Ανακοίνωση της Ιεράς Μητροπόλεως Πατρών:
Τήν Ε’ Κυριακή τῶν Νηστειῶν κάθε χρόνο, τιμᾶται ἡ μνήμη τῶν 10.000 περίπου Πατρέων πού ἐσφάγησαν, ἐσουβλίσθησαν, ἂλλα φρικτά βάσανα ὑπέστησαν καί ὡς δοῦλοι ἐπωλήθησαν, θύματα ὃλοι τους τῆς Τουρκικῆς θηριωδίας καί βαρβαρότητος, ἀπό τήν Κυριακή τῶν Βαΐων 3 Ἀπριλίου, ἓως καί τήν Μεγάλη Παρασκευή τοῦ 1821.
Ἡ ἡμέρα αὐτή καί ὁ ἑορτασμός τῆς μνήμης τῶν χιλιάδων Πατρέων, τῶν ὑπό τῶν Τούρκων ἀναιρεθέντων, περιεβλήθη μέ Συνοδικό Κῦρος, κατόπιν Ἀποφάσεως τῆς Ἱερᾶς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, δι’ ἐνεργειῶν τοῦ Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Πατρῶν κ.κ. Χρυσοστόμου.
Τό πρῶτο μέρος τοῦ Ἑορτασμοῦ πραγματοποιήθηκε τό Σάββατο, 5 Ἀπριλίου ἐ.ἒ. μέ τήν λιτανευτική πορεία τιμῆς καί μνήμης τῶν ἀθώων θυμάτων καί μαρτύρων ὑπέρ πίστεως καί πατρίδος.
Τήν Κυριακή, 6 Ἀπριλίου ἐ. ἒ., στόν Ἱερό Ναό τοῦ Ἀποστόλου Ἀνδρέου Πατρῶν, ἐτελέσθη Ἀρχιερατικό Συλλείτουργο, προεξάρχοντος τοῦ Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου κ. Ἱεροθέου, Ἀντιπροέδρου τῆς Ἱερᾶς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, Ἐκπροσώπου τοῦ Μακαριωτάτου Ἀρχιεπισκόπου Ἀθηνῶν καί πάσης Ἑλλάδος κ.κ. Ἱερωνύμου καί τῆς Ἱερᾶς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος.
Στόν κατάμεστο ἀπό εὐσεβῆ Λαό μεγαλοπρεπῆ ἱερό Ναό, συγκινητική ἦτο ἡ παρουσία τῶν Πατραϊκῶν Συλλόγων μέ τίς Ἐθνικές Ἐνδυμασίες, πού πλαισίωσαν τό ἱερό Μνημόσυνο καί τό δίσκο μέ τά κόλυβα, πού ἦτο ηὐτρεπισμένος στό μέσο τοῦ Ἱεροῦ Ναοῦ. Ὁ Σεβασμιώτατος στήν ὁμιλία του ἀνεφέρθη στήν παρουσία τῶν Συλλόγων αὐτῶν καί ἰδιαίτερα στούς Μωραΐτες ἐν Χορῷ, οἱ ὁποῖοι μέ τήν εὐλογία τοῦ Σεβασμιωτάτου ξεκίνησαν αὐτούς τούς ἑορτασμούς καί συντονίζουν τό ὃλο τελετουργικό, ὑπό τήν αἰγίδα τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως.
Στήν ὁμιλία του ὁ Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Πατρῶν, εὐχαρίστησε εὐγνωμόνως τόν Μακαριώτατον Ἀρχιεπίσκοπον Ἀθηνῶν καί πάσης Ἑλλάδος κ. Ἱερώνυμον καί τήν Ἱεράν Σύνοδον καί τόν Σεβασμιώτατον Μητροπολίτην Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου κ. Ἱερόθεον, Ἐκπρόσωπον τοῦ Μακαριωτάτου καί τῆς Ἱερᾶς Συνόδου, τόν ὁποῖον ἐχαρακτήρισε κόσμημα τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος καί ὃλης τῆς Ὀρθοδοξίας, μεγάλον θεολόγον καί πολυγραφόταν ἐκκλησιαστικόν ἂνδρα, ὁ ὁποῖος μέ τήν λαμπρά βιοτή καί πολιτεία του, τόν θεολογικό του λόγο καί τήν γραφίδα του διδάσκει, ὁδηγεῖ καί ἐμπνέει. Στή συνέχεια ὁ Σεβασμιώτατος ἀνεφέρθη στό ἱστορικό τῆς φρικτῆς σφαγῆς τῶν Πατρέων, μάλιστα μέσα ἀπό ἱστορικές μαρτυρίες πού συγκλονίζουν τούς μελετητάς τῆς ἱστορίας, ὃπως:
«...Τίς γυναῖκες μαζί μέ τά παιδιά τους, τούς πωλοῦσαν ὡς κοπάδια αἰγῶν καί προβάτων. Τό ἒμποριο τοῦτο καθώς καί τό ὑφιστάμενον ἐν τῷ μέσῳ τῶν ἐρειπίων τῶν Πατρῶν διενεργεῖτο ὑπό τῶν Ἐβραίων, τῶν Βοεμῶν καί τῶν Ἂγγλων» (Πουκεβίλ).
