Με πολύ μεγάλη ευλάβεια και σεβασμό προς τους αρχαιολογικούς χώρους και μνημεία της περιοχής, ο δήμος δυτικής Αχαΐας εξέδωσε λεύκωμα με πολλά και ενδιαφέροντα στοιχεία σε συνεργασία με την Εφορεία Αρχαιοτήτων Αχαΐας. Το λεύκωμα επιμελήθηκαν οι Β. Αργυρόπουλος, Ε. Σιμώνη και Κ. Παπαγιαννόπουλος. Ένα από τα παλαιότερα μνημεία βρίσκουμε στις πρώτες σελίδες του και σας παρουσιάζουμε σήμερα, μερικά από τα πιο σημαντικά σημεία. Πρόκειται το Τείχος Δυμαίων που βρίσκεται στη δυτική Αχαΐα.
Το Τείχος Δυμαίων αποτελεί ίσως τον πλέον εμβληματικό αρχαιολογικό χώρο της Δυτικής Αχαΐας όχι μόνο επειδή είναι το μοναδικό παράδειγμα οχυρωμένης μυκηναϊκής ακρόπολης στη Δυτική Ελλά- δα αλλά, κυρίως, επειδή στη θέση αυτή υπάρχει τεκμηριωμένη ιστορική συνέχεια για πάνω από 5.500 χρόνια. Η ανθρώπινη παρουσία εδώ ήταν σχεδόν αδιάκοπη από τα μέσα της 4ης χιλιετίας π.Χ. έως την Ενετοκρατία, ενώ συνεχίστηκε σποραδικά μέχρι και τον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο. Η προϊστορική ακρόπολη βρίσκεται μεταξύ των δύο μεγάλων λιμνοθαλασσών της περιοχής, του Πάπα και του Πρόκοπου. Αναπτύσσεται στην κορυ- φή του νοτιότερου και πιο χαμηλού από τα βρα- χώδη υψώματα γνωστά ως Μαύρα Βουνά στα νότια του ακρωτηρίου του Αράξου, κοντά στο ομώνυμο χωριό. Τα στρατηγικά πλεονεκτήματα της τοποθεσί- ας είναι προφανή (Εικ. 1.1): Προσφέρει απεριόριστη θέα σε όλη την πεδινή έκταση της Δυτικής Αχαΐας, τη Δυμαία χώρα, μέχρι τους ορεινούς όγκους του Παναχαϊκού και του Ερύμανθου, καθώς και στην παράλια ζώνη του Πατραϊκού κόλπου και του Ιονί- ου πελάγους. Η μακραίωνη και εντατική κατοίκηση του Τείχους Δυμαίων οφείλεται εκτός από την στρα- τηγική του θέση, στην εκμετάλλευση του φυσικού πλούτου της χερσονήσου του Αράξου, και πάνω απ’ όλα τον συνδυασμό του χερσαίου με το θαλάσσιο στοιχείο στο σημείο τομής των οποίων βρίσκεται η θέση. Η ακρόπολη αναφέρεται στις αρχαίες ιστορικές και γεωγραφικές πηγές (Πολύβιος ΙV 59,4-60,2. 83,1-5. Στράβων VIII 3,4. 3,9. 3,11), ενώ η ονομα- σία Τείχος των Δυμαίων οφείλεται στον Πολύβιο και ανάγεται πιθανότατα στην ελληνιστική εποχή, οπό- τε το μυκηναϊκό οχυρό αποτέλεσε αμυντικό προ- πύργιο της γειτονικής Δύμης (στη σημερινή Κάτω Αχαΐα) απέναντι στις επιδρομές των Ηλείων και των Αιτωλών. Η σχέση της ακρόπολης με την Δύμη είναι εξακριβωμένη και ανασκαφικά, καθώς έχουν έρθει στο φως κεραμίδια με τη σφραγίδα ΔΥΜ[ΑΙΩΝ]. Οι πρώτες ανασκαφικές έρευνες στο Τείχος Δυ- μαίων έγιναν στην περίοδο 1962-1967 από τον τότε Έφορο Αρχαιοτήτων της Πάτρας Ευθ. Μαστροκώστα υπό την αιγίδα της εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας. Τα αποτελέσματα των ανασκαφών, όπως δημοσιεύτηκαν στα επιστημονικά περιοδικά της εποχής εκείνης, αποτελούν ως σήμερα, μισό αιώνα μετά, βασικό σημείο αναφοράς και πηγή πληροφοριών για την ιστορική εξέλιξη της χρήσης του χώρου. Για περισσότερο από τρεις δεκαετίες μετά τις ανα σκαφές του Μαστροκώστα ελάχιστα πράγματα προ- στέθηκαν στις γνώσεις μας σχετικά με το Τείχος Δυμαίων. Από το 1998, ωστόσο, και πιο εντατικά κατά την περίοδο 2002-2009, στο πλαίσιο της ανάδειξης του αρχαιολογικού χώρου, νέα στοιχεία έχουν έλθει στο φως, τόσο από την ανασκαφική έρευνα όσο και από τις εργασίες στερέωσης/ ανάταξης στην οχύρωση.
