Ο Δήμαρχος Καλαβρύτων και Πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου του Δικτύου Μαρτυρικών Πόλεων και Χωριών της Ελλάδος περιόδου 1940 – 1945 «ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑΤΑ», Γεώργιος Λαζουράς, παραβρέθηκε, την Παρασκευή και το Σάββατο, 1 και 2 Σεπτεμβρίου, στις εκδηλώσεις Μνήμης, που διοργάνωσε ο Δήμος Πυλαίας – Χορτιάτη – Πανοράματος, για να τιμήσει τα 73 χρόνια από το τραγικό Ολοκαύτωμα του Χορτιάτη, της 2ας Σεπτεμβρίου 1944, κατά το οποίο εκτελέσθηκαν και κάηκαν, από τους ναζί Γερμανούς κατακτητές, 149 κάτοικοι του Χορτιάτη, μεταξύ των οποίων 51 παιδιά, τα 36 κάτω των 10 ετών, και πυρπολήθηκε το χωριό.
Ο Δήμαρχος Καλαβρύτων, Γιώργος Λαζουράς, συμμετείχε, το Σάββατο, 1 Σεπτεμβρίου, στο μνημόσυνο, στο Φούρνο του Γκουραμάνη, όπου εκτελέστηκαν και κάηκαν οι περισσότεροι κάτοικοι του Χορτιάτη, στη συμβολική και συγκινητική λαμπαδηφορία, μαζί με το Δήμαρχο Πυλαίας – Χορτιάτη, Ιγνάτιο Καϊτεζίδη, και τον πρώην Δήμαρχο Χορτιάτη και Πρόεδρο του Δημοτικού Συμβουλίου, Μιχάλη Γεράνη, και μεγάλο αριθμό λαμπαδηφόρων, στους δρόμους του Χορτιάτη, που ακολούθησε, και απηύθυνε χαιρετισμό, στην κεντρική εκδήλωση, με τον συνθέτη, Θανάση Πολυκανδριώτη, στο Δημοτικό Σχολείο του Χορτιάτη. Στο χαιρετισμό του αυτό, ο Δήμαρχος Καλαβρύτων, αναφέρθηκε, στην αναγκαιότητα και στον καθημερινό αγώνα του, για τη διατήρηση ζωντανής της μνήμης των Ολοκαυτωμάτων και την ανάδειξή τους, ώστε να διατηρούνται, πάντα, ζωντανά και επίκαιρα, τα μηνύματα που αυτά εκπέμπουν, μηνύματα ειρήνης, καταδίκης του πολέμου, καταδίκης του ναζισμού και του, κάθε μορφής, ολοκληρωτισμού, μηνύματα φιλίας, συνεργασίας και συναδέλφωσης των λαών. Επίσης, αναφέρθηκε στη διαρκή, αδιαπραγμάτευτη, δυναμική και ασυμβίβαστη διεκδίκηση των μαρτυρικών δήμων, για την πλήρη εξόφληση και καταβολή των οφειλόμενων γερμανικών αποζημιώσεων και επανορθώσεων και ζήτησε από τον Πρωθυπουργό και την Κυβέρνηση, όπως προτείνει και η Διακομματική Επιτροπή της Βουλής, να θέσει, το ζήτημα – απαίτηση, στη γερμανική πλευρά.
Την Κυριακή, 1 Σεπτεμβρίου, ο Δήμαρχος Καλαβρύτων, μαζί με όλους τους άλλους επισήμους και πλήθος κόσμου, παρέστη στο μνημόσυνο, στον Ιερό Ναό του Αγίου Γεωργίου Χορτιάτη, χοροστατούντος του Μητροπολίτη Πυλαίας, κ. Βαρνάβα, και στην εκδήλωση, στον τόπο της Θυσίας και του Ηρώου των εκτελεσθέντων και καέντων Χορτιατινών, όπου κατέθεσε, τιμητικά, στεφάνι και παρακολούθησε την εξαιρετική κεντρική ομιλία του πρώην Πρύτανη του Πανεπιστημίου Μακεδονίας, καθηγητή Διεθνών Σχέσεων, Ηλία Κουσκουβέλη.
