Οι σκύλοι συνυπάρχουν με τους ανθρώπους εδώ και δεκάδες χιλιάδες χρόνια.
Δεν είναι τυχαίο, άλλωστε, που ο σκύλος θεωρείται ο πιο πιστός μας φίλος. Τα ζώα αυτά έχουν προσαρμοστεί τόσο καλά στη ζωή μαζί μας, που σε πολλές περιπτώσεις ο/η κηδεμόνας αντικαθιστά την ανάγκη που έχει ένα κατοικίδιο να σχετιστεί με άλλους σκύλους, και ο άνθρωπος γίνεται ο βασικός κοινωνικός του σύντροφος. Συχνά, η σχέση που αναπτύσσεται μεταξύ ανθρώπου και σκύλου, μοιάζει με αυτήν που αναπτύσσεται μεταξύ γονέα και παιδιού. Πολλοί από εμάς, μάλιστα, αναφερόμαστε στα ζώα συντροφιάς μας ως “τα χνουδωτά παιδιά” μας.
Πώς μας βλέπουν, άραγε, οι σκύλοι; Μας βλέπουν σαν συντρόφους ή σαν γονείς; Οι έρευνες της τελευταίας δεκαετίας μας δείχνουν ότι τα κατοικίδιά μας αναπτύσσουν σχέσεις με τους κηδεμόνες τους που θυμίζουν τη σχέση γονέα-παιδιού. Όπως λέει η Lisa Horn από το Ερευνητικό Ινστιτούτο Vetmeduni Messerli της Βιέννης: “Ένα από τα πράγματα που αληθινά μας εξέπληξαν είναι ότι οι ενήλικοι σκύλοι συμπεριφέρονται στους φροντιστές τους όπως συμπεριφέρονται τα ανθρώπινα παιδιά”.
Μοιάζει η σχέση σκύλου-κηδεμόνα με τη σχέση γονέα-παιδιού;
Οι σκύλοι, στις σχέσεις τους με τους ανθρώπους, θυμίζουν πολύ τον τρόπο με τον οποίο τα παιδιά βλέπουν τους γονείς τους: μας εμπιστεύονται, μας αγαπούν, μας προστατεύουν, και μιμούνται τις συμπεριφορές μας, όπως ακριβώς κάνουν τα παιδιά με τις γονεϊκές φιγούρες.
Μία άλλη απόχρωση του δεσμού που αναπτύσσεται μεταξύ ανθρώπων και σκύλων είναι το “αποτέλεσμα ασφαλούς βάσης”, το οποίο μπορεί κανείς να εντοπίσει και στις σχέσεις γονέων-παιδιών. Αυτό σημαίνει ότι τα ανθρώπινα παιδάκια αντιμετωπίζουν την παρουσία των φροντιστών τους ως μια ασφαλή βάση για την αλληλεπίδρασή τους με το περιβάλλον. Το “αποτέλεσμα ασφαλούς βάσης” δεν είχε μελετηθεί αρκετά στους σκύλους, μέχρι το 2013, που η Horn αποφάσισε να διερευνήσει σε βάθος αυτή την έκφανση της συμπεριφοράς των σκύλων απέναντι στους κηδεμόνες τους.
Η Horn μελέτησε τις αντιδράσεις των σκύλων σε τρεις διαφορετικές συνθήκες: “απών/ούσα κηδεμόνας”, “σιωπηλός/ή κηδεμόνας”, και “ενθαρρυντικός/ή κηδεμόνας”. Οι σκύλοι μπορούσαν να κερδίσουν μια επιβράβευση σε μορφή λιχουδιάς αν αλληλεπιδρούσαν με διαδραστικά παιχνίδια που είχαν στη διάθεσή τους. Αυτό που παρατήρησαν οι επιστήμονες, ήταν ότι το κίνητρο των σκύλων να δουλέψουν για να κερδίσουν τη λιχουδιά ήταν πολύ πιο ασθενές όταν οι κηδεμόνες τους έλειπαν απ’ ότι όταν ήταν παρόντες/ούσες. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσίαζε η ελάχιστη επιρροή που είχε η ενθάρρυνση του κηδεμόνα ή η απουσία της στο κίνητρο του σκύλου. Αρκούσε, δηλαδή, η παρουσία του κηδεμόνα στον ίδιο χώρο για να ενταθεί το κίνητρο του σκύλου να δουλέψει για το φαγητό του.
Στο επόμενο πείραμά της, η Horn με τους συνεργάτες της αντικατέστησαν τον/την κηδεμόνα με έναν άγνωστο άνθρωπο. Οι επιστήμονες παρατήρησαν ότι οι σκύλοι δεν αλληλεπιδρούσαν με τους αγνώστους. Επίσης, δεν παρατηρήθηκε σημαντική διαφορά στο κίνητρο του σκύλου όταν ο/η άγνωστος/η ήταν παρών/ούσα απ’ ότι όταν το ζώο ήταν μόνο του, ενώ παρουσία του/της κηδεμόνα, το κίνητρο για την απόκτηση της τροφής ήταν πολύ υψηλότερο.
Οι επιστήμονες κατέληξαν, λοιπόν, ότι η παρουσία του/της κηδεμόνα είναι πολύ σημαντικός παράγοντας για την αίσθηση ασφάλειας και αυτοπεποίθησης του σκύλου.
Η έρευνα που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό PLOS ONE, έθεσε τα θεμέλια για να παρομοιάσουν οι επιστήμονες το “αποτέλεσμα ασφαλούς βάσης” που χαρακτηρίζει τη σχέση σκύλου-κηδεμόνα με αυτό που χαρακτηρίζει τη σχέση γονέα-παιδιού.
Γονείς-παιδιά ή ιεραρχία της αγέλης;
Ένας άλλος τρόπος να δούμε την αφοσίωση των σκύλων στους ανθρώπους και να ερμηνεύσουμε το “αποτέλεσμα ασφαλούς βάσης”, είναι το να σκεφτούμε ότι οι σκύλοι, όπως και οι πρόγονοί τους οι λύκοι, είναι ζώα αγέλης. Επομένως, μπορεί να μας βλέπουν σαν τους αρχηγούς της αγέλης, και να περιμένουν από εμάς να τους καθοδηγήσουμε και να τους προστατεύσουμε. Όταν ένας σκύλος έρχεται για πρώτη φορά σε ένα σπίτι, συχνά μεταθέτει αυτή την ενστικτώδη συμπεριφορά στους κηδεμόνες του, βλέποντάς τους ως αρχηγούς της αγέλης.
Πολλοί ειδικοί υποστηρίζουν ότι σε ένα σπίτι με σκύλο επικρατεί η ιεραρχία της αγέλης, με τον κηδεμόνα να είναι ο αρχηγός που καθοδηγεί και προστατεύει το ζώο συντροφιάς του. Θα μπορούσε κανείς να πει ότι, το να παρομοιάζουμε τη σχέση σκύλου-κηδεμόνα με τη σχέση γονέα-παιδιού είναι ανθρωπομορφισμός, και δεν αποτελεί μια αντίληψη που ανταποκρίνεται επακριβώς στην πραγματικότητα.
Σε κάθε περίπτωση, είτε ο σκύλος σας σάς βλέπει ως γονεϊκή φιγούρα, είτε ως αρχηγό της αγέλης, είτε ως αγαπημένο σύντροφο, το σίγουρο είναι ότι σας αγαπάει, σας εμπιστεύεται, και νιώθει ασφάλεια και ολοκλήρωση όταν βρίσκεται κοντά σας.