Τελευταίες ημέρες των "Πρωτοκλητείων 2019" και μέσα στην πληθώρα των φετεινών Εκδηλώσεων, τις οποίες διοργάνωσε η Μητρόπολη Πατρών προς τιμήν του Πολιούχου Αγίου Ανδρέα, διακρίναμε και τη συμμετοχή της Χορωδίας του Μητροπολιτικού Ναού Αθηνών η οποία θα ψάλλει στην Αγρυπνία της Εορτής του Αγ. Ανδρέου, την παραμονή, στις 10 το βράδυ.
Συναντήσαμε, τον χοράρχη της Χορωδίας, Αλέξη Κατσαρό, την περασμένη Κυριακή το πρωί, αμέσως μετά την Θ. Λειτουργία, στο καφέ απέναντι από τη Μητρόπολη Αθηνών. Εκεί όπου, κάθε Κυριακή εδώ και δεκαετίες, τα μέλη της Χορωδίας συναντώνται για τον κυριακάτικο καφέ. Μια συνήθεια την οποία, όπως μας εξήγησε ο κ. Κατσαρός, τους "κληροδότησε" ο δάσκαλός του, ο αείμνηστος Σπύρος Περιστέρης.
Κύριε Κατσαρέ, για πρώτη φορά η Χορωδία του Μητροπολιτικού Ναού Αθηνών θα συμμετάσχει στις λατρευτικές Εκδηλώσεις για τον Άγιο Ανδρέα. Τί σημαίνει για εσάς ;
Είναι, πράγματι, μεγάλη ευλογία αυτή που έχουμε εφέτος, να δοξολογήσουμε τον Άγιο Απόστολο Ανδρέα, στη χάρη Του, στην Πάτρα. Ευχαριστώ, εκ βάθους καρδίας, τον Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη Πατρών, κ. Χρυσόστομο, για την αβραμιαία φιλοξενία και την τόσο τιμητική πρόσκληση ώστε να ψάλλουμε, κατά την διάρκεια της Αγρυπνίας, στο Αναλόγιο του Πολιούχου των Πατρών, στον Άγιο Ανδρέα. Όντως, είναι η πρώτη φορά που χορωδία του Καθεδρικού και Μητροπολιτικού Ναού Αθηνών συμμετέχει στα «Πρωτοκλήτεια», στις λατρευτικές Εκδηλώσεις προς τιμήν του Αγίου Αποστόλου Ανδρέα, στην Πάτρα.
Έχω την ύψιστη τιμή να γνωρίζω τον Μητροπολίτη Πατρών από τα πρώτα βήματα της Ιεροσύνης του, από την Αρκαδία, από την οποία κατάγομαι κι εγώ. Ο αείμνηστος πατέρας μου, Ιερέας Ιωάννης Κατσαρός, κατήγετο από το Λεβίδι της Αρκαδίας, εκεί όπου γεννήθηκα κι είχα έτσι την ευκαιρία να γνωρίσω το Μητροπολίτη κ. Χρυσόστομο, ως Ιεροκήρυκα, τότε, της Μητροπόλεως Μαντινείας και Κυνουρίας. Γλυκύτατος στην όψη, γλαφυρός στο ύφος και στον λόγο του, λιτός στην παρουσία του, μάγευε το ποίμνιο, οσακίς εκήρυτε. Δεν ήταν λίγες, δε, οι φορές που η αείμνηστη μητέρα μου, Πρεσβυτέρα Ουρανία, τον καλοδεχόταν και τον φιλοξενούσε, με όλα της τα καλούδια, στο φτωχικό μας. Και είναι χαρά μου που, μέχρι και σήμερα, απολαμβάνω αυτής του της αγάπης.
Ως Λαμπαδαριος του Μητροπολιτικού Ναού Αθηνών και έχοντας ψάλλει σε όλες, σχεδόν, τις Χειροτονίες Επισκόπων και Μητροπολιτών της Εκκλησίας της Ελλάδος, τολμώ να πω πως η Χειροτονία τού Μητροπολίτου Πατρών υπήρξε η πιο συγκινητική της ζωής μου. Ο Μητροπολίτης Χρυσόστομος, είναι το πνευματικό κόσμημα της Πάτρας. Εύχομαι ο Θεός και η Παναγία μας να τον έχουν πάντα γερό και υγιή για το καλό της Εκκλησίας μας, την οποίαν όλοι εμείς υπηρετούμε.
