«Κόλαφος» ήταν με τη σημερινή κατάθεσή του στη δίκη της 34χρονης ο καθηγητής ιατροδικαστικής και τοξικολογίας και επικεφαλής του εργαστηρίου τοξικολογίας στο ΑΠΘ Νικόλαος Ράικος. Ο μάρτυρας με τρόπο απόλυτο ξεκαθάρισε στο δικαστήριο ότι δεν υπάρχει περίπτωση η κεταμίνη να χορηγήθηκε στο παιδί από λάθος των γιατρών και των νοσηλευτών του νοσοκομείου Παίδων «Αγλαΐα Κυριακού» κατά τη διαδικασία της ανάνηψής του, ενώ σημείωσε πως αιτία θανάτου του κοριτσιού ήταν η δηλητηρίασή του με τη συγκεκριμένη ουσία, η οποία του χορηγήθηκε εν ζωή και σίγουρα όχι μέσω της γαστρονομίας αλλά, το πιθανότερο, ενδομυικά ή ενδοφλέβια.
Όπως ήταν λογικό, ο κ. Ράϊκος, δέχθηκε σειρά ερωτήσεων από τους παράγοντες της δίκης και με τις απαντήσεις που έδωσε υποστήριξε πως ακόμη και αν υποτεθεί πως οι γιατροί είχαν χορηγήσει την συγκεκριμένη ουσία στο παιδί, δεν θα του είχαν δώσει αυτή τη ποσότητα. Ωστόσο, όπως ξεκαθάρισε το ιατρικό προσωπικό κατά την διάρκεια της ανάνηψης του παιδιού δεν είχε κανένα λόγο – «καμία ένδειξη»- να του χορηγήσει ένα κατασταλτικό φάρμακο, όπως η κεταμίνη.
Ακόμη, κατά την κατάθεσή του ο κ. Ράϊκός ανέφερε πως η Τζωρτζίνα ήταν νεκρή όταν μπήκαν οι γιατροί στο δωμάτιο της το μεσημέρι της 29ης Ιανουαρίου του 2022 και άρχισαν να της κάνουν ΚΑΡΠΑ μήπως την κρατήσουν στη ζωή, ενώ αναφερόμενος στο περιβόητο οίδημα που ο ιατροδικαστής Σ. Μπουζιάνης εντόπισε στη τραχεία του παιδιού και υποστήριξε πως αυτό έγινε εν ζωή την ώρα της διασωλήνωσής του, ο μάρτυρας σήμερα σχεδόν…. τον άδειασε. «Οι ιστοί που πεθαίνουν αργότερα έχουν ζωική αντίδραση, μόνο που δεν έχουν φλεγμονώδη αντίδραση που θα έχουμε σε ένα ζωντανό οργανισμό», είπε χαρακτηριστικά.
Όπως εξήγησε ο κ. Ράϊκος ο ίδιος διενήργησε την έρευνά του σε αίμα από την καρδιά του παιδιού, σε ούρα και τα όργανά του που ήταν σε φορμόλη. Σύμφωνα με τον ίδιο το αίμα είναι το πλέον κατάλληλο για αξιολόγηση, διότι όπως ανέφερε, «μετά το θάνατο και μέχρι να γίνει νεκροτομία υπάρχει ένα διάστημα που για κάποιες ουσίες έχουμε το φαινόμενο της μεταθανάτιας ανακατανομής πχ. από το ήπαρ που είναι πλούσιο σε μια ουσία μπορεί να εμποτίσει τα όργανα κεντρικά και την καρδιά». «Το αίμα καρδιάς ανταποκρίνεται καλύτερα στη φαρμακολογική κατάσταση», συμπλήρωσε ο μάρτυρας.
Κατά την εξέταση του αίματος της Τζωρτζίνας, όπως κατέθεσε ο κ. Ράϊκος, «ταυτοποιπήθηκαν πολλά φάρμακα που χορηγούνται στην ιατρική θεραπεία αλλά στην κεταμίνη ήταν πολύ μεγάλες οι κορυφές». Συνεχίζοντας ο μάρτυρας ανέφερε πως είδε το φύλλο νοσηλείας του παιδιού όπου «δεν εμφανίζονταν πουθενά η συγκεκριμένη ουσία, ούτε όμως και προέκυπτε κάπου να έχει χρησιμοποιηθεί». Ακολούθησε η εξέταση τω ούρων και η εξέταση των οργάνων και των ιστών του παιδιού που είχαν φυλαχθεί μέσα σε διάλυμα φορμόλης. «Σε περιπτώσεις δηλητηριάσεων η διάγνωση βγαίνει με την τοξικολογική εξέταση», διευκρίνισε ο μάρτυρας.