Ο Δήμαρχος του Δήμου Πυλαίας – Χορτιάτη, κ. Ιγνάτιος Καϊτετζίδης, απέστειλε, χθες, στο Δήμαρχο Καλαβρύτων, επιστολή, με την οποία τον ευχαριστεί για τη συνεχή παρουσία του στις εκδηλώσεις του Χορτιάτη, μία παρουσία (του Δημάρχου Καλαβρύτων), που έχει «έναν ιδιαίτερο συμβολισμό και μας γέμισε με υπερηφάνεια, μας ένωσε και μας πείσμωσε να μη λησμονήσουμε την ιστορία μας και τους συμπολίτες που χάθηκαν τόσο άδικα και βασανίστηκαν».
Η επιστολή, αυτή, του Δημάρχου Πυλαίας – Χορτιάτη, έχει ως εξής:
Προς τον κύριο Γιώργο Λαζουρά Δήμαρχο Καλαβρύτων
Αξιότιμε κύριε Δήμαρχε,
Αγαπητέ μου φίλε Γιώργο,
Ως δήμαρχος και εκ μέρους όλων μας, αιρετών και δημοτών του δήμου Πυλαίας - Χορτιάτη σε ευχαριστώ με όλη μου την καρδιά, για την παρουσία σου στις εκδηλώσεις Μνήμης του Ολοκαυτώματος που διοργάνωσε και φέτος όπως κάθε χρόνο ο δήμος μας στον μαρτυρικό Χορτιάτη.
Σε ευχαριστούμε που κάθε χρόνο ο δήμος σας τιμάει με την παρουσία σου τον δήμο μας. Μας συγκίνησες για άλλη μία φορά που παραβρέθηκες στις εκδηλώσεις Μνήμης μαζί μας με την ιδιότητα του δημάρχου Καλαβρύτων, άλλης μιας μαρτυρικής πόλης, ενός άλλου Ολοκαυτώματος που αποτελεί βαρύ και θλιβερό κρίκο στην αλυσίδα των τόπων μαρτυρίου της χώρας μας που υπήρξαν θύματα της ναζιστικής θηριωδίας.
Η παρουσία σου είχε όπως πάντα έναν ιδιαίτερο συμβολισμό, μας γέμισε υπερηφάνεια, μας ένωσε και μας πείσμωσε να μην λησμονήσουμε την ιστορία μας και τους συμπολίτες που χάθηκαν τόσο άδικα και βασανιστικά.
Σου στέλνω από το Πανόραμα τα θερμά μου χαιρετίσματα και τις πιο ειλικρινείς και εγκάρδιες ευχές μου. Επιπλέον σου επισυνάπτω ως ανάμνηση ορισμένες χαρακτηριστικές φωτογραφίες από την παρουσία σου σε αυτή την επετειακή μας εκδήλωση που μας έδωσε την ευκαιρία και φέτος να αφυπνίσουμε την ιστορική μας μνήμη και να αποτίσουμε
Με εκτίμηση,
ΙΓΝΑΤΙΟΣ ΚΑΪΤΕΖΙΔΗΣ
ΔΗΜΑΡΧΟΣ
φόρο τιμής στους σύγχρονους ήρωες του τόπου μας.
