Δεκέμβριος 2019. Τέσσερεις συνάδελφοι καθηγητές από το Hubei University της Wuhan φιλοξενούνται στο Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο και συγκεκριμένα στο εργαστήριο τεχνολογιών αειφορικής διαχείρισης αποβλήτων στα πλαίσια κοινού προγράμματος ERASMUS. Λίγο πριν τις προηγούμενες γιορτές των Χριστουγέννων αναχώρησαν για την Κίνα αφήνοντας εδώ μία συνάδελφο τους στο εργαστήριο μας μέχρι τον Μάρτιο στα πλαίσια υλοποίησης του προγράμματος.
Τίποτα ασφαλώς δεν προμήνυε αυτό που θα επακολουθούσε τον Ιανουάριο. Ο ιός SARS-CoV-2 που προκαλεί την ασθένεια Covid 19 ξεκινώντας τον θανατηφόρο κύκλο του από την Wuhan αρχίζει και διασπείρεται ταχύτατα σε ολόκληρο τον κόσμο και φυσικά στη Χώρα μας.
Ακολούθησαν τα αναγκαστικά lockdown που στην πραγματικότητα δημιούργησαν μια πρωτόγνωρη κατάσταση στα Ακαδημαϊκά ανά τον κόσμο ιδρύματα.
Η ζωή αλλά συγχρόνως και η εκπαίδευση θα έπρεπε αναγκαστικά να συνεχίσουν και τα εκπαιδευτικά προγράμματα θα έπρεπε να υλοποιηθούν. Τα πανεπιστήμια αναγκάστηκαν να αντιδράσουν ταχύτατα, προσαρμοζόμενα στα νέα δεδομένα και να προάγουν την εξ αποστάσεως εκπαίδευση.
Δηλαδή θα έπρεπε μέσα σε ελάχιστο χρονικό διάστημα, διδάσκοντες και διδασκόμενοι να καθορίσουν μεταξύ τους μια νέα διδακτική σχέση, αρκετά πρωτόγνωρη για πολλούς εξ αυτών. Και φυσικά δεν είναι μόνο τα μαθήματα και η αντικατάσταση της δια ζώσης διδασκαλίας, αλλά και οι αναγκαίες εξετάσεις των φοιτητών που αποτέλεσαν δυσκολότερα προβλήματα που έχρηζαν αποτελεσματική λύση.
Μία νέα πραγματικότητα δημιουργήθηκε ήδη στην Ανωτάτη εκπαίδευση, που έχει σχέση με την ποιότητα πλέον της παρεχόμενης εκπαίδευσης. Δηλαδή κατά πόσον η αντικατάσταση της δια ζώσης εκπαίδευσης στα ΑΕΙ με την υιοθέτηση της εξ αποστάσεως διδασκαλίας μέσω διαφόρων πλατφορμών, μπορεί να δώσει απαντήσεις στα σημαντικά εκπαιδευτικά ζητήματα της μάθησης, αλλά και την ανάδειξη των δεξιοτήτων των φοιτητών που επιτυγχάνεται μέσω των εργαστηρίων.
Οι απαντήσεις στα ποιοτικά νέα χαρακτηριστικά της ανώτατης εκπαίδευσης ασφαλώς και δεν μπορούν να δοθούν σήμερα, αλλά θα αποτελέσουν σημείο συζήτησης όταν σε σύντομα ευελπιστώ χρόνο περάσει ο κίνδυνος της πανδημίας της Covid 19.
Μέχρι τότε όμως θα κυριαρχούν σημαντικά ζητήματα που έχουν σχέση με την αλλαγή κοινωνικοοικονομικών χαρακτηριστικών και όχι αναγκαστικά και μόνον με την εκπαιδευτική διαδικασία.