Πρόεδρος: Η φορμόλη έχει κάποιες ιδιότητες μέσα στην οποία βρίσκονται τα όργανα;
Μάρτυρας: Κάνει αφυδάτωση και συρρίκνωση.
Πρόεδρος: Πότε ζυγίζονται τα όργανα;
Μάρτυρας: Όταν ανοίξεις τη σορό.
Πρόεδρος: Ζυγίζονται και μετά;
Μάρτυρας: Είναι θέμα του παθολογοανατόμου.
Πρόεδρος: Εδώ πότε ζυγίστηκε;
Μάρτυρας: Μετά. Τα βάρη αυτών των ιστών τα συγκρίνουμε με αντίστοιχους ιστούς που ήταν σε φορμόλη. Θα πρέπει να λάβουμε υπόψη ότι ήταν ένα παιδί με εγκεφαλοπάθεια και έχει ατροφία. Δεν μπορούμε όμως να συγκρίνουμε το βάρος της καρδιάς μετά το θάνατο με τη καρδιά που είναι στην φορμόλη.
Η ιατροδικαστική
Στη συνέχεια ερωτήσεις τέθηκαν στον μάρτυρα από την πρόεδρο για την ιατροδικαστική έρευνα την οποία στη συγκεκριμένη περίπτωση διενήργησε ο ιατροδικαστής Σ. Μπουζιάνης.
Πρόεδρος: Ο ιατροδικαστής πρέπει να αποδέχεται τα αποτελέσματα των τοξικολογικών και ιστολογικών εξετάσεων;
Μάρτυρας: Όλα θα πρέπει να ταιριάζουν αν όμως έχεις επιφυλάξεις θα πρέπει να το γράψεις. Για να είναι πλήρης η έκθεση θα πρέπει να είναι τεκμηριωμένη, να γίνεται χρήση της βιβλιογραφίας, αν δεν συμφωνώ θα πρέπει να το τεκμηριώσω, θα πρέπει τα πάντα να κουμπώνουν.
Πρόεδρος: Η ιατροδικαστική λέει ότι στο χόριο παρατηρείται ήπιου βαθμού οίδημα …
Μάρτυρας: Δε θα θελα να εκφράσω προσωπική άποψη. Το θέμα είναι ότι θα πρέπει να λάβουμε υπόψη τι γράφεται στο φύλλο νοσηλείας. Να λάβουμε υπόψη το τι συνέβη στη νοσηλεία. Αλλιώς είναι μια φιλολογική συζήτηση. Κρατάμε ότι το παιδί δεν έχει σφυγμό, αναπνοή, έχει μυδρίαση και κυάνωση. Άρα το παιδί αυτό ήταν σε ανακοπή. Υπάρχει ο συμβατικός ή κλινικός θάνατος, όταν δηλαδή παύουν σταδιακά οι λειτουργίες με τελευταία τη καρδιά. Όμως ο σωματικός θάνατος δεν σημαίνει ότι σταματούν όλοι οι ιστοί. Υπάρχει και ο κυτταρικός θάνατος. Για να συντηρηθεί η ζωή ακόμη και μετά το τέλος της λειτουργίας της καρδιάς, κάποια κύτταρα συντηρούνται. Αλλά για να επανέλθουν θα πρέπει να υπάρχει οξυγόνο και να στέλνεται αίμα, να υπάρχει καρδιακή λειτουργία. Οι ιστοί που πεθαίνουν αργότερα έχουν ζωική αντίδραση, μόνο που δεν θα έχουν φλεγμονώδη αντίδραση που θα έχουμε σε ένα ζωντανό οργανισμό. Αν δεν επανέλθει η αναπνοή και η καρδιακή λειτουργία μιλάμε για σωματικό θάνατο.