Η κεντρική ομιλία του καθηγητή Διεθνών Σχέσεων, πρώην Πρύτανη του Πανεπιστημίου Μακεδονίας, κ. Ηλία Κουσκουβέλη, έχει ως εξής:
Ομιλία
του Καθηγητή Διεθνών Σχέσεων
και πρώην Πρύτανη του Πανεπιστημίου Μακεδονίας Ηλία Κουσκουβέλη
στην τελετή μνήμης για το Ολοκαύτωμα του Χορτιάτη
2 Σεπτεμβρίου 2017, 73η επέτειος
Είναι μεγάλο το βάρος της ευθύνης που τιμήθηκα να αναλάβω και να εκφωνήσω τον σημερινό επιμνημόσυνο λόγο, μία συνήθεια χιλιετιών. Ταπεινά ζητώντας τη βοήθεια του πλέον γνωστού παγκοσμίως λόγου του είδους, του Επιταφίου, με αρωγό τον Θουκυδίδη, υπενθυμίζω την αιτία, την ratio, και τις δυσκολίες της σημερινής μου προσπάθειας:
«δύσκολο είναι να μιλήσει κανείς με το προσήκον μέτρο για γεγονότα που ακόμη και η αλήθεια δύσκολα γίνεται πιστευτή. …. Επειδή, όμως, οι πρόγονοί μας έκριναν πως έτσι πρέπει, οφείλω και εγώ, …, να δοκιμάσω να ανταποκριθώ όσο το δυνατόν περισσότερο…» (Β’.35).
Ο λόγος λοιπόν για αλήθειες!
Η πρώτη αλήθεια είναι η αναίτια και βάρβαρη σφαγή 149 κατοίκων που συντελέσθηκε εδώ, σαν σήμερα, 2 Σεπτεμβρίου 1944. Η πρόφαση… να επιβάλουν αντίποινα για την πρωινή επίθεση ανταρτών σε δύο γερμανικά αυτοκίνητα. Ουσιαστικά διότι η βαρβαρότητά τους είχε φθάσει σε σουρεαλιστικά επίπεδα, και αυτό που ονόμαζαν σχέδιο αντιμετώπισης ανταρτών, ώστε να υπάρξουν οι προϋποθέσεις ασφαλούς αποχώρησής τους, δεν ήταν τίποτε άλλο παρά η ικανοποίηση της δίψας για αίμα και για εκδίκηση εκ μέρους των ηττώμενων κατακτητών.
Περί το μεσημέρι έφθασαν στο χωριό είκοσι φορτηγά με Γερμανούς στρατιώτες και… «άλλους»… του Αποσπάσματος Καταδίωξης Ανταρτών υπό τον Φριτς Σούμπερτ. Συγκέντρωσαν στην πλατεία του χωριού όσους κατοίκους βρήκαν και άρχισαν να λεηλατούν και να πυρπολούν τα σπίτια. Μετά τους οδήγησαν στο σπίτι του Ευάγγελου Νταμπούδη και τους έκαψαν ζωντανούς.
Εκείνους που βρίσκονταν μπροστά στο καφενείο της πλατείας τούς μετέφεραν στο φούρνο του Στέφανου Γκουραμάνη. Στην πορεία προς το φούρνο, η βαρβαρότητα έγινε παράνοια, καθώς ένας Γερμανός έπαιζε στο βιολί του χαρούμενο σκοπό. Αφού τους έκλεισαν στον φούρνο, ελλείψει αερίου στην Ελλάδα, οι Γερμανοί έστησαν ένα πολυβόλο και
άρχισαν να τους πυροβολούν από ένα παραθυράκι της πόρτας. Κατόπιν έβαλαν φωτιά για να κάψουν ζωντανούς, όσους δεν είχαν σκοτωθεί από το πολυβόλο. Όσους προσπάθησαν να διαφύγουν από το κτίριο που καιγόταν μαχαιρώθηκαν από τα ανθρωποειδή που περίμεναν έξω.
Εκτός από αυτούς τους κατοίκους, άλλοι δολοφονήθηκαν μπροστά στα σπίτια τους και έντεκα εκτελέστηκαν έξω από το χωριό, στην προσπάθειά τους να διαφύγουν. Επίσης γυναίκες κάτοικοι του Χορτιάτη έπεσαν θύματα βιασμού πριν δολοφονηθούν από τα ανθρωποειδή του Σούμπερτ.
