Του Φάνη Ζουρόπουλου*
73 χρόνια συμπληρώθηκαν τον Φεβρουάριο από την εκτέλεση στις φυλακές της Πάτρας 17 Αιγιωτών πατριωτών, από τα ναζιστικά στρατεύματα κατοχής, μεταξύ των οποίων ο ιερέας Θεόδωρος Παπαγεωργίου και ο διανοούμενος Γιάννης Βαλσαμίδης. Η εκτέλεση των 17 εντάσσεται στο γενικότερο κλίμα τρομοκρατίας που εφάρμοζαν οι Γερμανοί στην Αιγιάλεια και στα Καλάβρυτα από τον Οκτώβρη του 1943, με αποκορύφωμα την σφαγή των Καλαβρύτων, την αποτυχημένη επανάληψη του ολοκαυτώματος στο Αίγιον, τον απαγχονισμό 5 Αιγιωτών στην πλατεία Αγίας Λαύρας στις 22 Ιανουαρίου 1944 και εκατοντάδες συλλήψεις, φυλακίσεις και βασανισμούς, ενώ από την άλλη πλευρά οι αντιστασιακές πράξεις του ΕΛΑΣ πύκνωναν. Στο Αίγιο, εξαιρετικής στρατηγικής σημασίας πόλη για τους Γερμανούς αλλά και για τους Εγγλέζους, κυκλοφορούν δεκάδες πράκτορες όλων των πλευρών, πληροφοριοδότες, μαυραγορίτες και διάφορα ύποπτα στοιχεία πολλοί από τους οποίους είναι διπλοί ή τριπλοί πράκτορες…
Η πείνα θερίζει τις λαϊκές τάξεις, τυχεροί όσοι έχουν επαφές με κατοίκους ορεινών χωριών, όπου υπάρχουν ακόμα αγροτικά είδη: λάδι, σιτάρι, καλαμπόκι αλλά και κρέατα μιας και η κτηνοτροφία ήταν σε άνθηση. Ο λοχίας των S.D. ο γνωστός Τένερ, (Κόντραντ Ντόνερτ) που μαζί με τον ταγματάρχη Μποκ στην Πάτρα και τον λοχία Τήσλερ στην Καλαμάτα ελέγχουν όλο το δίκτυο πληροφοριών στη Ν. Δυτική Πελοπόννησο, διοικεί στην ουσία τις Γερμανικές δυνάμεις κατοχής, έχοντας «ανοιχτή γραμμή» με τους βρετανούς πράκτορες της αντικατασκοπίας, που έχουν στρατοπεδεύσει στην περιοχή της Αράχωβας και έχουν απευθείας επαφή μέσω ασυρμάτου με το Βρετανικό στρατηγείο της Μέσης Ανατολής. Ο Μητροπολίτης Θεόκλητος , κάτω από το βαρύ κλίμα που έχει δημιουργήσει το Καλαβρυτινό ολοκαύτωμα, έχει κόψει κάθε δεσμό με τους ηγέτες του ΕΑΜ και συνεργάζεται ανοιχτά πλέον με τους Βρετανούς, ενώ έχει καθημερινή επαφή με τον Ντόνερτ, σε μια προσπάθεια να κρατήσει χαμηλούς τόνους, στις άγριες διαθέσεις του. Οι περισσότερες συναντήσεις γίνονται βράδυ στο Επισκοπείο, που ήταν τότε στην οδό Καποδιστρίου, και συνοδεύονταν από δείπνα με εκλεκτά εδέσματα…
Μέσα σε αυτό το βαρύ κλίμα, όσο και αν φαίνεται παράξενο, η νεολαία του Αιγίου δεν το είχε βάλει κάτω. Προσπαθεί να κρατήσει υψηλό το φρόνημα οργανώνοντας πολιτιστικές εκδηλώσεις. Οι πιο ζωηροί άντρες του Αιγίου και γυναίκες, συσπειρώνονται γύρω από την «Καλλιτεχνική συντροφιά του Αιγίου» ένα σύνολο που ιδρύουν με σκοπό «να περιμαζέψουν όσο άξιο καλλιτεχνικό υλικό υπάρχει στο Αίγιο και να το καλλιεργήσουν κατάλληλα, ώστε να βοηθήσουν την ηθική και πνευματική εξύψωση του τόπου» όπως γράφουν στην πρώτη τους ανακοίνωση που δημοσιεύτηκε στην τοπική εφημερίδα «ΕΡΕΥΝΑ», του Ανδρέα Φιλιππόπουλου και αναδημοσιεύθηκε στο πρόγραμμα της πρώτης εκδήλωσης…
Η διοικούσα επιτροπή της «Καλλιτεχνικής συντροφιάς» που αποτελείτο από τους Θ. Παναγόπουλο, Γ. Παυλόπουλο, Γ. Βαλσαμίδη, Γ. Μουρίκη, Γ. Μολώση, Γ. Μεντζελόπουλο και Λ. Παπαδημητρίου, αποφασίζει τον Γενάρη του 1944 να κάνει την πρώτη μουσική της εκδήλωση στην «Ανάπλαση».