«... Οὐδέποτε παρετηρήθη θέαμα τόσον φρικῶδες! Πτώματα ἂνευ κεφαλῶν, μέλη διεσπαμένα, τεμάχια σαρκῶν, ἐδείκνυον τά ἲχνη τῆς ὁδοῦ, ἣτις ἦγεν εἰς τό κέντρον τῶν ἀνθρωποφάγων. Ἐκεῖ ὠλίσθαινεν ὁ διαβάτης πατῶν ἐπί ἒλους ἐκ πεπηγότος αἳματος κεκαλυμμένου ὑπό σποδοῦ» (Πουκεβίλ).
«...Ἓλληνες ἀνασκολοπισμένοι ἐξέπνεον βραδέως, παραδίδοντες ἑαυτούς τῇ Βασιλίδι τῶν ἀγγέλων. Ἀναγνωρίζουσι μεταξύ τῶν μαρτυρούντων Ἱερεῖς προσευχομένους ὑπέρ τῶν δημίων» (Σπηλιάδης).
«...Ἡ ἐμπορικώτερη καί πλουσιότερη πόλις τῆς Πελοποννήσου, ἡ μία ἐκ τῶν δύο ἐπαναστατικῶν ἑστιῶν καθ’ ἣν πρῶτον ὑψώθη τό σύμβολον τῆς ἐλευθερίας, κατεστράφη ἐκ πρώτης ἀφετηρίας, παραδοθεῖσα εἰς τό πῦρ καί τήν λεηλασίαν» (Σπυρ. Τρικούπης)
«...Οἱ Τοῦρκοι κατασφάζουν σάν ζῶον ὃποιον βλέπουν στό διάβα τους. Ἡ μανία εἶναι τόση ὣστε δέν κάμουν διάκριση γένους καί ἡλικίας. Γυναῖκες τίς σέρνουν ἀπό τά μαλλιά πρός τό φρούριο. Στήν παραλία ἐπικρατεῖ συνωστισμός. Ἂλλοι πέφτουν στή θάλασσα ἀναζητώντας βάρκες διαφυγῆς πρός τή Ζάκυνθο. Μέχρι τό βράδυ θάνατος ἒχει σκορπισθεῖ στήν Πάτρα.
Οἱ σφαγές, οἱ διώξεις καί οἱ ἁρπαγές συνεχίζονται μέχρι τήν Μεγάλη Παρασκευή. Πλήθη οἰκογενειῶν αἰχμαλωτίζονται. Γυναῖκες ἀτιμάζονται καί φονεύονται. Ἂλλες πωλοῦνται σκλάβες. Τέφρα, τέφρα, ἒμεινε ἡ Πάτρα». (Διον. Κόκκινος).
«...Αἱ παραλίαι, οἱ ἀγροί καί οἱ χάνδακες τῆς πεδιάδος, ἐπληρώθησαν ἀνδρῶν, γυναικῶν καί παιδίων. Ὃποιον οἱ Τοῦρκοι, συνελάμβαναν ἢ κατεκρεούργουν, ἢ ἒρριπτον χαμαί καί ἒσφαττον ὡς ζῶον. Τά θυσιαστήρια τοῦ Θεοῦ μετέβαλον εἰς ἀποπάτους καί εἰς καταγώτια ἀσελγείας. Τάς ἁγίας εἰκόνας τῶν Ναῶν συντρίβοντας καθύβριζον καί διά τῶν ἱερῶν ἀμφίων περίβαλον τούς κύνας. Πατέρα δέ καί υἱόν, τόν Μῆτρον Βεγουλόπουλον, ἀνασπείραντες ἢναψαν πυράν καί τούς αἰχμαλώτους Ἓλληνας ἐβίασαν, ἳνα ψήσωσι τούτους, τόν ἓνα κατόπιν τοῦ ἂλλου». (Φιλίμων).
