Του Αθαν. Χ. Παπανδρόπουλου
Σε μια περίοδο όπου μαίνονται στο δυτικό κόσμο οι θεωρητικοί της αποπαγκοσμιοποίησης και οι προφήτες της δυτικής κατάρρευσης και του αντιφιλελευθερισμού,, ο κινέζικος αυταρχικός καπιταλισμός, παρά τα σοβαρά εσωτερικά προβλήματά του, πραγματοποιεί μια εντυπωσιακή μικροοικονομική επίθεση κατάκτησης του «παγκόσμιου νότου». Και εάν δει κανείς αυτή την «επίθεση» αντικειμενικά, θα συμφωνήσει ότι οι Κινέζοι επιχειρηματίες.... καλά κάνουν.
Από το τέλος του Ψυχρού Πολέμου και την υιοθέτηση από τον Αμερικανό πρόεδρο Μπιλ Κλίντον της στρατηγικής τόνωσης της παγκοσμιοποίησης, οι μεγάλες δυτικές πολυεθνικές εταιρείες κάλυψαν το 70% του παγκοσμίου εμπορίου. Με αποτέλεσμα, σήμερα, οι καταναλωτές και οι εργαζόμενοι σχεδόν σε κάθε χώρα να επηρεάζονται με τον ένα ή τον άλλο τρόπο από τις παγκόσμιες δραστηριότητες αμερικανικών, ευρωπαϊκών και, σε μικρότερο βαθμό, ιαπωνικών πολυεθνικών εταιρειών.
Ωστόσο, οι εταιρείες αυτές απειλούνται τώρα, από κινεζικές πολυεθνικές που επεκτείνονται στο εξωτερικό με εκπληκτική ταχύτητα, σε τομείς που κυμαίνονται από αυτοκίνητα έως την ένδυση. Ένας νέος επιχειρηματικός ανταγωνισμός έχει ξεκινήσει. Το δε πεδίο μάχης δεν είναι ούτε η Κίνα ούτε οι πλούσιες χώρες, αλλά οι ταχέως αναπτυσσόμενες οικονομίες του αποκαλούμενου παγκόσμιου Νότου.
Και όπως επισημαίνει το περιοδικό «Εκόνομιστ», η επέκταση των κινεζικών εταιρειών έχει δύο μορφές. Η πρώτη είναι οι παγκοσμιοποιημένες αλυσίδες εφοδιασμού.Ακολουθούν οι άμεσες επενδύσεις στο εξωτερικό από κινεζικές εταιρείες,οι οποίες τριπλασιάστηκαν πέρυσι για να φτάσουν στα 160 δισεκατομμύρια δολάρια. Μεγάλο μέρος αυτού του ποσού δαπανήθηκε για την κατασκευή εργοστασίων σε χώρες που εκτείνονται από τη Μαλαισία έως το Μαρόκο.
Από την άλλη πλευρά, οι κινέζικες εταιρείες, δεν μπορούν να αγνοήσουν τα 5 δισεκατομμύρια καταναλωτές που ζουν στον αναπτυσσόμενο κόσμο. Δεν προκαλεί καμμιά έκπληξη έτσι το γεγονός ότι από το 2016 οι κινεζικές εταιρείες έχουν τετραπλασιάσει τον τζίρο τους στον Νότο, ο οποίος τώρα αγγίζει τα 800 δισεκατομμύρια δολάρια και ξεπερνά πλέον τον αντίστοιχο των πλουσίων χωρών. Για τη Δύση, που προσπαθεί να αντιμετωπίσει την άνοδο της Κίνας, αυτή η κατάσταση φέρει δυσάρεστα μαθήματα. Οι κινεζικές εταιρείες κοιτάζουν στο εξωτερικό εν μέρει λόγω της επιβράδυνσης της οικονομικής ανάπτυξης και του έντονου ανταγωνισμού εντός των συνόρων τους. Προκρίνουν έτσι την εξωστρέφεια και από την Ινδονησία μέχρι τη Νιγηρία, επιτίθενται στην κυριαρχία των δυτικών πολυεθνικών. Η Transsion,για παράδειγμα, μια εταιρεία ηλεκτρονικών ειδών, παράγει τα μισά από τα smartphone που αγοράζουν Αφρικανοί. Η Mindray είναι ο κορυφαίος πάροχος συστημάτων παρακολούθησης ασθενών στη Λατινική Αμερική. Οι Κινέζοι κατασκευαστές ηλεκτρικών οχημάτων και ανεμογεννητριών επεκτείνονται σε αναπτυσσόμενες χώρες, οι οποίες φιλοξενούν επίσης εννέα από τις δέκα μεγαλύτερες αγορές της TikTok.
