Αρχαιοελληνικός αμφορέας που πωλούνταν σε διάσημη γκαλερί του Λονδίνου, αποκαλύφθηκε ότι ήταν προϊόν αρχαιοκαπηλίας. Η γκαλερί αναγκάστηκε να αποσύρει από το πωλητήριο της το αγγείο, αφού της κοινοποιήθηκαν στοιχεία που το συνδέουν με διαβόητο λαθρέμπορο αρχαιοτήτων.
Πρόκειται για την Kalos Gallery, που βρίσκεται στο «αριστοκρατικό» Mέιφερ του Λονδίνου, ενώ το αντικείμενο προς πώληση ήταν μελανόμορφος αμφορέας που χρονολογείται στο 550 π.Χ. Η γκαλερί τον απέσυρε, αφού ενημερώθηκε από την εφημερίδα Οbserver για τις ανησυχίες που εξέφρασε ένας ειδικός στο παράνομο εμπόριο αρχαιοτήτων.
Ο Δρ Χρήστος Τσιρογιάννης, αρχαιολόγος και κορυφαίος ειδικός σε θέματα αρχαιοκαπηλίας και δικτύων λαθρεμπορίας αρχαιοτήτων, βρήκε στοιχεία που τον οδήγησαν στο συμπέρασμα ότι ο αμφορέας πιθανόν να προέρχεται από παράνομη ανασκαφή στην Ιταλία.
Ο Δρ Χρήστος Τσιρογιάννης εντόπισε τον αμφορέα όταν η γκαλερί τον «δάνεισε» τον περασμένο μήνα στην Tefaf Maastricht, στην Ολλανδία, μία από τις σημαντικότερες εκθέσεις τέχνης και αρχαιοτήτων στον κόσμο. Ταυτοποίησε το αρχαιοελληνικό αγγείο με μια φωτογραφία Polaroid που φαίνεται να δείχνει το ίδιο αντικείμενο στα χέρια του Τζιάκομο Μεντίτσι, ο οποίος καταδικάστηκε στην Ιταλία το 2004 για λαθρεμπόριο κλεμμένων αρχαιοτήτων. Η εν λόγω φωτογραφία αποτελούσε μέρος ενός αρχείου των αντικειμένων που είχε κατασχέσει η ιταλική αστυνομία και βρισκόταν αναρτημένη στην ιστοσελίδα της.
Η ολλανδική αστυνομία έχει ενημερωθεί για το θέμα. Η αξία του αμφορέα εκτιμάτει περί τις 50.000 λίρες (πάνω από 57.000 ευρώ).
Η ιστορία του αμφορέα
Η γκαλερί Kallos, η οποία ειδικεύεται στην αρχαία τέχνη, ιδρύθηκε το 2014 από τον βαρόνο Lorne Thyssen-Bornemisz, γιο Ελβετού δισεκατομμυριούχου που δημιούργησε τη μεγαλύτερη ιδιωτική συλλογή έργων τέχνης στον κόσμο.
Με ύψος 23,6 εκατοστά, ο αμφορέας είναι διακοσμημένος με σφήκες, ένα κριάρι και ένα λιοντάρι. Αποδίδεται στον καλλιτέχνη που είναι γνωστός ως Ζωγράφος του Φινέα.
Σύμφωνα με το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, ο Ζωγράφος του Φινέα ήταν σημαντικός ζωγράφος των λεγόμενων «χαλκιδικών αγγείων». Το συμβατικό του όνομα προέρχεται από μια κύλικα (αγγείο πόσης) στην οποία εικονίζεται ο μυθικός βασιλιάς της Θράκης Φινέας. Διακόσμησε κυρίως κύλικες, σκύφους, οινοχόες και αμφορείς με λαιμό. Συχνά στα αγγεία του απεικονίζονται ζώα και μυθικά τέρατα, όπως ακριβώς στον κλεμμένο αμφορέα που βρέθηκε στην κατοχη της βρετανικής γκαλερί.
Τι κίνησε τις υποψίες
Το ιστορικό της συλλογής που παρουσιάζει η γκαλερί στο διαδίκτυο, χρονολογείται μόνο από το 1986. Αυτό δημιούργησε υποψίες στον δρ Τσιρογιάννη ότι ο αμφορέας θα μπορούσε να αποτελεί μέρος παράνομης ανασκαφής. «Αμέσως χτύπησε ΄΄καμπανάκι’’» είπε ο αρχαιολόγος. Πρόσθεσε ότι τα στοιχεία προέλευσης του αμφορέα περιλάμβαναν γκαλερί που ανήκε σε έμπορο ο οποίος είχε καταδικαστεί ως κλεπταποδόχος προϊόντων αρχαιοκαπηλίας, από την Ιταλία τη δεκαετία του 1970.
Ο Τσιρογιάννης, συνεργαζόμενος λέκτορας αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ, είναι επικεφαλής της έρευνας για την παράνομη διακίνηση αρχαιοτήτων για την έδρα της Unesco για τις απειλές κατά της πολιτιστικής κληρονομιάς στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο στην Κέρκυρα.
Μέσα σε 19 χρόνια, ο Τσιρογιάννης έχει εντοπίσει περισσότερες από 1.700 λεηλατημένες αρχαιότητες, ειδοποιώντας την αστυνομία και παίζοντας ρόλο στον επαναπατρισμό τους σε 15 χώρες. Στα ευρήματα περιλαμβάνεται ένα αρχαίο ελληνικό χάλκινο άλογο που ο οίκος Sotheby’s της Νέας Υόρκης σκόπευε να δημοπρατήσει το 2018, μέχρι που ο Τσιρογιάννης ενημέρωσε τις αρχές για τους δεσμούς του με τον Βρετανό έμπορο αρχαιοτήτων Ρόμπιν Σάιμς.
Η Ελλάδα διεκδίκησε το άλογο ως εθνική της περιουσία και το 2020 ο οίκος Sotheby’s έχασε τη δικαστική προσφυγή, γεγονός που ώθησε τον Έλληνα υπουργό Πολιτισμού να χαιρετίσει την απόφαση του δικαστηρίου ως νίκη για τις χώρες που επιδιώκουν να διεκδικήσουν τις αρχαιότητές τους.
Τι αποκάλυψε ο δρ. Τσιρογιάννης
Πέρυσι, ο οίκος Christie’s απέσυρε αρχαία ελληνικά αγγεία από δημοπρασία αφού ο Τσιρογιάννης ανακάλυψε τη σχέση τους με έναν άλλο καταδικασμένο διακινητή αρχαιοτήτων. Ο ίδιος επέκρινε την παράλειψη του οίκου να αποκαλύψει ότι τα αντικείμενα συνδέονταν με γνωστό καταδικασμένο Ιταλό αρχαιοκάπηλο.
Ο Τσιρογιάννης έχει εντοπίσει και άλλα αρχαία αντικείμενα που είχε «αρπάξει» ο Μεντίτσι, και που προέρχονταν από παράνομες ανασκαφές, κυρίως σε ετρουσκικούς τάφους στην Ιταλία.
Ο αρχαιολόγος έχει επανειλημμένα υποστηρίξει ότι οι οίκοι δημοπρασιών και οι έμποροι δεν πραγματοποιούν επαρκείς ελέγχους, συνεργαζόμενοι όπως θα όφειλαν με τις ιταλικές και ελληνικές αρχές της δίωξης αρχαιοκαπηλίας, και ότι δεν αποκαλύπτουν το πλήρες ιστορικό της προέλευσης των αρχαιοτήτων.