ΕΡΓΑΣΙΕΣ ΑΝΑΔΕΙΞΗΣ (1998-2008) Οι εργασίες προστασίας, έρευνας και ανάδειξης που εκτελέστηκαν στο Τείχος Δυμαίων κάλυψαν χρονικό διάστημα μιας δεκαετίας και, όπως θα δούμε, άλλαξαν ριζικά την όψη του μνημείου και του γύρω χώρου (Εικ.1.6). Η ανάδειξη ξεκίνησε το 1998, με πρωτοβουλία του τότε εφόρου κ. Λ. Κολώ- να, στο πλαίσιο του Β΄ Κ.Π.Σ, οπότε και ολοκληρώθηκαν οι πρώτες βασικές παρεμβάσεις. Σ’ αυτές περιλαμβάνονταν η αρχική απαλλοτρίωση του χώρου, καθαρισμός της πυκνής βλάστησης, εκτεταμένες αποχωματώσεις, στερέωση των σωζόμενων οικιστι- κών λειψάνων, και εγκατάσταση δικτύων ηλεκτροδότησης και υδροδότησης. Μια δεύτερη, πιο εκτεταμένη σειρά παρεμβάσε- ων υλοποιήθηκε μεταξύ 2001 και 2008 στο πλαίσιο του Γ΄ Κ.Π.Σ. Οι κυριότερες από αυτές αφορούσαν σε εκτενείς εργασίες ανάταξης και στερέωσης στα στατικώς επισφαλή τμήματα της οχύρωσης και στα θεμέλια των κτηρίων εντός της ακρόπολης. Ιδιαίτερη αναφορά αξίζει να κάνουμε στο ΝΑ σκέλος του τεί- χους. Το μεγαλύτερο τμήμα της εξωτερικής παρειάς του έχει σήμερα αναταχθεί, χρησιμοποιώντας τους πεσμένους στην πλαγιά ογκολίθους (Εικ.1.7). Επίσης, διαμορφώθηκε διαδρομή κίνησης επισκεπτών, τοποθετήθηκαν πινακίδες ενημέρωσής τους εντός του χώρου, κατασκευάστηκαν κτήρια υποδοχής και εξυπηρέτησης του κοινού και χώρος στάθμευσης οχημάτων και τοποθετήθηκε περίφραξη περιμετρικά του αρχαιολογικού χώρου. Διενεργήθηκε, τέλος, ανασκαφική έρευνα στο δυτικό τμήμα της ακρόπο- λης και στον εκτός της οχύρωσης χώρο για την πλη- ρέστερη τεκμηρίωση των αρχαιοτήτων. Οι εργασίες ολοκληρώθηκαν στα τέλη του 2008 και ο χώρος έγινε πλέον επισκέψιμος από την άνοιξη του 2011, με πολύ ικανοποιητική προσέλευση επισκεπτών, ιδίως κατά τους καλοκαιρινούς μήνες.
ΝΕΕΣ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ Κλείνοντας, ας σταθούμε στον ρόλο που μπορεί να έχει το Τείχος Δυμαίων, ως οργανωμένος αρχαι- ολογικός χώρος, στη σημερινή πραγματικότητα. Η προϊστορική ακρόπολη βρίσκεται σε μια τοποθεσία στρατηγική, όχι μόνο σε σχέση με την ανθρώπινη δραστηριότητα, αλλά και σε ό,τι έχει να κάνει με το φυσικό περιβάλλον τής χερσονήσου του Αράξου (Εικ.1.8). Η σημασία του οικοσυστήματος της περιοχής Αράξου-Στροφιλιάς έχει αναγνωριστεί ευρύτερα και τονίζεται από το γεγονός ότι βρίσκεται υπό καθεστώς προστασίας στο πλαίσιο της συνθήκης RAMSAR, ενώ η περιοχή έχει κηρυχθεί και Εθνικό Πάρκο εποπτευόμενο από ειδικό φορέα διαχείρι- σης. Οι λιμνοθάλασσες-υδροβιότοποι του Πρόκοπου και του Πάπα, που στην αρχαιότητα καλύπτονταν από τη θάλασσα, το πευκοδάσος της Στροφιλιάς και ο βραχώδης όγκος των Μαύρων Βουνών με τις με- γάλες βελανιδιές, απομεινάρια του πυκνού δάσους που τα κάλυπτε κάποτε, αποτελούν τα κυρίαρχα στοιχεία του τοπικού οικοσυστήματος, στο οποίο συναντά κανείς μεγάλη ποικιλία ειδών του ζωικού και του φυτικού βασιλείου. Η ποικιλομορφία του περιβάλλοντος αυτού, που χαρακτηρίζεται από το συνδυασμό του υγρού με το χερσαίο στοιχείο, αποτελεί την ταυτότητα της περιοχής και εξηγεί τη μακραίωνη ανθρώπινη παρουσία εδώ, συμπληρώνοντας, θα έλεγα, τον χαρακτήρα του «εμβληματικού» που αποδώσαμε στο Τείχος Δυμαίων. Ζητούμενο παραμένει η ανάπτυξη μιας συνολικής περιβαλλοντικής στρατηγικής που θα αντιμετωπίζει το φυσικό και το ανθρωπογενές περιβάλλον κατά τρόπο συνεργατικό και ενοποιητικό. Η ανάδειξη από το Υπουργείο Πολιτισμού του Τείχους Δυμαίων πρέπει να προσεγγιστεί ως ένας μόνο κρίκος στην αλυσίδα της γενικότερης αναβάθμισης της περιοχής. Η δημιουργία υποδομών για την προστασία του χώρου και την προβολή της ιστορικότητάς του λειτουργούν ακριβώς σ’ αυτή τη λογική της προσέγγισης του περιβάλλοντος ως ενιαίου συνόλου.
ΠΗΓΗ: εφημερίδα ΓΝΩΜΗ
