοιχεία, ο αριθμός των μισθωτών στον αναπτυγμένο κόσμο συνεχώς μειώνεται , αλλά και διαφοροποιείται από ποιοτικής πλευράς.
Έτσι, ενώ στις αρχές του 20ου αιώνα , που ήταν και αυτός της βαριάς βιομηχανίας , τα αποκαλούμενα << μπλε κολλάρα>> αντιπροσώπευαν το 85% των μισθωτών, σήμερα με το ζόρι φθάνουν το 7%. Αντιθέτως, τα << άσπρα κολλάρα>> ξεπερνούν το 90%, ποσοστό που λέει πολλά και για την φύση της εργασίας. Είναι ξεκάθαρο ότι η σημερινή μισθωτή εργασία είναι πνευματική σε συντριπτικό βαθμό και χειρωνακτική σε πολύ μικρότερο, γι' αυτό και μεταβάλλονται άρδην οι όροι της αμοιβής της. Στο πλαίσιο αυτό, στο σημερινό εργασιακό περιβάλλον, μια πρόκληση για τους νεοεισερχόμενους στην αγορά αφορά το ταλέντο τους και τον τρόπο που αναπτύσσουν νέες δεξιότητες. Κατά συνέπεια, μέγα ερώτημα - πρόκληση για έναν νέο είναι το πως θα αναδυθούν οι δυνητικές του ικανότητες, καθώς μεταβάλλονται οι απαιτήσεις της πραγματικότητας.
Πρακτικά, στην σύγχρονη οικονομία, πολλές δεξιότητες απαξιώνονται πολύ γρήγορα. Στην τεχνολογία και τις θετικές επιστήμες καθώς και σε προηγμένες μορφές του βιομηχανικού τομέα επιβάλλεται σήμερα να επανεκπαιδεύονται οι εργαζόμενοι κατά μέσον όρο κάθε πέντε έως δέκα χρόνια και η τάση ακολουθεί πτωτικό ρυθμό. Έτσι , στη σύγχρονη εργασιακή κουλτούρα, η ιδέα της αξιοκρατίας εξαιρεί την δυνητική ικανότητα και όχι την παρελθούσα επίδοση. Με διαφορετικά λόγια, ένας εργαζόμενος κρίνεται από το τι μπορεί να κάνει αύριο και όχι πόσο καλά έκανε κάτι χθες. Παρατηρείται έτσι μια νέα τάση που αμείβει πολύ καλύτερα αυτόν που μπορεί να εγκαταλείψει γρήγορα το χθες προκειμένου να ανιχνεύσει το αύριο. Αυτό σημαίνει ότι όλο και περισσότερο στον αναπτυγμένο κόσμο η εργασία απομονιμοποιείται και άρα γίνεται εφήμερη.
Από μόνο του το γεγονός αυτό οδηγεί πολλά ενεργά άτομα στην ατομική επιχειρηματικότητα, η οποία πλέον καλλιεργείται και σε πολλές επιχειρήσεις με τη δημιουργία του θεσμού των εσωτερικών επιχειρηματιών σε μεγάλα εταιρικά σύνολα. Αυτές οι τάσεις, που δυστυχώς ποτέ δεν προβάλλονται από τα εγχώρια Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης (ΜΜΕ), οδηγούν πολλούς, κυρίως νέους, στην αυτοαπασχόληση, με αποτέλεσμα να είναι εντυπωσιακή η άνοδος των μικρομεσαίων επιχειρήσεων και των ελεύθερων επαγγελματιών στο σύνολο του αναπτυγμένου κόσμου. Είναι αυτονόητο ότι , σε παρόμοιες εποχές αλλαγών που καλύπτουν ολόκληρο το φάσμα της οικονομικής, κοινωνικής και πολιτιστικής ζωής, ο ρόλος της εκπαίδευσης πρέπει να αναθεωρηθεί με βάση τα νέα δεδομένα και υπό το πρίσμα της ψηφιακής εποχής - η οποία όλα δείχνουν ότι οδηγεί και σε μια τεράστια ανατροπή στους τρόπους απόκτησης γνώσεων. Πολλοί έτσι αναρωτιούνται αν σε λίγα χρόνια θα υπάρχουν σχολεία και πανεπιστήμια και σε ποιον βαθμό το Διαδίκτυο είναι ο ιμάντας παραγωγής εξατομικευμένης γνώσης. Έχουμε να κάνουμε με ένα νέο κοινωνικό συμβόλαιο, το οποίο από δημοσιογραφικής πλευράς πρέπει να γίνεται γνωστό σε όλες τις πτυχές του. Διότι, όσο αυτό το νέο κοινωνικό συμβόλαιο δεν γίνεται κατανοητό, τόσο θα μεγαλώνουν και οι ανισότητες.
Στην εποχή που ζούμε, η ανάπτυξη δεν θα είναι της ίδιας υφής με την αντίστοιχη των περασμένων βιομηχανικών περιόδων, όπως στις αρχές του 20ου αιώνα η βιομηχανική ανάπτυξη διέφερε από την αντίστοιχη γεωργική. Μέσα σε αυτό το υπό εκκόλαψη ψηφιακό περιβάλλον, ο δημοσιογράφος, πέρα από τα γεγονότα της καθημερινότητας πρέπει να αναδεικνύει και τις μεγάλες τάσεις της εποχής του, ώστε να διευκολύνει την κατανόηση της πολύπλοκης πραγματικότητας. Αυτός είναι και ο ρόλος της εκπαίδευσης. Είναι ανάγκη να ανοίγει ορίζοντες και να προετοιμάζει τις γενιές στη δια βίου μάθηση. Η σύγχρονη δημοσιογραφία θα πρέπει να ανοίγει και αυτή δρόμους κατανόησης και γνώσης , γιατί όλο και περισσότερο αυτά τα δύο στοιχεία θα αποτελούν αναπτυξιακά εργαλεία.
* Ομιλία του Φάνη Ζουρόπουλου (Εκτελεστικός Πρόεδρος Ένωσης Ευρωπαίων Δημοσιογράφων, Ελληνικό Τμήμα) στο Η.Α.U.