«Ἐκεῖνες τίς ἡμέρες πληροφορήθηκα ὃτι ἒφτασαν στήν Πόλη (Κωνσταντινούπολη) σακκιά μέ 2.500 ζευγάρια αὐτιά ἀπό τήν σφαγή τῶν Ἑλλήνων τῆς Πάτρας καί ὃτι μποροῦσε νά δῇ κανείς αὐτά τά πολεμικά τρόπαια στοῖβες μπροστά στήν πύλη τοῦ σεραγιοῦ.
Πίστευα πώς ἦταν φῆμες, ἀνατολίτικα παραμύθια. Καί ὃτι ἂν τέτοια δημόσια ἒκθεση μποροῦσε νά γίνῃ σέ περασμένους αἰῶνες θά ἦταν ἀδύνατο νά συνεχίζεται στήν ἐποχή μας αὐτό τό βάρβαρο ἒθιμο. Τά αὐτιά ἦταν τρυπημένα καί κρέμονταν ἀπό σπάγγους. Μαζί μέ κάθε μύτη εἶχαν κόψει ἐπίσης τό πάνω χεῖλος καί ἓνα κομμάτι ἀπό τό μέτωπο. Μαζί μέ τά πηγούνια ὑπῆρχαν τό κάτω χεῖλος καί γενειάδα. (R. Walsh Ἱερέας τῆς Ἀγγλικῆς Πρεσβείας τῆς Πόλης, γιά τίς σφαγές στήν Πάτρα.)
Στό τέλος τῆς Θείας Λειτουργίας, ἐτελέσθη τό Ἱερό Μνημόσυνο τῶν σφαγισθέντων Πατρέων, χοροστατοῦντος τοῦ Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου κ. Ἱεροθέου, ὁ ὁποῖος στήν ἐμπευσμένη ὁμιλία του, ἀφοῦ εὐχαρίστησε τόν Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη Πατρῶν, ἐτόνισε τήν σημασία αὐτοῦ τοῦ λαμπροῦ ἑορτασμοῦ τιμῆς καί μνήμης τῶν θυμάτων τῆς Τουρκικῆς θηριωδίας καί μετέφερε τίς εὐχές καί τίς εὐλογίες τοῦ Μακαριωτάτου Ἀρχιεπισκόπου Ἀθηνῶν καί πάσης Ἑλλάδος κ.κ. Ἱερωνύμου καί τῆς Ἱερᾶς Συνόδου.
Μεταξύ τῶν ἂλλων ὁ Σεβασμιώτατος Ναυπάκτου ἀνέφερε τά ἑξῆς: «
Σεβασμιώτατε Μητροπολίτα Πατρῶν καί ἀγαπητέ ἐν Χριστῷ ἀδελφέ κ. Χρυσόστομε, ὡς Ἐκπρόσωπος τοῦ Μακαριωτάτου Ἀρχιεπισκόπου Ἀθηνῶν καί πάσης Ἑλλάδος καί τῶν Μελῶν τῆς Ἱερᾶς Συνόδου, μεταφέρω τίς εὐχές, τίς εὐχαριστίες καί εὐλογίες τοῦ Μακαριωτάτου καί τῆς Ἱερᾶς Συνόδου, γιά τήν λαμπρά αὐτή τελετή τήν ὁποίαν ἐπιτελεῖτε εἰς μνήμην τῶν 10.000 σφαγιασθέντων Πατρέων κατά τήν διάρκεια τῆς Ἐπαναστάσεως τοῦ 1821...