Η διεξαγωγή από τη διεθνή ένωση πανεπιστημίων που λειτουργεί υπό την αιγίδα της UNESCO, έρευνας από τις 25 Μαρτίου έως τις 17 Απριλίου 2020, σε σχέση με τις επιπτώσεις της πανδημίας στην ανωτάτη εκπαίδευση, έχει δώσει σημαντικά ευρήματα. Στην έρευνα αυτή ανταποκριθήκαν 424 πανεπιστήμια από 109 χώρες μεταξύ αυτών από την Ευρώπη, την Αφρική, την Αμερική, την Ασία, την Κίνα, την Ινδία, το Πακιστάν (Κρασαδάκη κ.α., 2020). Στα ΑΕΙ η πανδημία επηρέασε σαφέστατα τη διδασκαλία και τη μάθηση που αντικαταστάθηκε στην πράξη από την εξ αποστάσεως εκπαίδευση. Άλλα ευρήματα αποτέλεσαν η ακύρωση ερευνητικών ταξιδιών, αλλά και επιστημονικών συνεδρίων, που αντικαθίστανται από τα webinars.
Σημαντική όμως είναι η επιβάρυνση της ερευνητικής διαδικασίας, όπου οι αναγκαστικές καθυστερήσεις πειραματικών διαδικασιών θα φανούν σύντομα και θα έχουν ως αποτέλεσμα σημαντικές δυσλειτουργίες στη διασύνδεση των ΑΕΙ με τη βιομηχανία.
ΕΑΠ
Οι τρείς μήνες ‘καραντίνας’ ένεκα του κορωνοιού στη Χώρα μας ήταν αρκετοί για να αλλάξουν πάρα πολλά και σημαντικά όχι μόνο στην οικονομία (δυστυχώς αρνητικά) αλλά κυρίως στο Κράτος και ειδικότερα στην απλούστευση μέσω της ηλεκτρονικής συνδρομής των παρεχόμενων υπηρεσιών προς τον πολίτη. Το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα σημαντικής αλλαγής, το βάθος της οποίας ακόμα δεν είναι ορατό, πραγματοποιήθηκε στην εκπαιδευτική διαδικασία όλων των βαθμίδων εκπαίδευσης και ιδιαίτερα στην Ανωτάτη.
Και δεν θα μπορούσε να ήταν κάτι το διαφορετικό μια και η ανάγκη για παρεχόμενη εκπαίδευση και γνώση δεν θα μπορούσε και δεν θα έπρεπε να διακοπεί.
Αντικειμενικά, το Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο απευθυνόμενο σε περίπου 42000 φοιτητές, το μοναδικό Πανεπιστημιακό Ίδρυμα της Χώρας που δέχεται στα πλαίσια της ανοικτότητας φοιτητές όλων των ηλικιακών ομάδων, που σπουδάζουν εξ αποστάσεως, ήταν το μοναδικό ΑΕΙ που οι φοιτητές του δεν έχασαν ούτε μια ημέρα από τις προγραμματισμένες εκπαιδευτικές τους λειτουργίες, χάρη στις έγκαιρες αποφάσεις της διοικησής του και των Ακαδημαικών του δομών.
Εδώ θα πρέπει να επισημανθεί, ότι η εξ αποστάσεως εκπαίδευση που για 20 συνεχή χρόνια προσφέρει το ΕΑΠ, είναι μία ολοκληρωμένη μεθοδολογία εκπαίδευσης με εφαρμογή ολοκληρωμένων συστημάτων εκπαίδευσης με διαμορφωμένο παρεχόμενο εκπαιδευτικό υλικό, ψηφιακό ή και έντυπο, με ενσωματωμένους οδηγούς μελέτης για τους φοιτητές, με μια άρτια διοικητική και τεχνική υποστήριξη, τόσο προς τους διδάσκοντες όσο και τους φοιτητές.
Ιδιαίτερη προσοχή θα πρέπει να δοθεί στο γεγονός, ότι οι συμβουλευτικές συναντήσεις των διδασκόντων και των φοιτητών μας αφορούν κυρίως την επικοινωνία και την υποστήριξη και σε καμία περίπτωση τη διδασκαλία, με τον τρόπο που αυτή πραγματοποιείται στα υπόλοιπα ΑΕΙ.
