Πρώτη ημέρα των Πανελλαδικών Εξετάσεων η Δευτέρα και η Έκθεση, πιστή στο ραντεβού της με τους μαθητές, θα αποτελέσει το πρώτο και, ίσως, καθοριστικό μάθημα για τους υποψηφίους. Έκθεση Ιδεών, λοιπόν ή Νεοελληνική Γλώσσα σύμφωνα με την ορολογία των αναλυτικών προγραμμάτων του Υπουργείου Παιδείας: ένα μάθημα που καθρεφτίζει την προσωπικότητα, τη γλωσσική και ψυχοπνευματική καλλιέργεια του μαθητή. Ένα μάθημα που αφορά όλους τους υποψηφίους και μπορεί να αποτελέσει για τον καθένα το πρώτο και θεμελιακό βήμα προς την επιτυχία.
Υποψήφιοι που προετοιμάστηκαν μεθοδικά και επί μακρό χρόνο στην Έκθεση, διατηρούν ασφαλώς ένα πλεονέκτημα. Όλοι, όμως, μπορούν να λάβουν υπόψη τους κάποια δεδομένα και να μεγιστοποιήσουν τις πιθανότητες για μια καλή απόδοση στο συγκεκριμένο μάθημα.
Τι πρέπει λοιπόν να προσέξει ο υποψήφιος;
Καταρχάς αποβάλλει το άγχος μελετώντας – πέρα από τα θέματα - τη θεωρία και τα βασικά σημεία της τεχνικής στην Έκθεση διότι – ας μην το ξεχνάμε – η περίληψη κειμένου και οι ασκήσεις βαθμολογούνται με 60 μονάδες επί συνόλου 100 μονάδων.
Διαγράφει εντελώς από το μυαλό του φήμες και ακούσματα για δήθεν SOS θέματα που κάποιος τάχα «υπεύθυνος» τα «σφύριξε» στον κουνιάδο του μπατζανάκη κάποιου καθηγητή από το σχολείο του.
Στο Εξεταστικό Κέντρο, παίρνοντας στα χέρια τους το θέμα της Έκθεσης οι υποψήφιοι πρέπει να θυμούνται τα εξής:
Πρώτον: διαβάζουμε προσεκτικά τις εκφωνήσεις (κείμενο, ασκήσεις και θέμα προς ανάπτυξη). Αποκτούμε έτσι μια πρώτη εικόνα για τις απαιτήσεις του συγκεκριμένου μαθήματος. Δεν αφήνουμε να μας παρασύρει ο ενθουσιασμός (γιατί το διδαχθήκαμε το θέμα στο φροντιστήριο), αλλά ούτε και η απαισιοδοξία (γιατί έπεσε ένα θέμα εντελώς άγνωστο). Είναι βέβαιο ότι στη μνήμη μας θα ανακληθούν γνώσεις που θα επιτρέψουν την πραγμάτευση του θέματος. Άλλωστε και το δοθέν κείμενο θα εμπεριέχει στοιχεία που μπορούμε να αξιοποιήσουμε στην ανάλυσή μας.
Δεύτερον: διαβάζουμε ξανά, τουλάχιστον τρεις φορές, το κείμενο και ξεκινούμε την σύνθεση της περίληψης. Επισημαίνουμε αρχικά και καταγράφουμε στο πρόχειρο το θέμα του κειμένου (μπορεί αυτό να φαίνεται από τον τίτλο ή να δηλώνεται στην πρώτη παράγραφο). Εν συνεχεία εργαζόμαστε κατά παράγραφο εντοπίζοντας και καταγράφοντας την κεντρική ιδέα (συνήθως αυτή βρίσκεται στη θεματική περίοδο) και τις σημαντικές λεπτομέρειες – αν υπάρχουν τέτοιες. Τέλος, με βάση το υλικό που συγκεντρώσαμε, συνθέτουμε (πάντα στο πρόχειρο) την περίληψη προσέχοντας τη συνοχή (που επιτυγχάνεται με τις διαρθρωτικές λέξεις ή φράσεις) και τη συνεκτικότητα του γραπτού μας.
Τρίτον: απαντούμε στις ερωτήσεις φροντίζοντας να είμαστε σαφείς στις απαντήσεις και να καλύπτουμε όλες τις πτυχές κάθε ερώτησης.
Τέταρτον: πριν ξεκινήσουμε την ανάπτυξη του θέματος φτιάχνουμε σχεδιάγραμμα, όπου μαζεύουμε το υλικό μας. Τα ζητούμενα που τίθενται είναι συνήθως δύο και φροντίζουμε για την σύμμετρη ανάπτυξή τους. Ας μην ξεχνάμε ότι κορμός της ανάλυσής μας πρέπει να είναι η απάντηση στα ζητούμενα. Φροντίζουμε το κείμενο να είναι ευανάγνωστο αποφεύγοντας, όσο μπορούμε, τις μουτζούρες. Αυτό βέβαια σημαίνει ότι πριν γράψουμε μια παράγραφο, συλλαμβάνουμε στο μυαλό μας τα βασικά της σημεία.
Πέμπτον: τελειώνοντας ελέγχουμε όλο το γραπτό προκειμένου να εντοπίσουμε και να διορθώσουμε τυχόν λάθη. Αν ξεχάσαμε κάτι, μπορεί να το προσθέσουμε στο τέλος του γραπτού μας με την ένδειξη: συμπλήρωμα στην άσκηση …
Έκτον: διαχειριζόμαστε σωστά το χρόνο μας ώστε να απαντήσουμε σε όλες τις ερωτήσεις. Μια προτεινόμενη κατανομή του χρόνου θα ήταν η ακόλουθη:
Ανάγνωση - κατανόηση κειμένου, ερωτήσεων και θέματος: 10΄
Σύνθεση περίληψης: 30΄ - 40΄
Απάντηση στις ασκήσεις: 30΄ - 40΄
Ανάπτυξη θέματος: 90΄
Έλεγχος γραπτού και διόρθωση λαθών: 10΄
Βγαίνοντας από το εξεταστικό κέντρο, ο υποψήφιος ελέγχει – αν θέλει – τι έγραψε διαβάζοντας τις απαντήσεις του Φροντιστηρίου ή συμβουλευόμενος τον καθηγητή του. Σε καμιά περίπτωση όμως δεν μπορεί κανείς να τον βεβαιώσει ότι έγραψε καλά ή άσχημα γιατί, εκτός από τις ασκήσεις που αποτιμώνται κάπως αντικειμενικά, η περίληψη και η ανάπτυξη θέματος κρίνονται με μεγαλύτερη ή μικρότερη δόση υποκειμενικότητας από τους βαθμολογητές. Άλλωστε εκεί οφείλονται και τα μεγάλα ποσοστά αναβαθμολόγησης στο μάθημα της Έκθεσης.
Κοιτάμε λοιπόν μπροστά. Και μπροστά μας είναι η Τετάρτη με δυο μαθήματα Προσανατολισμού: τα Αρχαία και τα Μαθηματικά. Συνεχίζουμε, λοιπόν, την προσπάθεια έχοντας πάντα στο νου μας τα λόγια του Βενιαμίν Ντισραέλι: το μυστικό της επιτυχίας στη ζωή είναι να είσαι έτοιμος όταν έρθει η δική σου ώρα!
