Τον Μάρτιο του 1933, ο Φραγκλίνος Ρούσβελτ γίνεται Πρόεδρος των ΗΠΑ και εκφωνεί την θρυλική ομιλία: «Το μόνο που έχουμε να φοβηθούμε είναι ο ίδιος ο φόβος. Ο ανώνυμος, παράλογος, αδικαιολόγητος φόβος, που παραλύει κάθε προσπάθεια να μετατρέψουμε την υποχώρηση σε επίθεση».
Και αμέσως μετά αρχίζει τις περίφημες ραδιοφωνικές του εκπομπές, τις εκπομπές «δίπλα στο τζάκι». Με απλά λόγια, με λεπτομέρειες, όπου χρειάζεται, εξηγεί το σχέδιο του. Απευθύνεται βέβαια και στους αποκλεισμένους. Αυτό ήταν το μεγαλύτερο κατόρθωμά του, ισχυρίζονται πολλοί. Ότι έπεισε τους αποκλεισμένους της οικονομίας και της κοινωνίας. Έτσι, στο New Deal συμμετείχε όλη η Αμερική. Και στις πιο απομακρυσμένες περιοχές χτιζόταν ένας μικρός δρόμος ή ένα σχολείο. Και αυτό αρκούσε. Το Νew Deal, γράφει ένας σύγχρονος Ολλανδός ακαδημαϊκός, ήταν πάνω απ΄ όλα μια πηγή αισιοδοξίας. Προχτές στην Ολλανδία ο μεγάλος φόβος στον οποίο έχει βυθιστεί ολόκληρη η Ευρώπη αποδείχτηκε φάντασμα. Ο οδοστρωτήρας του λαϊκισμού που φαινόταν ανίκητος, στην χώρα της τουλίπας έχασε μια ερπύστρια. Αύριο πρέπει να χάσει άλλη μια στη Γαλλία. Μεθαύριο όπου αλλού χρειαστεί.
Η ευρωπαϊκότητα πρέπει να ξαναχτιστεί. Η ΕΕ έχει τα μέσα. Έχει πόρους. Σχέδιο δεν έχει. Η ΕΕ φοβάται εύκολα και υποχωρεί - ακόμη και από τις αρχές που τη γέννησαν. Αλλά ήρθε η ώρα της αντεπίθεσης.
Να φτιάξουμε το τρένο που θα ξεκινάει από το Σουφλί και θα φθάνει στις Πορτογαλικές ακτές. Ένα τρένο για όλους. Να στήσουμε το ευρωπαϊκό ταμείο ανεργίας για τους νέους πολίτες στον Βορρά και τον Νότο. Ένα ταμείο ίδιο για όλους.
Η αλήθεια είναι ότι ο λαϊκισμός δεν είναι εύκολος αντίπαλος. Οι νέοι εθνολαϊκισμοί δεν έχουν σχέση με τους εθνολαϊκισμούς που ηττήθηκαν. Δεν μιλάνε για αίμα και φυλετική καθαρότητα αλλά εμφανίζουν την επιστροφή στο εθνικό Κράτος ως τον μοναδικό προστάτη της ασφάλειας, του Δικαίου αλλά και των κοινωνικών επιδομάτων και των συντάξεων.
Στην προσπάθεια αντιμετώπισης της κρίσης κάναμε πολλά λάθη με μεγαλύτερο - όπως λέει ο νομπελίστας οικονομολόγος Αμάρτια Σεν – «τον συγκερασμό των ριζοσπαστικών μεταρρυθμίσεων, που ήταν όντως απαραίτητες, με τη λιτότητα, που ήταν μια λάθος επιλογή», στο βαθμό κυρίως που περιλάμβανε καταστροφικές περικοπές σε κρίσιμους τομείς του κράτους πρόνοιας.
Η αποτυχία των Βρυξελλών ίσως γίνεται πιο κατανοητή αν κοιτάξουμε προς την μεριά της Συρίας και των πολέμων. Η ΕΕ έδωσε και δίνει τα περισσότερα χρήματα από οποιονδήποτε άλλον παγκόσμιο παράγοντα για την αντιμετώπιση των συνεπειών του πολέμου και δεν έχει λόγο – ούτε καν αδύναμο – στο τραπέζι της λύσης. Απουσιάζει από τον σχεδιασμό της λύσης, ενώ πληρώνει τις συνέπειες της μη λύσης.
Ο Ρούσβελτ δεν έμεινε στην ιστορία ως φιλελεύθερος ή ως σοσιαλδημοκράτης. Χρησιμοποίησε και τις δύο θεωρίες, όχι μόνο στην οικονομία αλλά και στην κοινωνία. Εξήγησε με υπομονή, επιχειρήματα και παραδείγματα στους πολίτες τι σημαίνει ανοικοδόμηση και γιατί έχει νόημα η δική τους συμμετοχή. Οι Βρυξέλλες είναι σήμερα πιο μακριά από την Ουάσιγκτον του 1933. Αυτή η απόσταση πρέπει να μειωθεί. Αυτή πρέπει να είναι η αντεπίθεσή μας. Να ξανακερδίσουμε τις Βρυξέλλες.
(Το άρθρο πρωτοδημοσιεύθηκε στην εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ)