Ὃλοι οἱ ἀδελφοί σας καί ὃλος ὁ Λαός γνωρίζει ὃτι εἶστε φιλόθεος καί φιλάνθρωπος. Εἶστε φιλοπάτωρ, εἶστε φιλόπατρις, καί φιλίστωρ. Ἀγαπᾶτε τήν ἱστορία καί τήν πατρίδα καί τό ἀποδεικνύετε αὐτό συνεχῶς. Ὃπως ἀκριβῶς φαίνεται ἀπό τίς λαμπρές ἐκδηλώσεις πού ἐτελέσατε ἐχθές, ἀλλά καί σήμερα μέ τό ἱερό Μνημόσυνο. Εἶναι ἓνας νόμος τῆς ἱστορίας, ὃτι ἂλλοι γράφουν ἱστορία καί γιά ἂλλους γράφει ἡ ἱστορία. Αὐτό ἱσχύει πολλές φορές. Ὑπάρχουν ἀγωνιστές πού ἒχυσαν τό αἷμα τους καί δέν τούς γράφει ἡ ἱστορία. Περιπίπτουν στήν λήθη. Ἐνῶ ἀναφέρονται ἂλλα πρόσωπα καί κυρίως ἱστορία γράφουν διάφορα πρόσωπα, πού εἶναι ἡγέτες, πού ἒπαιξαν κάποιον σημαντικό ρόλο, εἲτε, πολιτικό, εἲτε διπλωματικό, εἲτε στρατιωτικό, εἲτε ἀκόμη ἐπαναστατικό. Σέ κάποιες περιπτώσεις ἀγνοεῖται ὁ Λαός. Ἐσεῖς σήμερα, ἀναδείξατε αὐτό τό μεγάλο γεγονός τοῦ Λαοῦ, ὁ ὁποῖος ξεσηκώθηκε καί μέ τό αἷμα του ἐπότισε τό δέντρο τῆς ἐλευθερίας. Διότι, ὃπως ὃλοι γνωρίζομε ἠ Ἐλευθερία εἶναι ἓνα μεγάλο δένδρο, ξεκινᾶ ἀπό ἓνα σπόρο, ἓνα σπόρο θρησκευτικό, ἐθνικό, πολιτικό. Ὁ ἂνθρωπος ποθεῖ τήν ἐλευθερία, δέν θέλει νά εἶναι κάτω ἀπό ζυγό. Αὐτό τό δέντρο χρειάζεται νά ποτισθῇ ὃχι μέ νερά, ἀλλά μέ τά αἳματα, καί γι’ αὐτό ἡ εὐχή πού θά ἀναγνώσουμε μετά ἀπό λίγο, ἀναφέρει: «Τά τίμια αὐτῶν αἳματα τήν ἐλευθερία ἀρδεύουσιν».
Ἐμεῖς ἒχομε χρέος νά θυμώμαστε ὃλους ἐκείνους οἱ ὁποῖοι ἀγωνίστηκαν γιά τήν ἐλευθερία τήν ὁποία ἀπολαμβάνουμε ἐμεῖς, ἀλλά καί ἐμεῖς νά εἲμαστε ἂξιοι συνεχισταί τέτοιων προγόνων καί τῆς ἐλευθερίας. Νά ἀγαπᾶμε τήν ἐλευθερία, τόσον τήν προσωπική, όσον καί τήν κοινωνική, τήν οἰκογενειακή ἀλλά καί τήν ἐθνική ἐλευθερία. Ὡς γνωστόν ἰσχύει κάποιος νόμος καί στήν δική μας ἐκκλησιαστική παράδοση. Ὃταν κανείς δηλαδή, δίδει τό αἷμα του, τότε λαμβάνει τά δῶρα ἀπό τόν Θεό. Δηλαδή. «Δῶσε αἷμα γιά νά λάβῃς πνεῦμα». Δέν μπορεῖ κάποιος νά ἀπολαμβάνῃ αὐτά τά ἀγαθά, ἐάν καθημερινά δέν χύνει τό αἷμα του καί δέν δίδει τήν ἀγάπη του γιά τόν Θεό καί τήν Πατρίδα καί γιά τούς ἀνθρώπους...»
Ἐν συνεχείᾳ σχηματίστηκε λιτανευτική πομπή καί ἐνώπιον τῆς στήλης μνήμης καί τιμῆς τῶν θυμάτων, τήν ὁποία ἀνήγειρε ἡ Ἱερά Μητρόπολις Πατρῶν, ἀνεπέμφθη ἐπιμνημόσυνος δέησις καί κατετέθησαν στέφανοι.
Παρέστησαν ὁ Ὑφυπουργός Πολιτισμοῦ κ. Ἰάσων Φωτήλας, Ἐκπρόσωποι, Πολιτικῶν, Στρατιωτικῶν Ἀρχῶν καί Φορέων καί πλῆθος κόσμου.