Συνεχίζοντας να απαντά σε άλλες ερωτήσεις της έδρας ο μάρτυρας ξεκαθάρισε πως όταν οι γιατροί πήγαν στο θάλαμο νοσηλείας του κοριτσιού αυτό «ήταν σωματικό νεκρό», ενώ σε άλλη ερώτηση για την κεταμίνη και τον τρόπο ρύθμισης της δόσης της, είπε: «Πρόκειται για ασφαλές φάρμακο όταν είναι στα χέρια του γιατρού. Χορηγείται στην αναισθησία. Το τι δόση θα δοθεί εξαρτάται από τον ασθενή και την οδό χορήγησης. Ακόμη όμως και στις ελάχιστες δόσεις θα πέσει το οξυγόνο και αυτό προκύπτει από κλινικές μελέτες. Ο πλέον κατάλληλος για να την χορηγήσει είναι ο αναισθησιολόγος. Η δόση θα πρέπει να δοθεί σταδιακά, γιατί αν την δώσεις μία και έξω θα σου κάνει στιγμιαία στον εγκέφαλο πολύ μεγάλη συγκέντρωση και η πτώση οξυγόνου θα είναι μεγαλύτερη. Η δράση της δεν είναι θεραπευτική είναι αναισθητική. Η κεταμίνη ρίχνει το οξυγόνο αλλά κρατά την καρδιά σε καλή κατάσταση. Δρα παρόμοια με την ηρωίνη, δρα απευθείας στο κέντρο της αναπνοής, όπως η ηρωίνη, αλλά είναι ένα φάρμακο επικίνδυνο σε χέρια μη ιατρικά. Δεν έχουμε πολλά πειρατικά τέτοια. Κάποιους θανάτους από χρήστες…».
Πρόεδρος: Σε σχέση με το παιδί που ήταν 25 κιλά αν υποθέσουμε ότι κάποιος γιατρός του έδινε κεταμίνη ποιά θα ήταν η ενδεδειγμένη δόση και με δεδομένη την κατάσταση της υγείας του;
Μάρτυρας: Για να κάνουμε μια τέτοια προσέγγιση σε ένα μεταθανάτιο αίμα, υπάρχουν δυο τρόποι. Αν οι συγκεντρώσεις είναι παρόμοιες με τις αναισθητικές στη περίπτωση αυτή η προσέγγιση είναι εύκολη ξέρουμε την δόση και επίσης ξέρουμε τον χρόνο θανάτου. Στην περίπτωση της Τζωρτζίνας επειδή ξεπερνά τις κλινικές μελέτες τα 6,5 milligram δεν τα έχουμε συναντήσει. Πρέπει να βρούμε και έστω από τα λίγα περιστατικά της βιβλιογραφίας παρόμοιους θανάτους. Η τοξικότητα καθορίζεται από το ρυθμό που χορηγήθηκε η ουσία.
Πρόεδρος: Λέτε ότι η συγκέντρωση κεταμίνης ήταν 6,5 μικρογραμμάρια ανά ml αίματος. Άρα συνολικά ήταν 250 περίπου;
Μάρτυρας: Ναι. Συγκριτικά με τα δυο άλλα περιστατικά που είχαμε.
Πρόεδρος: Λέτε ότι ο χρόνος ζωής της κεταμίνης στο αίμα είναι περίπου δυο ώρες έως τέσσερις ώρες. Mπορείτε να μας το εξηγήσετε λίγο;
Μάρτυρας: Για τα παιδιά δεν έχουμε πολλά στοιχεία. Σε σχέση με τους ενήλικες όμως τα παιδιά μεταβολίζουν γρηγορότερα την κεταμίνη. Μέχρι το επτάωρο είναι ανιχνεύσιμη. Αλλά εξαρτάται πάντα με την δόση, διότι σε μεγάλη δόση ο χρόνος ανίχνευσης παρατείνεται.