Περα όμως των ανωτέρω, μία άλλη συγκυρία με ενθουσιάζει σήμερα αλλά και με συγκινεί ιδιαιτέρως. Ευρισκόμενος στην Αχαΐα, δεν μπορώ να μην αναλογιστώ ότι η περιοχή αυτή υπήρξε η γενέτειρα του δασκάλου μου, του αείμνηστου Πρωτοψάλτη της Μητροπόλεως Αθηνών, Σπύρου Περιστερη, ο οποίος, ως γνωστό, είχε την καταγωγή του από την Ροδοδάφνη Αιγιαλείας.
Θητεύσατε, ως χορωδός επί πολλά έτη, δίπλα στον Πρωτοψάλτη της Μητροπόλεως Αθηνών, τον μεγάλο Περιστέρη. Ποιος ήταν ο Σπύρος Περιστέρης;
Δέχτηκα, πλουσιοπάροχα, την ευεργεσία του καλού μας Θεού και θητεύσα κοντά στον Περιστέρη, ως χορωδός, επί 20 συναπτά έτη, από το 1978 έως το 1998, χρονιά που εκοιμήθη. Κατά τα χρόνια των σπουδών μου στο Πανεπιστήμιο, η πρόνοια τού Θεού με οδήγησε κοντά του, αρχικά ως εκκλησιαζόμενο ακροατή, παραμένοντας έτσι μέχρι τη στιγμή που μπόρεσα να τον πλησιάσω. Αυτός, ο τόσο μεγάλος δάσκαλος και μοναδικός εκτελεστής της Βυζαντινής μουσικής, με δέχτηκε με άπειρη αγάπη, με ξεχωριστή καλοσύνη, με ευγένεια και με το απαράμιλλο ήθος που τον διέκρινε.
Ο Σπύρος Περιστέρης, ήταν η απόλυτη έννοια του διδασκάλου. Διδασκε, όχι μόνο με την μουσική του παιδεία και γνώση, αλλά και με τα μάτια του και με τα χέρια του ενόσω διηύθυνε. Με την ευγένεια του χαρακτήρα του, με την ακλόνιτη πίστη του στο Θεό, το μειλίχιο τόνο της φωνής του, με την απλότητά του και κυρίως, με τον τρόπο ερμηνείας των ιερών Κειμένων. Ολα τα ανωτέρω, συνθέτουν τόσο την έννοια του διδασκάλου όσο, βέβαια και το ύφος ερμηνείας, το οποίο παρέδωσε στους μαθητές του, το λεγόμενο, «ύφος Περιστέρη».
Δίπλα του έμεινα μέχρι την ημέρα που άφησε την τελευταία του πνοή, στο Ωνάσειο Νοσοκομείο των Αθηνών, στις 14 Σεπτεμβρίου του 1998, ανήμερα της Εορτής του Σταυρού.
Η καταγωγή του, όπως προείπα, ήταν από την Ροδοδάφνη Αιγιαλείας ενώ μεγάλωσε σε μια οικογένεια όπου όλοι τους ήταν μουσικοί. Ο πατέρας του, ο Ιατροφιλόσοφος και εξαιρετικός μουσικός, Δημήτριος Περιστέρης, ήταν φίλος του μεγάλου μουσικού και ερευνητή, Κωνσταντίνου Ψαχου, ο οποίος ήρθε από την Κωνσταντινούπολη στην Ελλάδα, ως απεσταλμένος τού τότε Πατριάρχη για να διδάξει την Βυζαντινή μουσική και ο οποίος διέμενε στο σπίτι του Περιστέρη, στη Ροδοδάφνη. Σ’αυτό το σπίτι, στο πατρικό του, στο «Περιστερέικο», όπως ο ίδιος έλεγε χαρακτηριστικά, περνούσε τις διακοπές του, μελετούσε, συναντούσε συγγενείς και αγαπημένους φίλους, εκεί κι εγώ είχα πολλές φορές την χαρά να τον επισκεφθώ.
Κύριε Κατσαρέ, υπηρετείτε, για περισσότερο από 20 χρόνια, ως Λαμπαδάριος, στον πρώτο Ναό της Ελλάδας, στον Μητροπολιτικό Ναό Αθηνών. Πώς έγινε η επιλογή σας για την θέση αυτή αλλά και τί θυμάστε από την θητεία σας αυτή;
Όταν πέθανε ο δάσκαλός μου, ο Περιστέρης, στον Αρχιεπισκοπικό Θρόνο ήταν ο αείμνηστος Χριστόδουλος. Κανείς από εμας, τους μαθητές του, δεν είχε την παραμικρή ιδέα περί της διαδοχής του. Εγώ, προσωπικά, μόνο θλίψη είχα στην ψυχή μου από την απώλειά του. Ο χαρισματικός, όμως, Αρχιεπίσκοπος Χριστόδουλος, ο οποίος υπήρξε λάτρης του ύφους της Μητροπόλεως Αθηνών, του «ύφους Περιστέρη» δηλαδή και έχοντας πλούσια μουσική παιδεία, κατά την ομιλία του στη διάρκεια της Εξοδίου Ακολουθίας τού Περιστέρη, έλυσε με μιας το θέμα της διαδοχής, με τα εξής λόγια:
«...θα συνεχίσουν το έργο του διδασκάλου, οι μαθητές του... », αφήνοντάς μας όλους άφωνους με αυτή του τη δήλωση.
