Ο κρατισμός πάντα βρίσκει τρόπους να αναπτύσσεται και να χώνεται όλο και βαθύτερα στις ανοικτές δημοκρατικές κοινωνίες. Και η αλήθεια είναι ότι οι τρομοκράτες και λοιποί πρωταγωνιστές του οικονομικού εγκλήματος είναι, από την άποψη αυτή, οι καλύτεροι φίλοι του. Από την άλλη πλευρά, όμως, δεν είναι άμοιρες και μεγάλες κατηγορίες του πληθυσμού στον πλανήτη μας που περιμένουν τα πάντα από το κράτος. Ωσάν αυτοί να μην υπάρχουν. Αποτελούν έτσι το καλύτερο άλλοθι στην άνοδο του κρατισμού και στην παντοδυναμία του.
Τώρα, πεδίο ανάπτυξης του φαινομένου είναι το ρευστό χρήμα και ο περιορισμός της κυκλοφορίας του. Πρώτος στόχος η κατάργηση των χαρτονομισμάτων μεγάλης αξίας.
Στην Ζυρίχη, γράφει ο αγγλικός Economist, η πινακίδα στην πόρτα του καφέ Wild Bean δείχνει ποιες είναι οι εννέα πιστωτικές κάρτες που δέχεται το κατάστημα. Κάτω όμως από τους λογότυπους των καρτών υπάρχει η φωτογραφία ενός μωβ χαρτονομίσματος που το διαγράφει ένα κόκκινο Χ. Στο ταμείο, ο Αϋμάν Καντίλ εξηγεί ότι τα χαρτονομίσματα των 1.000 ελβετικών φράγκων «δεν είναι τόσο καλά» για τις καθημερινές συναλλαγές.
Ωστόσο, μολονότι πολλοί είναι οι έμποροι που δεν τα δέχονται, τα χαρτονομίσματα των 1.000 φράγκων αποτελούν πάνω από το 60% του συνολικού ρευστού χρήματος που βρίσκεται σε κυκλοφορία στην Ελβετία. Πρόκειται για το μεγαλύτερης αξίας χαρτονόμισμα που εκδίδεται σήμερα από δυτική χώρα και αξίζει 20 φορές το βάρος του σε χρυσό. Αντί να αποτελεί μέσο πληρωμής αγαθών, στόχο έχει να λειτουργεί ως βολικό μέσο αποθήκευσης αξίας. Το 2008, τότε που οι τράπεζες χρεοκοπούσαν και η αξία των περισσότερων στοιχείων ενεργητικού κατέρρεε, η ζήτηση για το χαρτονόμισμα των 1.000 φράγκων αυξήθηκε κατά 16% (ενώ τα προηγούμενα χρόνια προχωρούσε μόνον 1%-4%).
Οι άνθρωποι του νόμου, όμως, θεωρούν ότι τα χαρτονομίσματα μεγάλης αξίας δεν βρίσκονται τόσο στα χέρια των τρομαγμένων αποταμιευτών αλλά περισσότερο σε αυτά των εγκληματιών. Αξιόπιστα στοιχεία για την χρήση παρόμοιων χαρτονομισμάτων δεν βρίσκονται εύκολα –η ανωνυμία τους αποτελεί ακριβώς ένα από τα πλεονεκτήματά τους. Πάντως, η έκθεση βρεταννικής αστυνομικής μονάδας που ασχολείται με το οργανωμένο έγκλημα έλεγε, το 2010, ότι μόλις 10% των χαρτονομισμάτων των 500 ευρώ χρησιμοποιούνται για νόμιμους σκοπούς. Έκθεση της Europol περιγράφει πώς τα εγκληματικά στοιχεία είναι διατεθειμένα να πληρώνουν κάτι περισσότερο από την ονομαστική τους αξία για τα χαρτονομίσματα αυτά, λόγω τού ότι είναι εξαιρετικά βολικά στην μεταφορά. Δεν είναι χωρίς σημασία ότι τα χαρτονομίσματα των 500 ευρώ καλύπτουν ένα 30% της νομισματικής κυκλοφορίας σε ευρώ –και όμως, το 56% των Ευρωπαίων που απάντησαν σε έρευνα της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ) δεν τα έχουν δει ούτε μία φορά!
Ο David Lewis της Δύναμης Κρούσης Χρηματοπιστωτικής Δράσης (διεθνής φορέας που συντονίζει τις προσπάθειες αποτροπής των εγκληματιών από το να χρησιμοποιούν το χρηματοπιστωτικό σύστημα) εξηγεί ότι τα μεγάλης αξίας χαρτονομίσματα χρησιμεύουν κυρίως για την διακίνηση ναρκωτικών και ανθρώπων, για ξέπλυμα χρήματος και για την διευκόλυνση συμμοριών. Ένα άλλο μέτωπο ανησυχίας είναι η χρηματοδότηση της τρομοκρατίας. Γυναίκα που συνελήφθη το 2014 να πηγαίνει στην Τουρκία με 40 χαρτονομίσματα των 500 ευρώ στα εσώρουχά της, θα χρειαζόταν ρούχα τεραστίων διαστάσεων για να μεταφέρει το ίδιο ποσό σε 100ευρα.
Προκειμένου να κάνει την ζωή δύσκολη για τους εγκληματίες, η Μεγάλη Βρεταννία έχει απαγορεύσει στις τράπεζες και τα ανταλλακτήρια συναλλάγματος να διαθέτουν χαρτονομίσματα των 500 ευρώ. Το μεγαλύτερο βρεταννικό χαρτονόμισμα είναι των 50 μόλις λιρών (170 δολλάρια). Ο Καναδάς ξεκίνησε την απόσυρση του χαρτονομίσματος των 1.000 καναδικών δολλαρίων ήδη από το 2000 (είχε τότε αξία 670 δολλαρίων). Η Σιγκαπούρη τερματίζει την έκδοση του δικού της χαρτονομίσματος των 10.000 δολλαρίων –που είναι το χαρτονόμισμα με την μεγαλύτερη αξία παγκοσμίως, ίσο με 7.100 δολλάρια.
Σε αντίστοιχη κατεύθυνση κινείται και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, που κάνει ό,τι μπορεί για να περιορίσει την κυκλοφορία μεγάλων χαρτονομισμάτων αλλά και ρευστού χρήματος. Ως γνωστόν, έτσι, στο τέλος του 2018 παύουν να κυκλοφορούν τα χαρτονομίσματα των 500 ευρώ, τα οποία είναι ήδη εξαφανισμένα καθ’ όσον η παραγωγή τους έχει διακοπεί.
Στο πλαίσιο αυτό, δεν είναι λίγοι αυτοί που προβλέπουν ότι η πρωτοβουλία της ΕΚΤ αποτελεί σημαντικό πρώτο βήμα για την σχεδόν πλήρη κατάργηση των μετρητών, γεγονός που θα φέρει το κράτος ακόμα πιο κοντά στην καθημερινή ζωή του πολίτη. Κάτι που έχει ήδη επιτευχθεί στην Ελλάδα με τα περίφημα capital controls, το πιο σοσιαλιστικό μέτρο που πήρε ο Αλέξης Τσίπρας χάρη στον μεγάλο «δημοκράτη» υπουργό του Γ. Βαρουφάκη.
Ας μην ξεχνάμε, λοιπόν, ότι κάθε νόμισμα έχει δύο όψεις, αλλά ο κρατισμός θέλει πλέον τα νομίσματα να έχουν μόνον μία –την δική του.
