Όταν σε μία εκλογική αναμέτρηση στις ΗΠΑ το αντίπαλο επικοινωνιακό «δέος» απέναντι στον λόγο ενός φαινομενικά λαϊκιστή υποψήφιου προέδρου αναδεικνύεται μέσω ηθοποιών και τραγουδιστών όπως η Μαντόνα, γίνεται αντιληπτό πως η πολιτική στερεύει από όραμα και ιδέες καθώς τείνει να αυτόπροσδιορισθεί μέσα από προσεγγίσεις παροχής «άρτου και θεαμάτων».
Το οξύμωρο όμως βρίσκεται στο γεγονός πως ενώ τα θεάματα δεν κοστίζουν τίποτα, το ψωμί αρχίζει να βρίσκεται σε έλλειψη σε μεγάλο μέρος του παγκοσμιοποιημένου οικονομικού συστήματος. Κανένας τραγουδιστής ή ηθοποιός δεν μπορεί να κρύψει αυτή την αλήθεια. Η χρησιμοποίησή τους δε αναδεικνύει κατά μία έννοια αυτό ακριβώς που γίνεται προσπάθεια να αποκρυβεί. Την ένδεια επιχειρημάτων και αποτελεσματικών πολιτικών.
Ας μην σπεύσουμε λοιπόν να αναλύσουμε το αποτέλεσμα των εκλογών στις ΗΠΑ ως αποτέλεσμα λαϊκίστικης πλάνης. Ούτε είναι ορθός ο παραλληλισμός του αποτελέσματος αυτού με το Brexit στην Μ. Βρετανία, ή ακόμα και την άνοδο της ακροδεξιάς σε πολλές Ευρωπαικές χώρες. Η πολιτική στις ΗΠΑ είναι μια εντελώς διαφορετική υπόθεση, καθώς εκτυλίσσεται εν μέσω, αλλά και προστατεύεται από ένα ιδιόμορφο πλαίσιο και από μία άκρως δημοκρατική διαδικασία με πολλές ασφαλιστικές δικλίδες και θεσμούς που λειτουργούν, όπως η Γερουσία και η Βουλή των αντιπροσώπων. Ένα διπολικό σύστημα με αναμφίβολη φθορά, με δυνατότητα όμως δυναμικού επαναπροσδιορισμού της ουσίας της πολιτικής που προλαβαίνει τις εξελίξεις. Πρόσφατο παράδειγμα η αντιμετώπιση της κρίσης των subprimes με άμεσες πολιτικές, σε σύγκριση με τους Ευρωπαίους, όπου η αδυναμία αντίληψης και σύνθεσης έχει εντείνει για μεγάλο χρονικό διάστημα τα επακόλουθα της κρίσης αυτής στην Ευρώπη.
Ένα διπολικό, δικομματικό πολιτικό πεδίο καθαρά «συστημικό» με μία ιδιαιτερότητα. Μη αφαιρώντας από πετυχημένους επαγγελματικά αντισυστημικούς την δυνατότητα διεκδίκησης πολιτικών ρόλων –όπως ο Τραμπ- επιτρέπει την απορρόφηση κραδασμών και οργής εντός του «συστήματος», προχωρώντας συνεχώς με τον τρόπο αυτό στην αυτοανανέωσή του. Ας μην γίνει το λάθος λοιπόν της εύκολης ανάλυσης, καθώς το αποτέλεσμα είναι προϊόν αντίδρασης μεγάλου μέρους του πληθυσμού σε εκφυλιστικά φαινόμενα καθεστωτισμού και νεποτισμού. Το ότι έσπευσαν να τον συγχαρούν τα περισσότερα ακροδεξιά κόμματα της Ευρώπης δεν αποτελεί ένδειξη πολιτικής ταύτισης. Το αντίθετο. Αναδεικνύει την αγωνία αφενός αλλά και την ανάγκη αφεταίρου, λίανσης του ακροδεξιού προφίλ μέσω παράλληλης προσέγγισης με πολιτικές φιλελεύθερες μεν όχι όμως ακροδεξιές.
Ας διαβάσουμε το αποτέλεσμα των εκλογών μέσα από μία άλλη οπτική λοιπόν. Οι εξηγήσεις που σπεύδουν πολλοί να δώσουν –κυρίως στην Ευρώπη και στην χώρα μας αποτελούν την εύκολη διέξοδο στα προβλήματα του Ευρωπαϊκού πολιτικού οικοδομήματος. Άλλωστε, οι αγορές όχι μόνον αφομοίωσαν το γεγονός, αλλά ισορροπώντας αντέδρασαν θετικά σε μία ανάγνωση των οικονομικών επιπτώσεων. Αυτονόητα δεν πρόκειται σε διεθνές επίπεδο να επέλθουν συνταρακτικές αλλαγές, καθώς οι κανόνες του παγκοσμιοποιημένου συστήματος δεν είναι δυνατόν να αλλάξουν παρά μόνον να λειανθούν.
Όποιες δε ακραίες ερμηνείες αναδεικνύουν ακόμα περισσότερο την παράμετρο αυτή. Αναδεικνύουν επιπρόσθετα όμως την ανεπάρκεια μεγάλου μέρους του πολιτικού συστήματος, καθώς και την αδυναμία των περισσότερων πολιτικών να διαχειρισθούν κρίσεις. Οι εύκολες τοποθετήσεις χωρίς ανάλυση είναι εξίσου ακραίες τοποθετήσεις που στόχο έχουν την αποτροπή της αναζητούμενης αυτοανανέωσης του Ευρωπαικού κατά πρώτον, του εγχώριου κατά δεύτερον πολιτικού πεδίου. Με αφορισμούς όμως ανανέωση των προοδευτικών κομμάτων δεν επιτυγχάνεται.
Ο κυματοθραύστης της αντίδρασης στις ΗΠΑ βρέθηκε εντός των κομματικών και πολιτικών νορμών στο πρόσωπο του Trump. Στην Ευρώπη και στην χώρα μας κινδυνεύει να βρεθεί – αν δεν ανανεωθεί ειλικρινώς το κομματικό πολιτικό σύστημα- εν μέσω αναζητήσεων σε ακραίους μη συστημικούς πολιτικούς χώρους. Οι πολίτες στις ΗΠΑ αντέδρασαν σε πολιτικές και πρακτικές διακυβέρνησης που έπρεπε να προσαρμοσθούν στις ανάγκες των καιρών. Σίγουρα ο νέος πρόεδρος των ΗΠΑ λαικίζοντας «έπαιξε» με την διάθεση αντίδρασης μεγάλου μέρους των Αμερικάνων πολιτών προσφέροντας λύσεις που θα πρέπει να αναμένουμε για να τις κρίνουμε. Το ερώτημα όμως που πραγματικά θα πρέπει να τεθεί τελικά είναι ποιος είναι περισσότερο λαϊκιστής; Αυτός που εκφράζει λόγο με προτάσεις ακραίες και μακριά από το να είναι προοδευτικές, ή εκείνος ο προοδευτικός που μπορεί να καλύπτεται πίσω από λαοφιλείς καλλιτεχνικές φιγούρες και τραγουδίστριες με διαχυτικό λόγο και προκλητικές τοποθετήσεις; Oι προοδευτικές πολιτικές όμως δεν είναι θέμα οπτικοακουστικό αλλά ουσίας. Όταν επανέλθει η ουσία τότε θα αναδειχθούν και οι πολιτικές.
