Σε μια περίοδο έντονης γεωπολιτικής αβεβαιότητας και οικονομικών
ανακατατάξεων, ο Ταγιπ Ερντογάν αποκτά εμπορικά και διπλωματικά
ατού,ενισχυτικά της επανεκλογής του
Όλο και πιο ρευστό γίνεται το γεωπολιτικό τοπίο στη ΝΑ Μεσόγειο, με
τις προεκλογικές περιόδους να τρέχουν σε Ελλάδα και Τουρκία υπό
συνθήκες όχι ευνοϊκές για τους υποψηφίους ηγέτες των δυο χωρών. Μέσα
σε αυτή τη συγκυρία, ο Τούρκος πρόεδρος Ταγίπ Ερντογάν, απέκτησε ένα
νέο σοβαρό ατού για την προεκλογική του τακτική. Είναι διπλωματικό και
εμπορικό και μετά τους τραγικούς σεισμούς, του προσφέρει τη δυνατότητα
να επικαλεστεί «καλύτερες ημέρες» για δεκάδες χιλιάδες πληγέντες
Τούρκους, που παραμένουν άστεγοι.
Λίαν προσφάτως, ανακοινώθηκε από εξόχως επίσημα χείλη, μια
πιθανή και καταλυτική πιθανή ανατροπή στις ισορροπίες της Μέσης
Ανατολής, που είναι η διπλωματική ομαλοποίηση μεταξύ του Ιράν και της
Σαουδικής Αραβίας.Σαφώς δε, το γεγονός αυτό, θα μπορούσε πράγματι να
ενδιαφέρει πολύ μια μουσουλμανική δύναμη που διατηρεί περίπλοκους
δεσμούς με αυτά τα δύο έθνη: την Τουρκία.
Οι τριγωνικές σχέσεις μεταξύ Άγκυρας, Ριάντ και Τεχεράνης
υποφέρουν εδώ και καιρό από σχετική ανισορροπία. Μεταξύ της Τουρκίας
και της Σαουδικής Αραβίας, δηλαδή δύο σουνιτικών χωρών, υπάρχει
πράγματι μια προφανής θρησκευτική εγγύτητα, παρά την έντονη ιστορική
δυσαρέσκεια - η Σαουδική Αραβία, ενσωματωμένη στην Οθωμανική
Αυτοκρατορία αλλά απολαμβάνοντας σχετική αυτονομία λόγω της
απομακρυσμένης της θέσης, υπήρξε τακτικά χώρα εξεγέρσεων. Υπό την
ώθηση του Τούρκου Προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, αυτή η εγγύτητα θα
μπορούσε ωστόσο να μετατραπεί σε αντιπαλότητα για την ηγεσία του
σουνιτικού μουσουλμανικού κόσμου. Βρίσκουμε το ίδιο αίσθημα
ανταγωνισμού μεταξύ του Ιράν και της Τουρκίας, δύο αυτοκρατοριών που
συγκρούστηκαν για 150 χρονιά, την εποχή του Οθωμανικού Χαλιφάτου και
των Σαφαβιδών ηγεμόνων.
Ακόμη και σήμερα, η Τουρκία και το Ιράν συγκρούονται για πολλά
περιφερειακά ζητήματα και οι διαμάχες τους έχουν επίσης τροφοδοτήσει σε
μεγάλο βαθμό την προσέγγιση μεταξύ Τουρκίας και Σαουδικής Αραβίας.
Πρώτα στο Ιράκ, που έχει διαλυθεί από τους αγώνες ανάμεσα σε σουνίτες
και σιίτες., όπου η κυβέρνηση του ΑΚΡ, το ισλαμο-συντηρητικό κόμμα που
βρίσκεται στην εξουσία στην Τουρκία, έχει εδώ και καιρό παρουσιαστεί ότι
υποστηρίζει τους Σουνίτες. Το 2016-2017, ο Ερντογάν αντιτάχθηκε σθεναρά
στην επέμβαση των Hachd al-Chaabi, ιρακινών σιτικών πολιτοφυλακών που
υποστηρίζονται από το Ιράν, για την ανακατάληψη της Μοσούλης από το
Ισλαμικό Κράτος. Στη Συρία, ένα άλλο θέατρο συγκρούσεων μεταξύ αυτών
των τριών αντιπάλων, της Σαουδικής Αραβίας και της Τουρκίας, έχει
εργαστεί εδώ και καιρό για την πτώση του καθεστώτος του Μπασάρ αλ
Άσαντ, που υποστηρίζεται από το Ιράν. Στην Υεμένη όπως και στον Λίβανο,
η Τουρκία πάντα ενθάρρυνε τις φιλοδοξίες της Σαουδικής Αραβίας να
αντιμετωπίσει την προέλαση της ιρανικής ισχύος. Τέλος, η διαχείριση του
ουσιαστικού για την Τουρκία «κουρδικού ζητήματος», προφανώς παραμένει
στο παρασκήνιο τόσο στη Συρία όσο και στο Ιράκ έναντι του Ιράν.