Πρόεδρος: Όταν δεν έχουμε σφυγμό, αναπνοή, η καρδιά δεν πάλλεται και δίνει ρεύμα ο βηματοδότης, όταν έχουμε μυδρίαση, προσήλωση βλέμματος, περιστοματική κυάνωση και ρόγχο και με δεδομένο ότι στις 2:28 έγινε η ενημέρωση των γιατρών και αυτοί στις 2.33 ήταν στο δωμάτιο και ξεκίνησαν προχωρημένη ΚΑΡΠΑ, αυτή την ώρα τι ακριβώς λειτουργούσε στον οργανισμό του παιδιού;
Μάρτυρας: Η κάθε πληροφορία είναι σημαντική, κάθε λέξη. Αν δεν την αξιολογήσουμε κάνουμε λάθος. Η κεταμίνη αν δοθεί εφάπαξ κα γρήγορα θα κάνει μια μεγάλη κορύφωση, διότι δρα στο κέντρο τα αναπνοής που αδρανοποιείται. Πέφτει ο κορεσμός και όταν φτάσει κάτω από 60 μέσα σε 3 με 5 λεπτά εμφανίζεται η μυδρίαση. Είναι σύμπτωμα που είναι σταθερό. Στη συνέχεια δίνεται και αδρεναλίνη που προκαλεί επίσης μυδρίαση. Όμως αρχικά το παιδί δεν αναπνέει έχει σταματήσει η καρδιά. Στη συνέχεια επειδή δόθηκε αδρεναλίνη (12 δόσεις) και εκεί έχουμε μυδρίαση. Είναι σταθερή η εμφάνιση μυδρίασης και στα δυο. Έχουμε λοιπόν ένα παιδί που είναι νεκρό, έχουμε σωματικό θάνατο. Η κεταμίνη εδώ δεν δόθηκε από τη γαστροστρομία. Από τη στιγμή που θα δοθεί ενδοφλέβια έχουμε 1 με 3 λεπτά, και 3 με 5 λεπτά είναι ο χρόνος στην ενδομυική χορήγηση. Μπορεί να δόθηκε ή ενδοφλέβια ή ενδομυικά.
Πρόεδρος: Πείτε μας για το μεταβολισμό της κεταμίνης….
Μάρτυρας: Για να υπάρξει μεταβολισμός πρέπει να στέλνει αίμα η καρδιά. Σε καμία περίπτωση δεν γίνεται αλλιώς. Εδώ δεν υπήρχε δραστηριότητα. Από τις 2: 28 ή στις 2: 30 αίμα δεν πήγαινε στα όργανα του παιδιού. Μεταβολισμός δεν υφίσταται μετά την καρδιακή ανακοπή. Στο πεντάλεπτο επάνω χωρίς αιμάτωση ο εγκέφαλος έχει τελείωσε και αν σωθεί για κάποιο λόγο είναι κλινικά νεκρός. Η ΚΑΡΠΑ δεν είναι εύκολη διαδικασία, τρέχεις με το χρόνο. Όλα γίνονται παράλληλα, θα πρέπει όλοι να συντονιστούν, και όλα καταγράφονται και δεν μπορεί να κάνει κανένας κάτι εκτός πρωτοκόλλου.
Μάλιστα, λίγο αργότερα ο μάρτυρας ανέφερε για τους γιατρούς: «Δεν είναι τυχαίοι γιατροί οι εντατικολόγοι, δεν είχαν καμία ένδειξη να δώσουν κεταμινη, μιλάμε για ανθρώπους έμπειρους που δίνουν μάχες καθημερινά».
«Ήταν νεκρή»
Ακολούθησαν ερωτήσεις στον μάρτυρα από την εισαγγελέα της έδρας. Η πρώτη εξ αυτών των ερωτήσεων αφορούσε στο ποια θα ήταν η εξέλιξη της ανάνηψης της Τζωρτζίνας, μετά τη χορήγηση κεταμίνης στην περίπτωση που δεν αντιμετώπιζε τα σοβαρά προβλήματα (τετραπληγία, κ.λπ). «Με ιατρική βοήθεια κατά πάσα πιθανότητα θα μπορούσε να ανανήψει… Αν όμως περάσει ο κρίσιμος χρόνος με αυτή τη δόση και τα άλλα φάρμακα, όχι» απάντησε ο μάρτυρας.
Εισαγγελέας: Με λιγότερη δόση;
Μάρτυρας: Ακόμη και μικρότερη δόση όπως αναφέρεται στη βιβλιογραφία μπορεί να είναι θανατηφόρα. Πρέπει να υπάρχει γιατρός να δίνει οξυγόνο. Αν δεν υπάρχει ιατρική παρέμβαση έχουμε το μοιραίο .
Δ. Γεωργακόπουλος (συνήγορος υποστήριξης κατηγορίας): Μας είπατε ότι αιτία θανάτου είναι η χορήγηση κεταμίνης. Αν είχαμε θεραπευτική χορήγηση κεταμίνης αυτή σε τι συγκέντρωση θα εντοπίζονταν;
Μάρτυρας: Αν ήταν ενδοφλέβια 2 με 3 milligram ανά κιλό βάρους και αν ήταν ενδομυική μπορεί να φτάσει τα 6-8 milligram ανά κιλό βάρος.