Οι Γερμανοί γνωρίζοντας ότι οι σκοποί του συλλόγου ήταν καθαρά καλλιτεχνικοί δεν αντιδρούν (άλλωστε στο πρόγραμμα είχαν συμπεριληφθεί και δύο Γερμανικά τραγούδια η «ταβέρνα του Ρήνου» του Σούμπερτ και το «Μου έφυγε για πάντα» ένα λαϊκό Γερμανικό τραγούδι, που τραγούδησε η χορωδία της συντροφιάς και αρκετοί Γερμανοί παρακολουθούσαν σαν θεατές τη συναυλία…).
Η εκδήλωση έγινε στις 10.30 το πρωί της Κυριακής 9 Ιανουαρίου 1944 και οι εισπράξεως διατέθηκαν υπέρ των παιδικών συσσιτίων.
Την επιτροπή που συνεργάστηκε για την διάθεση των εισπράξεων υπερ των παιδικών συσσιτίων αποτελούσαν οι κυρίες Νίτσα Δεσποτοπούλου, Αμαλία, Ματθία και Καίτη Σαμαρά, ενώ μέλη της χορωδίας ήσαν οι Αναστασόπουλος Α., Αρβανίτης Α., Αργυριάδης Θ., Ευσταθιάδης Θ., Θεοτικάτος Ι., Κιζήλος Π., Κόνδης Γ., Κουρτόπουλος Α., Κωστόπουλος Π., Μάντικας Μ., Μαργερίδης Μ., Μεντζελόπουλος Ι., Μολώσης Γ., Μοσχοχωρίτης Δ., Μπούρας Σ., Μπόκολας Γ., Παπαδημητρίου Δ., Παυλόπουλος Γ., Περγάμαλης Ν., Παναγόπουλος Θ., Πράσινος Τ., Σουφλής Π., Σπυρόπουλος Γ., Χαλκιόπουλος Γ.. Στο μεσόφυλλο του προγράμματος που κυκλοφόρησε αναφέρονται οι σκοποί και οι επιδιώξεις της «Καλλιτεχνικής συντροφιάς». Ολόκληρο το κείμενο που υπογράφει ο ποιητής Γιάννης Βαλσαμίδης ( που μετά από 40 ημέρες θα εκτελείτο από τους Γερμανούς, μαζί με τους 17 στην Πάτρα) αναφέρει :
«Ξεκινώντας, σήμερα η «Καλλιτεχνική συντροφιά» μέσα στις τόσες αντίξοες συνθήκες της ζωής ένα μόνο σκοπό έχει: Να περιμαζέψει όσο άξιο καλλιτεχνικό υλικό υπάρχει στο Αίγιο, το οποίο καλλιεργώντας το κατάλληλα να το παρουσιάσει, συμβάλλοντας έτσι στην ηθική τόνωση, την ψυχική και πνευματική εξύψωση του τόπου μας.