Παραμένει όμως ακανθώδες πρόβλημα που στις σημερινές
γεωπολιτικές συνθήκες θα μπορούσε να οξυνθεί
Ωστόσο, το Ιράν και η Τουρκία ήταν πάντα σε θέση να διατηρήσουν
τις αμοιβαίες εντάσεις τους σε «χαμηλό έπίπεδο» και με πραγματική
σταθερότητα, παρά τη χρόνια αστάθεια του Καυκάσου και της Μέσης
Ανατολής. Οι σχέσεις μεταξύ Άγκυρας και Ριάντ, και κατ’ επέκταση με τα
Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, έχουν, από την άλλη πλευρά, περισσότερες
παρατυπίες. Μετά από αρκετά χρόνια επιδείνωσης από την Αραβική
Άνοιξη του 2011, μέχρι το αποκορύφωμα της υπόθεσης Κασόγκι το 2018, η
Άγκυρα διατήρησε διπλωματική στάση και προσπάθησε να συμφιλιωθεί με
τους δωρητές του Περσικού Κόλπου για να κρατήσει την οικονομία της που
πέφτει. Από την πλευρά τους, προσκολλημένα στο σχηματισμό κοινού
μετώπου ενάντια στην ιρανική δύναμη, τα Εμιράτα και οι Σαουδάραβες
έβλεπαν φυσικά κάποιο συμφέρον ασφαλείας στην εξομάλυνση των
σχέσεών τους με την Τουρκία.
Η χαλάρωση των σχέσεων μεταξύ του Ιράν και της Σαουδικής
Αραβίας εγείρει τώρα το ζήτημα μιας περιφερειακής εξισορρόπησης και των
συνεπειών της για την Άγκυρα. Το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών
χαιρέτισε επίσης αυτή την εξομάλυνση ως σημαντική συμβολή στην
περιφερειακή ασφάλεια, σταθερότητα και ευημερία, προοπτικές από τις
οποίες η Τουρκία θα μπορούσε, υπό την επιφύλαξη της βιωσιμότητας της
συμφωνίας, να αντλήσει αρκετά κέρδη.
Είναι προφανές έτσι ότι στο μέτρο που διατηρείται ένα γενικευμένο
κλίμα γεωπολιτικής αβεβαιότητας, η προσέγγιση Ιράν – Σαουδικής Αραβίας,
θα φέρει νέες συνθήκες επιρροής στη Συρία των τριών ενδιαφερομένων
πλευρών.
Θα πρέπει να θεωρείται βέβαια έτσι ότι σε Βαλκάνια, ΝΑ Μεσόγειο και
Μέση Ανατολή, προδιαγράφονται σημαντικές εξελίξεις, στις οποίες άμεσες
θα είναι και οι επιπτώσεις στην πορεία της συνεργασίας Αιγύπτου, Κύπρου,
Ελλάδας και Ισραήλ. Κρίσιμο ταυτοχρόνως θα αναδειχθεί και το ενεργειακό
παίγνιο στη ΝΑ Μεσόγειο με καθοριστικές τις πολιτικές εξελίξεις στην
Αφρική.Μιά ήπειρο στην οποίαν η δημογραφική έκρηξη , προκαλεί
σοβαρότατες ανησυχίες, όχι μόνον μεταναστευτικές αλλά και
γεωπολιτικές.Ας μη μας διαφεύγει ότι ο ισλαμισμός, μέσω Τουρκίας και με
χρηματοδότηση του Κατάρ κυρίως κερδίζει έδαφος στη γειτονική μας ήπειρο.
Για την ελληνική εξωτερική πολιτική, οι καιροί δεν είναι διόλου
εύκολοι, αλλ’ ούτε και μπορούν να γίνονται αντικείμενο των γνωστών
υπεραπλουστεύσεων και λοιπών ιδεοληπτικών φαντασιώσεων.