Την επομένη, κιόλας, ο Μακαριστός Χριστόδουλος, με τον τότε Πρωτοσύγκελό του και σημερινό Προϊστάμενο του Καθεδρικού Ναού Αθηνών, π. Θωμά Συνοδινό, ανέθεσε σε ΄μας, τους μαθητές τού Σπ. Περιστέρη, τα Ιερά Αναλογία της Μητροπόλεως των Αθηνών.
Σε 'μένα, ως επί σειρά ετών Δομέστικο (κύριο βοηθό) του δασκάλου μου, ανατέθηκε η συγκρότηση του Αριστερού Χορού. Αρχικά, αρνήθηκα. Όμως η απόφαση του μακαριστού Χριστοδούλου ήταν κάθετη κι έτσι, από τις 14 Σεπτεμβρίου 1998 ανέλαβα τη συγκρότηση του Αριστερού Χορού της Μητροπόλεως, που μέχρι και σήμερα, με τις ευλογίες τού Μακαριωτάτου Αρχιεπισκόπου Αθηνών & πάσης Ελλάδος κ. Ιερωνύμου, υπηρετούμε την Εκκλησία μας από την θέση αυτή.
Η συγκρότηση του Χορού δεν ήταν καθόλου εύκολη υπόθεση. Με την βοήθεια, όμως, του Θεού αλλά και την συμπαράσταση του υιού μου, Γιάννη καθώς και του συνεργάτου μου Χρήστου Γκουτσούλα, οι οποίοι μέχρι και σήμερα είναι δίπλα μου, κάναμε τα πρώτα βήματα δημιουργίας του Αριστερού Χορού. Άρχισαν σιγά σιγά να έρχονται δίπλα μου νέα παιδιά, εξαιρετικές φωνές, με ζήλο και αγάπη προς την Βυζαντινή Μουσική, καθώς και παλαιά μέλη - χορωδοί, που μέχρι τότε πλαισίωναν τον Δεξιό Χορό. Στήριγμά μου, από την πρώτη στιγμή, υπήρξε και ο Αναγνώστης της Μητροπόλεως, ο αείμνηστος Κώστας Σκλάβος, καθώς και ο έτερος Δομέστικος, Ανδρέας Χρόνης, ο οποίος μέχρι και σήμερα στέκει, ανελλιπώς, στο πλευρό μου.
Πολύτιμος συνεργάτης μου στο Αναλόγιο, ο οποίος βέβαια ήρθε λίγο αργότερα αλλά παραμένει έως και σήμερα, ο Λευτέρης Δακαλάκης, προερχόμενος κι αυτός από τον Δεξιό Χορό. Δράττομαι, δε. της ευκαιρίας τον να ευχαριστήσω για την αδιάλλειπτη προσφορά του στο Αριστερό Αναλόγιο, ο οποίος παρ' ότι τα τελευταία χρόνια ζει στο εξωτερικό, όταν βρίσκεται στην Αθήνα έρχεται πάντοτε στο Χορό μας. Επίσης, τον ευχαριστώ για την προετοιμασία της παρουσίας μας στην Πάτρα, στην Εορτή του Πολιούχου Αγ. Ανδρέου.
Θεωρώ, ακόμη, υποχρέωσή μου να τονίσω πως τα μέλη της Χορωδίας είναι όλοι τους Επιστήμονες, διαφόρων ειδικοτήτων, γνώστες της Βυζαντινής μουσικής οι οποίοι αγαπούν τόσο το ύφος Περιστερη όσο και το χορωδιακό άκουσμα. Τους ευχαριστώ όλους, αλλά και έναν έναν χωριστά για την τιμή που μου κάνουν να είναι μαζί μου και να πορευόμαστε, όλοι μαζί ως Χορός, ως ενιαίο μουσικό σύνολο, χωρίς κανείς να υπολείπεται και χωρίς κανείς να υπερέχει.