Συνολικά σκοτώθηκαν εκείνη την μέρα 149 κάτοικοι του Χορτιάτη και κάηκαν περίπου 300 σπίτια. Μεταξύ των εκτελεσθέντων, οι 109 ήταν γυναίκες και κορίτσια, ενώ οι 51 ήταν ανήλικοι, και μάλιστα οι 36 κάτω των 10 ετών.
Η δεύτερη ακαταμάχητη αλήθεια είναι ότι οι σφαγές και οι καταστροφές από τους Ναζί στην Ελλάδα ήταν ιδιαίτερα έντονες, μεγάλες και συχνές. Συνολικά, 269 πόλεις και χωριά δέχθηκαν μαζικά δολοφονικά χτυπήματα στη διάρκεια της τριπλής κατοχής.
Ήδη στην αρχή της κατοχής, στις 2 Ιουνίου 1941, στο Κοντομαρί της Κρήτης εκτέλεσαν 60 άνδρες, στις 18 Οκτωβρίου 1941 λεηλάτησαν και έκαψαν τα Άνω και Κάτω Κερδύλια Νιγρίτας και, αφού έβαλαν τους άνδρες να σκάψουν ομαδικό τάφο, στη συνέχεια εκτέλεσαν 222. Στο Μεσόβουνο Κοζάνης, στις 23 Οκτωβρίου 1941, η Βέρμαχτ συγκέντρωσε τους άνδρες ηλικίας 16-69 χρόνων και εκτέλεσε 142. Στις 25 Οκτωβρίου 1941 τα χωριά Κλειστό, Κυδωνιά και Αμπελόφυτο του Κιλκίς πυρπολήθηκαν και εκτελέσθηκαν 96.
Όμως αυτή ήταν μόνο η αρχή. Τα ναζιστικά ανθρωποειδή, πέρα από την εξολόθρευση των Εβραίων στην Ελλάδα και στην Ευρώπη, εντατικοποιούν, από τα μέσα του 1943 και μετά, τόσο τις σφαγές του άμαχου πληθυσμού και των αντιστασιακών όσο και τις καταστροφές των περιουσιών των Ελλήνων.
Ο κατάλογος είναι ιδιαίτερα μεγάλος και βαρύς. Όμως θυμηθείτε. Βρισκόμαστε σε τελετή μνήμης. Και δεν έχω σκοπό να ομορφύνω ή να απαλύνω την αλήθεια και την φρίκη.
«Τα θεμέλιά μου στα βουνά», λέει ο Ελύτης,
«και τα βουνά σηκώνουν οι λαοί στον ώμο τους
και πάνω τους η μνήμη καίει άκαυτη βάτος.
Μνήμη του λαού μου σε λένε Πίνδο και σε λένε Άθω».
Μνήμη του λαού μου σε λένε Χορτιάτη! Σε λένε όμως και πολλά άλλα μέρη που τα έκαψαν και πολλούς πατριώτες, άνδρες, γυναίκες και παιδιά, που εκτέλεσαν. Ακούστε τον μακρύ κατάλογο[1] του 1943: Δομένικο Λάρισας 150, Κούρνοβο Φθιώτιδας 106, Μουσιωτίτσα Ιωαννίνων 153, Κομμένο Άρτας 317, Βιάννο Λασηθίου πάνω από 500, Παραμυθιά Θεσπρωτίας 49, Μονοδένδρι Λακωνίας 100 και το 1944 άλλοι 45, χωριά περιοχής Καλαβρύτων 148 και Καλάβρυτα σχεδόν 500.
Ο μακρύς κατάλογος της φρίκης συνεχίζεται και το 1944: Καλαμάτα 534, Κλεισούρα Καστοριάς 273, Πύργοι Εορδαίας 368, Σκοπευτήριο Καισαριανής 200, Δίστομο 228, Κοκκινιά 425, λίγο πριν τον Χορτιάτη στο Αμάρι Κρήτης 164, λίγο μετά Γιαννιτσά 112, και, τέλος, Κορωπί, στις 9 Οκτωβρίου 1944, 47.