Αυτό είναι ένα κρίσιμο σημείο που έρχεται να τονίσει και να διακρίνει το ΕΑΠ με τα λοιπά ΑΕΙ της Χώρας. Ενώ η όλη εκπαιδευτική διαδικασία στο ΕΑΠ διαξάγεται εξ αποστάσεως, όπως πιο πάνω αναφέρθηκε, η πανδημία του Κορωνοιού ‘έδωσε’ την ευκαιρία, αλλά αποτέλεσε και τη μεγάλη πρόκληση για την διοίκηση και τους καθηγητές του, να επιχειρηθούν εξ αποστάσεως εξετάσεις για πρώτη φορά στην εικοσάχρονη λειτουργία του, από τις 6 Ιουνίου έως και τις 31 Ιουλίου του 2020. Εξετάσεις μέσω ειδικής πλατφόρφας και μάλιστα με δώδεκα (12) διαφορετικούς πιθανούς τρόπους, για τις 368 θεματικές ενότητες όλων των Σχολών του. Μέθοδοι εξέτασης που επιλέχθηκαν από τους συντονιστές των ΘΕ, όπως για παράδειγμα γραπτή εξέταση ανάπτυξης με ανοιχτά και κλειστά βιβλία, συμπεριλαμβανομένης της δυνητικής προφορικής εξέτασης του γραπτού, συνδυασμό γραπτής και προφορικής εξέτασης, εξέταση με θέματα πολλαπλών επιλογών και προφορική εξέταση, τελική εργασία-project.
Η εφαρμογή τόσο διαφορετικών μορφών εξέτασης απαιτούν την αρμονική από κοινού λειτουργία του τεχνικού και διοικητικού προσωπικού, γεγονός που στο ΕΑΠ επιτυγχάνεται χάρη στην εμπειρία των δομών και τον επαγγελματισμό των εσωτερικών και εξωτερικών στελεχών του Ιδρύματος που συνεισφέρουν τα μέγιστα των δυνατοτήτων τους προς το σκοπό αυτό. Σε μια τέτοια απόλυτα ανοιχτή και ελεύθερη επιλογή των μορφών εξέτασης των φοιτητών από τους συντονιστές, ασφαλώς και αναφύονται προβλήματα κυρίως τεχνικής φύσεως, πλην όμως αντιμετωπίζονται με περισσή προσπάθεια από τους συνεργάτες.
Αναμφισβήτητα, οι πρωταγωνιστές του όλου αυτού εγχειρήματος ήταν οι φοιτητές μας, οι οποίοι θα έπρεπε να αποδεχθούν την όλη αυτή διαδικασία της εξ αποστάσεως εξέτασης κάτι που συνέβη για ένα υψηλότατο ποσοστό που ανήλθε στο 90% περίπου.
Ένα ακόμα σημείο που αξίζει προσοχής και αναφοράς είναι ότι το ΕΑΠ με το πνεύμα της ανοικτότητας που διακρίνει τη διοικησή του, παρείχε και παρέχει τη συνδρομή του σε κάθε δημόσιο οργανισμό (ΑΕΙ, ΝΠΔΔ, ΝΠΙΔ, στρατιωτικές παραγωγικές σχολές, κ.α.) για το θέμα των εξ αποστάσεως εξετάσεων, όταν και όποτε αυτό του ζητείται. Το γεγονός δε ότι η συντριπτική πλειοψηφία των συνεργαζόμενων καθηγητών μας είναι Μέλη ΔΕΠ σε συμβατικού τύπου Πανεπιστημιακά Ιδρύματα, σημαίνει πρακτικά, ότι μπορούν ευκολότερα οι ίδιοι να μεταλαμπαδεύσουν τη διαδικασία της εξ αποστάσεως εξέτασης στα τμήματά τους την τρέχουσα χρονική περίοδο.
