Μία Ευρώπη κοιμώμενη εδώ και χρόνια σε μια επίπλαστη ευμάρεια της «γραφειοκρατίας» της. Μία Ευρώπη που «καθοδηγήθηκε» μέχρι σήμερα από τις στρατηγικές επιδιώξεις των ισχυρών παικτών της.
Μία Ευρώπη που έχει αποτύχει να δημιουργήσει πολιτικές άμυνας σε εξωγενείς κρίσεις που πιθανόν να θέσουν την ίδια της την υπόσταση υπό δοκιμασία. Σήμερα που αυτοί ακριβώς οι «μεγάλοι» της ταλανίζονται από οικονομική και πολιτική κρίση.
Μια Ευρώπη που αδυνατεί να διαμορφώσει κοινή οικονομική και αμυντική πολιτική. Μία Ευρώπη που το μόνο που γνωρίζει είναι να αναλύει το μεταναστευτικό πρόβλημα ως βάση επίτευξης εργατικού δυναμικού και μόνον και όχι ως συνολική απειλή διατήρησης της κοινωνικής συνοχής και εσωτερικής της ασφάλειας. Μία Ευρώπη που απέτυχε να δημιουργήσει αναπτυξιακές δομές για όλη την Ε.Ε. για τον απλούστατο λόγο ότι η νομοτελειακή επιδίωξη ήταν η ισχυροποίηση των ισχυρών και η διατήρηση του παρακολουθήματος των αδυνάμων «εταίρων».
Την ίδια στιγμή η υπερβολική έμφαση που δίνεται στις πολιτικές «χαμηλών εκπομπών» κινδυνεύει να την οδηγήσει οριστικά σε μειονεκτική θέση σε σχέση με τις ΗΠΑ και την Κίνα. Χαρακτηριστικό της νέα τάσης οι αποχωρήσεις Citigroup, Goldman Sach, Bank of America και Wells Fargo από την τραπεζική «συμμαχία» για το κλίμα.
Η ιστορική της διαδρομή από μόνη της αναδείκνυε στρεβλότητες που χρόνια τώρα η πολιτική νομενκλατούρα αλλά και η γραφειοκρατία των Βρυξελλών επέλεγε να βάζει «κάτω από το χαλί». Τα νέα δεδομένα όμως – όπως πιθανώς θα διαμορφωθούν μετά την ανάληψη της προεδρίας από τον νέο πρόεδρο Trump – την υποχρεώνουν είτε να δράσει άμεσα και ριζοσπαστικά, είτε να οδηγηθεί σε πλήρη αδυναμία με πιθανές επιπτώσεις διάλυσης. Άλλωστε, θα ήταν ένα ακόμα λάθος να μην αναγνωσθεί σωστά το μήνυμα της εκλογής Trump, κυρίως όμως τα μηνύματα ανάδειξης υπερσυντηρητικών τάσεων στην ευρωπαϊκή πολιτική σκηνή.
Το αποτέλεσμα των εκλογών στις ΗΠΑ, καθώς και η ανάδειξη ακραίων πολιτικών φωνών στην Ευρώπη που βρίσκονται στα πρόθυρα της εξουσίας αναδεικνύουν απλά το γεγονός ότι είναι κομιστές της «δυσάρεστης» είδησης από τους πολίτες. Η δυσάρεστη είδηση είναι ότι έχει αρχίσει να ξεθωριάζει το παραδοσιακό δίπολο Αριστεράς-δεξιάς στον αντίποδα μίας πολιτικής ελίτ στις ΗΠΑ που επαναπαυόταν στις γενικές θεωρήσεις και τις γραφειοκρατικές πολιτικές. Αντίστοιχη περίπτωση με την Ε.Ε. που λειτουργεί ως κλειστό σύστημα εξουσίας απομακρυσμένο από το πραγματικό γίγνεσθαι σε κοινωνικό και οικονομικό επίπεδο.
Διαμορφώνεται πεδίο συσσωρευμένης οργής. Όσοι πλήττονται από την ακρίβεια, τον πληθωρισμό και την κοινωνική αδικία δεν ανησυχούν για την «προστασία» τους από τον Trump ή την άνοδο ακροδεξιών πολιτικών στην Ευρώπη. Άλλωστε, οι πολιτικές εξαγγελίες του νέου προέδρου των ΗΠΑ θα ήταν δυνατόν να παράξουν ένα ιδιόμορφο αμερικανοκεντρικό πεδίο ανάπτυξης που μέχρι σήμερα δεν έχει δοκιμαστεί, καθώς οι παραδοσιακές πολιτικές λύσεις δεν φαίνεται να ανταποκρίνονται στα σύγχρονα προβλήματα των πολιτών. Κρίνεται και επικρίνεται η πολιτική μεταστροφή πριν ακόμα δοκιμασθεί για τον απλούστατο λόγο ότι η Ευρώπη δεν είναι προετοιμασμένη για μία τέτοιας μορφής «ανεξαρτητοποίηση» στις πολιτικές των ΗΠΑ.