Γεωργακόπουλος: Ο κ. Μπουζιάνης εντόπισε οίδημα στο χόριο αλλά στις 28 Ιανουαρίου μια ημέρα πριν το θάνατο του παιδιού, του είχε γίνει δυο φορές αναρρόφηση. Συνδυάζονται αυτά τα δύο ως πιθανότητα; Δηλαδή, το οίδημα να προκλήθηκε από την αναρρόφηση;
Μάρτυρας: Ναι.
Δ. Καράμπελας (συνήγορος υποστήριξης κατηγορίας): Η ευρεθείσα συγκέντρωση κεταμίνης σας παραπέμπει σε εφάπαξ χορήγηση ή σταδιακή;
Μάρτυρας: Το πιο πιθανό είναι ότι χορηγήθηκε εφάπαξ.
Καράμπελας: Είπατε ότι οι ιστοί που πεθαίνουν αργότερα έχουν ζωτική αντίδραση. Το χόριο είναι ένας τέτοιος ιστός;
Μάρτυρας: Δεν ξέρω ακριβώς το χρόνο που επιβιώνει ένας τέτοιος ιστός. Πάντως ένας ιστός που έχει κύτταρα που επιβιώνουν στο θάνατο θα έχει μια φυσιολογική αντίδραση.
Αναστασία Μπάκα (υπεράσπιση): Στις 11.4 η κ. κατηγορούμενη φέρεται σύμφωνα με το βούλευμα να προκάλεσε ανακοπή στο παιδί στο Καραμανδάνειο με κεταμίνη. Μπορείτε αυτό να το υποστηρίξετε;
Μάρτυρας: Δεν γνωρίζω.
Μπάκα: Ο κ. Μπουζιάνης μας είπε ότι δεν έχετε αντιμετωπίσει ποτέ στη καριέρα σας περίπτωση δηλητηρίασης με κεταμίνη. Ισχύει;
Μάρτυρας: Όχι δεν έτυχε να αντιμετωπίσω. Έχουμε ανιχνεύσει όμως κεταμίνη σε ασθενείς που κατέληξαν για άλλους λόγους. Δηλητηρίαση όμως με κεταμίνη όχι.
Να σημειωθεί ότι η εξέταση του κ. Ράϊκου δεν ολοκληρώθηκε κατά τη σημερινή δικάσιμο. Σε άλλη συνεδρίαση του δικαστηρίου ο μαρτυρας αναμένεται να εξεταστεί από τον κ. Αλέξη Κούγια, συνήγορο υπεράσπισης της κατηγορούμενης μητέρας του παιδιού.
Τέλος, σήμερα λίγο πριν ξεκινήσει την κατάθεση στο δικαστήριο ο κ. Ράϊκος, η πλευρά των συνηγόρων υποστήριξης της κατηγορίας υπέβαλλε και γραπτώς το αίτημα για κατ’ αντιπαράσταση εξέταση των επτά γιατρών και νοσηλευτών του «Αγλαΐα Κυριακού» που ενεπλάκησαν στη διαδικασία ανάνηψης του παιδιού με τον κ. Μπουζιάνη. «Επειδή τα όσα είπε ο κ. Μπουζιάνης για το οίδημα και το χρόνο θανάτου της Τζωρτζίνας έρχονται σε αντίθεση με τα όσα έχουν καταθέσει πληθώρα μαρτύρων γιατρών και νοσηλευτών και επειδή κατέθεσε ότι το οίδημα αυτό συνδέεται με τη διασωλήνωση, δημιούργησε πολλά ερωτήματα. Για το λόγο αυτό ζητούμε να κληθούν να καταθέσουν κατ’ αντιπαράσταση τα επτά άτομα, γιατροί και νοσηλευτές που εμπλέκονται στην ανάνηψη της Τζωρτζίνας» ανέφερε ο συνήγορος. Τέλος το δικαστήριο αποφάσισε να καλέσει για κατάθεση τον κ. Άρη Μπερτζουάνη επιμελητή της παιδιατρικής κλινικής του νοσοκομείου Ρίου. Το όνομα του συγκεκριμένου γιατρού ανέφερε χθες στο δικαστήριο η παιδονευρολόγος Πολυξένη Πελεκούδα.