Συμπερασματικά είναι σαφές, ότι η εξ αποστάσεως εκπαίδευση, μέσω τηλεδιασκέψεων, που πραγματοποιούνται στα ΑΕΙ και τις λοιπές δομές της εκπαίδευσης δεν υποκαθιστούν με κανέναν τρόπο τη συμβατική εκπαιδευτική διαδικασία, πολύ περισσότερο όταν οι φοιτητές και αυριανοί επιστήμονες θα πρέπει να έχουν ολοκληρώσει και το εργαστηριακό-κλινικό μέρος της εκπαίδευσής τους. Αποτελούν όμως μια αναγκαιότητα επιλογής και εφαρμογής κατά την περίοδο της μεγάλης δοκιμασίας λόγω της πανδημίας, την οποία η Χώρα μας αντιμετώπισε με αξιοζήλευτη σοβαρότητα και επιτυχία.
Πολύ μεγάλη συζήτηση γίνεται για το αδιάβλητο αυτών των εξετάσεων. Οπωσδήποτε στο σημείο αυτό αξίζει να αναφερθεί, ότι για να καθιερωθεί ο τρόπος αυτός ως μόνιμος τρόπος εξέτασης θα πρέπει το εξεταστικό σύστημα να τελειοποιηθεί με συστήματα πλατφορμών που δεν θα αφήνουν κανένα περιθώριο αμφισβήτησης από όπου και να προέρχεται.
ΚΑΙ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΠΑΝΔΗΜΙΑ COVID 19 ΤΙ;
Oλες αυτές οι προαναφερόμενες μεγάλες αλλαγές που επέφερε η πανδημία είναι ανάγκη να αφομοιωθούν μέσα από τις νέες πολιτικές για την Παιδεία. Στον κρατικό προϋπολογισμό που ίσχυσε η παιδεία αναφέρεται με 5,471 δις ευρώ. Σε ποσοστό ΑΕΠ τα ποσό αυτό ανέρχεται σε 2,82% κατά τι μειούμενος του έτους 2019. Είναι η ώρα το ποσοστό για την Παιδεία και την έρευνα να ανέλθει στο 5% αν πραγματικά θέλουμε να προχωρήσουμε με αξιώσεις στην μετά COVID 19 εποχή. Αυτή η γενναία χρηματοδότηση θα αναδείξει την έρευνα και την καινοτομία ως βασικούς πυλώνες της όλης εκπαιδευτικής διαδικασίας και θα συμβάλλει τα μέγιστα στην ανέλιξη νέων επιστημόνων στα διάφορα αντικείμενα.
Ο Covid19 τελικά μπορεί να διαδραματίσει ένα σημαντικό ρόλο στην αλλαγή όχι μόνον της νοοτροπίας αλλά και να συμβάλλει στην ταχύτατη ανάπτυξη της Χώρας μας η οποία έχει δοκιμασθεί ποικιλοτρόπως τα τελευταία δέκα χρόνια.
Τα ΑΕΙ είναι ζωντανά κύτταρα μάθησης και εφαρμογής δεξιοτήτων για τους φοιτητές τους μέσω των εργαστηρίων τους.
Τίποτα δεν μπορεί να αντικαταστήσει επάξια την δια ζώσης εκπαίδευση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση.
Οι διδάσκοντες αλλά πάνω απ όλα οι φοιτητές αναμένουν την εκ νέου συνάντηση τους στα αμφιθέατρα, στις δραστηριότητες των Σχολών τους μετά το τέλος της πανδημίας.
(από την ΔΙΑΔΥΚΤΙΑΚΗ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΚΔΗΚΛΩΣΗ του ΕΑΠ με την Ενωση Αιτωλοακαρνάνων Πανεπιστημιακών ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΝΔΗΜΙΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΚΟΡΩΝΟΪΟ- COVID-19, 22 Δεκεμβρίου, 2020).
https://www.protothema.gr/
*Καθηγητής - Κοσμήτορας ΣΘΕΤ, ΕΑΠ
Γραμματέας Ένωσης Πανεπιστημιακών Αιτωλοακαρνανίας