Η γραφειοκρατία των Βρυξελλών καθώς και οι πολιτικές ελίτ της Ευρώπης έπεσαν στην παγίδα να αγνοήσουν και να υποτιμήσουν την εκλογική δυναμική των βαθιών ανησυχιών των απλών πολιτών στις ΗΠΑ. Αντίστοιχα, οι πολιτικές που αναδεικνύονται χρόνια τώρα από τις Βρυξέλλες έχουν αποτύχει στο να δημιουργήσουν ενιαίο ευρωπαϊκό πεδίο ανάπτυξης, κοινωνικής συνοχής και κατ΄ επέκταση αποδοχής.
Η μονοδιάστατη αφοσίωση σε θέματα που φαίνονται ποιο απομακρυσμένα, όπως η κλιματική αλλαγή ή τα δικαιώματα των μειονοτήτων - αν και σημαντικά - δεν έχουν καταφέρει να γεφυρώσουν το χάσμα ανάμεσα στον Νότο και τον Βορά. Η πλειοψηφία των ευρωπαίων αρχίζει να εξοργίζεται. Νιώθουν ότι το «σύστημα» εξυπηρετεί μόνον τους «έχοντες» και τις ειδικές ομάδες συμφερόντων.
Οι πολιτικές που θεωρητικά εκφράζουν τάσεις ομογενοποίησης της αναπτυξιακής και κοινωνικής πολιτικής της Ευρώπης δεν έχουν λειτουργήσει. Η αντίθεση ανάμεσα στην αντίληψη των προνομιούχων και των ανθρώπων που αισθάνονται αόρατοι και αδικημένοι είναι εμφανής. Στα πλαίσια αυτά ο νέος κόσμος που επιθυμεί ο πρόεδρος Trump διαμορφώνει πεδίο ουσιαστικού κινδύνου επιβίωσης της Ε.Ε. αν δεν μπορέσει να προσαρμοστεί. Κατά την έννοια αυτή ίσως να αποτελεί ουσιαστική ευκαιρία του πρώτου σοβαρού επαναπροσδιορισμού της πολιτικής λειτουργίας της από την ημέρα θεσμοθέτηση της ενιαίας αυτής αγοράς.
Η φαινομενικά σκληρή πολιτική δασμών που έχει πρόθεση να επιβάλλει ο πρόεδρος Trump, καθώς και οι πιέσεις για ποσοστό 5% του ΑΕΠ στην άμυνα μπορεί σε πρώτη ανάγνωση να δημιουργούν προβλήματα στη δύσκολη για την Ευρώπη οικονομική συγκυρία. Ειδικά στην φάση αποδιοργάνωσης που φαίνεται ότι βρίσκεται. Όμως, τυχόν σύναψη ευρύτερης γεωπολιτικής συμφωνίας με στόχο την αποτροπή των δασμών ή ευθυγράμμιση της Ευρώπης με τις πολιτικές έναντι της Κίνας πιο στενά με αυτές των ΗΠΑ, μπορεί να δράσει καταλυτικά στην αλλαγή ως προς μία ποιο αποτελεσματική ΕΕ με αντανακλαστικά που θα τις επιτρέψουν να ορίσει νέο πεδίο συλλογικής ανάπτυξης και ανταγωνιστικότητας. Η ενίσχυση του δολαρίου έναντι του ευρώ, μπορεί να αποτελέσει το πρώτο «μαξιλάρι» αυτής της επιβεβλημένης αναδιάταξης.
Για την Ελλάδα, ανεξάρτητα από την όποια πολιτική προσέγγισης επιλέξει η Ε.Ε., παρουσιάζεται μοναδική ευκαιρία θετικής διαφοροποίησης στα πλαίσια αναγκαίας αναζήτησης ανεξάρτητης αναπτυξιακής πολιτικής σε σχέση με την βραδυπορούσα γραφειοκρατία των Βρυξελλών. Με δεδομένο ότι τυχόν επιβολή δασμών δεν αναμένεται να έχει ουσιαστικό αντίκτυπο σε χώρες όπως η Ελλάδα, αυτή μπορεί να προσαρμόσει την πολιτική της περισσότερο εναρμονισμένη με την «νέα» φιλοσοφία των ΗΠΑ, δρώντας ως ανάδοχος της αναγκαίας μεταστροφής της διαχείρισης της ανάπτυξης της Ευρώπης.
Βέβαια πρώτα πρέπει να αναθεωρήσει ο Πρωθυπουργός την δική της στρεβλή αναπτυξιακή πολιτική και μετά να συζητήσουμε για υιοθεσία μίας νέας κουλτούρας. Για δε τον προοδευτικό χώρο, η αναπόφευκτη αυτή προσαρμογή θα πρέπει να αναδείξει την αναγκαία συνειδητοποίηση πως οι όροι πολιτικής αντιπαράθεσης έχουν πλέον – ως ιστορική εξέλιξη - αλλάξει πεδίο. Όσο ποιο γρήγορα γίνει αντιληπτό αυτό από τις προοδευτικές δυνάμεις, τόσο αυτές θα μπορέσουν να αντιστρέψουν την ροή των δεδομένων μέσω ανάδειξης ρεαλιστικών, πρακτικών πολιτικών ουσίας και όχι πολιτικών αόριστης ελπίδας και πολιτικής φιλοσοφίας.