Η τρίτη αλήθεια είναι ότι παρά τις καταστροφές και τον απερίγραπτο πόνο που προκάλεσαν σε ολόκληρη την Ευρώπη, το αυγό του φιδιού εκκολάφθηκε πάλι και η απειλή εμφανίσθηκε ξανά. Οι οπαδοί των Ναζί είναι παρόντες στην Ελλάδα – δυστυχώς και μέσα στο Κοινοβούλιο. Και εδώ βρίσκεται η χρησιμότητα των τελετών σαν τη σημερινή. Να υπενθυμίζουν συστηματικά και ακατάπαυστα το τι έκανε ο Ναζισμός στην Ευρώπη και στον τόπο μας. Εδώ βρίσκεται και η ευθύνη των πολιτών που δεν είναι ποτέ άμοιροι των επιλογών τους, αφού στην Δημοκρατία δεν υπάρχουν συλλογικές ευθύνες. Βρίσκεται τέλος και η υπευθυνότητα των πολιτικών σχημάτων που δεν επιτρέπεται να παίζουν παιχνίδια με ή απέναντί τους. Η Γαλλία παραλίγο να πληρώσει ακριβά τα παιχνίδια του είδους της τελευταίας τριακονταετίας.
Τέλος, τέταρτη αλήθεια, το ζήτημα των πολεμικών αποζημιώσεων, των οποίων το ύψος είναι τεράστιο. Το Γενικό Λογιστήριο του Κράτους τις υπολογίζει σε εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ και η Ελλάδα, όπως επανειλημμένα έχει δηλώσει ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, θα τις διεκδικήσει. Χρειάζεται πολλή δουλειά και, φυσικά, πρέπει το θέμα να παύσει να είναι αντικείμενο ευκαιριακής πολιτικής διαμάχης.
Την ακατάπαυστη διεκδίκηση, αλλά και την σοβαρότητα πάνω στο θέμα, τις οφείλουμε σε όλους αυτούς που ήρθαμε σήμερα να τιμήσουμε. Οι αποζημιώσεις δεν αφορούν την βελτίωση της οικονομικής κατάστασης των συγγενών αυτών που χάθηκαν. Δεν αφορά καν το ελληνικό χρέος.
Θα ήταν ντροπή να επιχειρηθεί ο συμψηφισμός τους με το χρέος. Αφορά το αίσθημα δικαιοσύνης που έχει τρωθεί από τα εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας που διαπράχθηκαν σε αυτόν εδώ τον τόπο και δεν παραγράφονται.
Πρόσφατα, ένας ακόμη ανιστόρητος διαρωτήθηκε ανεύθυνα και με ατυχή μεταφορά το πόσα δισεκατομμύρια κοστίζει τελικά για τους Γερμανούς η Αντιγόνη του Σοφοκλή. Αυτό δεν είναι το πραγματικό ερώτημα.
Το πραγματικό ερώτημα, σε αυτόν τον τόπο μαρτυρίου, είναι το πόσες ανθρώπινες ζωές χρειάσθηκαν για να ικανοποιήσουν τα ανθρωποειδή του Ναζισμού την δολοφονική τους δίψα. Με πόσους άνδρες, γυναίκες, παιδιά έπρεπε να πληρώσει η Ελλάδα την ελευθερία της; Πόσες Αντιγόνες έπρεπε τελικά να θυσιασθούν; Και πόσο κοστίζει η ζωή της κάθε Αντιγόνης, Ιφιγένειας, Ευρυδίκης, Μαρίας, Ελένης, Στυλιανής, Άννας και όλων των άλλων από αυτόν τον μακρύ κατάλογο των εκτελεσθέντων;
Ας είναι αιώνια η μνήμη τους! Και ας είναι διαρκής ο σεβασμός μας και η αρετή μας!