Επιτρέψατέ μου να σας καταθέσω πως, σε κάθε Θεία Λειτουργία, σε κάθε Ακολουθία στην οποία ψάλλω, αισθάνομαι, όλο και πιο έντονα, την "παρουσία" τού δασκάλου μου ο οποίος με περιέβαλε με περίσσεια αγάπη και με αξίωσε να καταφέρω να συγκροτήσω αυτόν τον Χορό. Τον ευγνωμονώ και θα προσεύχομαι, μέχρι τελευταίας μου αναπνοής, για την ανάπαυση της ψυχής του.
Όλα αυτά τα χρόνια, ευδοκίμησα να ζήσω όλα τα μεγάλα λατρευτικά γεγονότα που έλαβαν χώρα στη Μητρόπολη Αθηνών, όπως επίσημες Υποδοχές Πατριαρχών και άλλων πνευματικών Ηγετών, εκδημίες Αρχιεπισκόπων και μεγάλων διασημοτήτων, Χειροτονίες Μητροπολιτών, επίσημες Δοξολογίες, επισκέψεις υψηλών προσώπων κ.α.
Σύμφωνα με τους γνώστες της Βυζαντινής Μουσικής, στη Μητρόπολη Αθηνών ακολουθείτε το "ύφος Περιστέρη". Ποια είναι η ιδιαιτερότητα του ύφους της Μητροπόλεως Αθηνών και από που προέρχεται;
Ο δάσκαλός μου, εμυήθηκε στην τέχνη της Βυζαντινής μουσικής από τον πατέρα του, τον Δημήτριο Περιστέρη, στην γενέτειρά του, την Ροδοδάφνη Αιγιαλείας. Εν συνεχεία, ξεκίνησε μουσικές σπουδές στο βιολί, ενώ παράλληλα είχε εγγραφεί στη Νομική Σχολή των Αθηνών. Αγάπησε το παραδοσιακό - δημοτικό τραγούδι και τη Βυζαντινή μουσική, ενώ ως αυτήκοος αποδέκτης της τεχνοτροπίας (θεωρία και ερμηνεία) τού Κωνσταντίνου Ψάχου, διαμόρφωσε, τελικώς, το δικό του ύφος, το σημερινό "ύφος Περιστέρη", το οποίο διακρίνεται για το λιτό ηχόχρωμα, τη σωστή και ορθή άρθρωση τού λόγου, τις καθαρές βυζαντινές νότες που υποτάσσονται, απολύτως, στο Ιερό κείμενο. Χωρίς υπερβολές και "περίεργες" αναλύσεις των μουσικών φθόγγων, έχοντας ένα και μόνο σκοπό: να μεταδώσει το νόημα του ιερού Κειμένου στον πιστό, στον ακροατή, προκειμένου να τον οδηγήσει στην προσήλωση και στην προσευχή.
Για τον Περιστέρη, όλα αυτά, σήμαιναν "τέχνη". Σήμαιναν την έντεχνη Βυζαντινή μουσική, που ο ίδιος, με αριστουργηματικό τρόπο αλλά και με την καθηλωτική του φωνή, μάς παρέδωσε, ως παρακαταθήκη.
Κλείνοντας, επιτρέψτε μου να σας πω πως, ακόμα ηχούν στα αυτιά μου τα λόγια του δασκάλου: "Καλό μου παιδί, εμείς δεν είμαστε τραγουδιστές αλλά "μελωδοί του Κυρίου". Δεν κάνουμε φωνητικές επιδείξεις αλλά, πρώτα κατανοούμε και στη συνέχεια ερμηνεύουμε τα ιερά Κείμενα μέσα από κλασσικές μελωδικές γραμμές που τα επένδυσαν μεγάλοι μύστες της Βυζαντινής μουσικής".
Αυτό λοιπόν είναι το «ύφος Περιστέρη», το οποίο θα πρέπει να αποδίδεται εφόσον υπάρχουν οι χορωδιακές δυνατότητες και προϋποθέσεις. Είναι αυτό, ακριβώς, που προσπαθούμε να κάνουμε κι εμείς, όλα αυτά τα χρόνια, από τα αναλόγια της Μητροπόλεως Αθηνών. Να ερμηνεύουμε, μελωδικά, με σεβασμό και χορωδιακή συνείδηση, τα ιερά Κείμενα. Να ερμηνεύουμε, κατα το "ύφος Περιστέρη".
Η χορωδία του Αριστερού της Μητροπόλεως Αθηνών έχει την δική της παρουσία στο Facebook: "Αριστερος Χορός Μητροπολιτικού Ναού Αθηνών"