Άλλοτε βέβαια, τα εμπόδια που παρουσιάζονται σήμερα και τα φτωχά μέσα που μας παρέχονται, θα λύγιζαν κάθε προσπάθεια και θα κατέπνιγαν κάθε διάθεση για δημιουργική εργασία, σήμερα όμως, οι νέοι που απεφάσισαν να κινηθούν για τις ωραίες και ευγενικές επιδιώξεις της «Κ.Σ.» πιστεύουν ακράδαντα, ότι θα φτάσουν στην επίτευξη του σκοπού των, γιατί νοιώθουν ζωηρά στα στήθια τους τον ενθουσιασμό-την ιερή αυτή δημιουργική φλόγα, που πάντα κατορθώνει και που χωρίς αυτή τίποτα στον κόσμο δεν γίνεται.
Από σας δεν ζητούν παρά μονάχα τη ηθική ενίσχυση. Πιστεύουμε, ότι δεν θα μας την αρνηθείτε.
Κι εμείς σας υποσχόμεθα να την ανταλλάξουμε σύντομα, με καλούς και άξιους Καλλιτεχνικούς Καρπούς».
Το πρόγραμμα περιελάμβανε την «Νυκτωδία» του Μάρσνερ, που απέδωσε η χορωδία, το «Βάλς της Τραβιάτας» και το «Κιτάρα Ρομάνα» που απέδωσε το κουαρτέτο κιθάρας με τους Γ. Μολώση, Γ. Θεοτοκάτο, Σ.Μπούρα και τον Α.Σκυλάκο, το σκέτς με τίτλο « Όλο μετανιώνεις» του Γ. Βαλσαμίδη που απέδωσαν η Σοφία Γάτου και η Μ. Βασιλοπούλου την «Βιολέτα» του Βέρντι που τραγούδησαν οι δεσποινίδες Γιαννακοπούλου, Χαραμή, Παπακροκοπίου, το τραγούδι «Αχ!μα πως» του Κόκκινου που τραγούδησαν οι Λ. Κολύρη, Κ. Μόσχου και Κ. Παπακροκοπίου το «Σαν το κύμα» του Ψύλλα που έπαιξε το κουαρτέτο φυσαρμόνικας με τους Σ. Μολώση, Μ. Μαργατίδη, Θ. Παναγόπουλο και Π. Χαραμή, δύο γερμανικά τραγούδια και το «Μαντήλι» του Χατζηαποστόλου που τραγούδησε σόλο η Κ. Μόσχου. Η παράσταση καταχειροκροτήθηκε και απέσπασε τις καλύτερες κριτικές απ’ όσους παρευρέθηκαν. Είναι άγνωστο όμως πόσα χρήματα μαζεύτηκαν για τα παιδικά συσσίτια, αλλά και πόσο στοίχιζε η είσοδος στην «Ανάπλαση» μια και δεν αναφέρεται στο πρόγραμμα που διέσωσε και μας παραχώρησε ο συμπολίτης Θόδωρος Αργυρόπουλος. Το μόνο που αναφέρεται στο κάτω μέρος του προγράμματος σαν υποσημείωση με ψιλά γράμματα είναι το : «Μετά την έναρξη της συναυλίας η είσοδος, θα επιτρέπεται μόνο κατά τα διαλλείματα»…
Στις 9 Ιανουαρίου του 1944 υπό Γερμανική κατοχή οι διανοούμενοι του Αιγίου όχι μόνο έκαναν εκδηλώσεις τέτοιου επιπέδου, αλλά δεν επέτρεπαν σε κανένα να διακόψει την παράσταση, όταν αυτή εξελίσσετο…
Λίγες ημέρες αργότερα στις 23 του Φλεβάρη ο οργανωτής της εκδήλωσης και βασικός εμψυχωτής της «Καλλιτεχνικής συντροφιάς» Γιάννης Βαλσαμίδης, βρισκόταν απέναντι στα Γερμανικά πολυβόλα στις φυλακές της Πάτρας μαζί με τον παπα-Θόδωρο και άλλους 15, όπου βρήκαν όλοι τραγικό θάνατο…
*Ο Φάνης Ζουρόπουλος είναι εκτελεστικός Πρόεδρος της Ένωσης Ευρωπαίων Δημοσιογράφων και Τ. Πρόεδρος της Ένωσης Επαρχιακού Τύπου.