Η ακριβής μορφή της κινεζικής επέκτασης είναι συνέπεια των πολιτικών τόσο των δυτικών όσο και των κινεζικών κυβερνήσεων. Καθώς οι πλούσιες χώρες υψώνουν εμπορικούς φραγμούς για να αποτρέψουν την είσοδο κινεζικών προϊόντων, συμπεριλαμβανομένων των ηλιακών συλλεκτών και των ηλεκτρικών οχημάτων, ορισμένες κινεζικές εταιρείες προσπαθούν να παρακάμψουν τους περιορισμούς μεταφέροντας την παραγωγή στον παγκόσμιο Νότο. Ταυτόχρονα, έχει γίνει πιο ελκυστικό να πωλούν απευθείας σε αναδυόμενες αγορές. Οι προσπάθειες της κινεζικής κυβέρνησης να δημιουργήσει διπλωματικούς δεσμούς με τον Παγκόσμιο Νότο έχουν διευκολύνει τις επιχειρήσεις, μεταξύ άλλων με την προώθηση επενδύσεων σε υποδομές ύψους τρισεκατομμυρίου δολαρίων στο πλαίσιο της Πρωτοβουλίας για το Δρόμο του Μεταξιού. Όσο Δύση δείχνει εσωστρέφεια και κάποιοι δαιμονολογούν κατά της παγκοσμιοποίησης, τόσο η Κίνα και ο υπόλοιπος αναδυόμενος κόσμος πλησιάζουν περισσότερο.
Καθώς η παγκοσμιοποίηση δέχεται επίθεση, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής πρέπει να μάθουν ένα σημαντικό μάθημα: το παγκόσμιο εμπόριο μπορεί να αποφέρει εξαιρετικά οφέλη. Δισεκατομμύρια ζωές θα βελτιωθούν μέσω μιας ευρύτερης επιλογής φθηνών, καινοτόμων και φιλικών προς το περιβάλλον προϊόντων. Χάρη στα smartphone 100 δολαρίων της Transsion, ορισμένοι από τους φτωχότερους ανθρώπους του κόσμου έχουν τώρα στα χέρια τους όλες τις γνώσεις και τις υπηρεσίες που μπορεί να προσφέρει το Διαδίκτυο. Οι οικονομικές ιατρικές συσκευές, σώζουν ήδη και θα σώσουν αμέτρητες ζωές. Με τεχνολογίες χαμηλού κόστους, φιλικές προς το κλίμα, καθίσταται πιο πιθανό οι αναπτυσσόμενες χώρες να είναι σε θέση να ελέγχουν τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, ακόμη και όταν γίνονται πλουσιότερες και ο πληθυσμός τους αυξάνεται.
Ένα άλλο μάθημα είναι ότι κοστίζει πολύ η προστασία των κατεστημένων δυτικών πολυεθνικών από τον ανταγωνισμό. Κινέζικες εταιρίες που κάποτε χλευάζονταν για την παραγωγή προϊόντων απομίμησης χαμηλής ποιότητας, έχουν πλέον κατακτήσει την τέχνη της παραγωγής αγαθών για καταναλωτές χαμηλού εισοδήματος, κάτι που οι δυτικές εταιρείες δεν κατάφεραν ποτέ. Βρίσκονται έτσι στην αιχμή της παραγωγής ηλεκτρικών οχημάτων και των μπαταριών, ακριβώς του είδους της βιομηχανίας που οι κυβερνήσεις των πλούσιων χωρών υπερπροστατεύουν στο εσωτερικό τους. Η ιδέα ότι οι κινεζικές μάρκες στερούνται παγκόσμιας απήχησης έχει καταρριφθεί από εταιρείες όπως για παράδειγμα η ειδική στη γρήγορη μόδα, Shein. Οι πωλήσεις από κινεζικές εταιρείες στον Παγκόσμιο Νότο έχουν ήδη ξεπεράσει αυτές των ιαπωνικών πολυεθνικών. Εάν συνεχιστούν οι τρέχουσες τάσεις, θα ξεπεράσουν τις ευρωπαϊκές εταιρείες και θα είναι στο ίδιο επίπεδο με τις αμερικανικές έως το 2030.
Ο κινεζικός καπιταλισμός δεν παίζει πλέον . Επωφελείται των δυτικών διδαχών και μαθημάτων και την ώρα που η Δύση υφίσταται μια σοβαρότατη κρίση, πνευματική, ιδεολογική και πολιτική, αξιοποιεί τη μεγάλη ευκαιρία να εγκαθίσταται σε αγορές που αναπτύσσονται και που ως εκ τούτου έχουν μέλλον.
Ο κόσμος δεν είναι ακίνητος. Οι δυτικές πολυεθνικές ήταν εδώ και καιρό οι κύριοι φορείς του διασυνοριακού εμπορίου και των επενδύσεων και μεταξύ των μεγαλύτερων ωφελούμενων από το παγκόσμιο άνοιγμα. Σήμερα όμως χάνουν έδαφος στις πολυπληθέστερες και ταχύτερα αναπτυσσόμενες αγορές του κόσμου, με την Κίνα ήδη να καρπώνεται τα οφέλη.
Ας σκεφτούν κάποιοι που μπορεί να οδηγήσει η εξέλιξη αυτή τα δυτικά και δημοκρατικά κράτη δικαίου.