Zούμε σε μια χώρα η οποία «επαίρεται» για τον ευρωπαϊκό της προσανατολισμό και την ανθρώπινη πλευρά της. Σε αυτή την ίδια χώρα που μέχρι και πριν από λίγα χρόνια αγνοούσε τι σημαίνει ο όρος «τρίτη ηλικία» και προστασία των δικαιωμάτων της. Σε αυτή, την ίδια χώρα, που ακόμη και σήμερα, εν έτει 2019 δεν διαθέτει νομοθεσία «ομπρέλα» για την κακοποίηση των ηλικιωμένων, δεν διαθέτει δομές που θα τους σώσουν από το δρόμο στον οποίο τους οδηγούν συχνά πυκνά τα ίδια τους τα παιδιά.
Στην Ελλάδα, τα περιστατικά κακοποίησης των ανθρώπων της τρίτης ηλικίας από το περιβάλλον τους, έχουν λάβει τα χαρακτηριστικά της ρουτίνας. Αντιστρόφως ανάλογα, τα περιστατικά ανεύρεσης ενηλίκων και ηλικιωμένων έχουν αυξηθεί εντυπωσιακά, ιδίως δε τα περιστατικά ανεύρεσης ζώντων.
Για αυτό ευθύνεται το silver alert, εκείνος ο «εγερτήριος» ήχος στην οθόνη που μας καλεί να συμμετάσχουμε στην αναζήτηση ενός ανθρώπου.
Πίσω από αυτό τον κοινωνικό συναγερμό, βρίσκονται χιλιάδες άνθρωποι. Και πίσω από τη δημιουργία του, βρίσκεται ένα ανήσυχο μυαλό: O Γεράσιμος Κουρούκλης.
Γεννημένος στην Αθήνα, την 15η Ιουλίου 1956 με σπουδές Ηλεκτρολόγου Μηχανολόγου Μηχανικού στο Μετσόβειο, μεταπτυχιακές σπουδές στο Πανεπιστήμιο UM1 στο Montpellier της Γαλλίας, καθώς και στο Πανεπιστήμιο Eberhard Karls Universität στο Tübingen της Γερμανίας, με θητεία στελέχους ελληνικών και πολυεθνικών επιχειρήσεων σε ρόλο συμβούλου, είναι ο εμπνευστής και δημιουργός της Μη Κυβερνητικής Οργάνωσης με την επωνυμία «Γραμμή ζωής» η οποία συστήθηκε τον Μάιο του έτους 2006, αλλά και ο εμπνευστής και δημιουργός της υπηρεσίας Silver Alert Hellaς και ο πρωτοστάτης στη δημιουργία της Εθνικής τηλεφωνικής Γραμμής SOS1065 για τους ηλικιωμένους.
Μια κουβέντα λοιπόν με τον Γεράσιμο Κουρούκλη, για το silver alert που παρεμβαίνει δυναμικά και στην περιοχή της Δυτικής Ελλάδας βοηθώντας στον εντοπισμό εξαφανισμένων ενηλίκων δεν μπορεί παρά να έχει ενδιαφέρον.
Όλα ξεκίνησαν από τον σταθμό του ΟΣΕ
«H ιδέα γεννήθηκε το 2009. Κάποια στιγμή σε ένα ταξίδι μου στη Θεσσαλονίκη στο σταθμό του ΟΣΕ είδα κολλημένες αφίσες με τις οποίες αναζητούσαν ηλικιωμένα άτομα και διάφορα ζωάκια» λέει ο κ. Κουρούκλης. Όταν επέστρεψα στην Αθήνα προσπάθησα να δω αν υπάρχει ένας συναγερμός αντίστοιχος του amber alert και πράγματι βρέθηκα μπροστά στο silver alert που δημιουργήθηκε δύο χρόνια μετά το amber alert με σχετικά ίδιες συνθήκες, το οποίο ξεκίνησε με αφορμή την Μουρ μια ηλικιωμένη κυρία που την βρήκαν πεθαμένη σε μια απόσταση 300 μέτρα από το σπίτι της. Στη συνέχεια προσπαθήσαμε να δούμε με ποιο τρόπο θα μπορέσουμε να δημιουργήσουμε και εμείς μια τέτοια υπηρεσία. Με τη βοήθεια της αμερικάνικης πρεσβείας ήρθαμε σε επαφή με την Πολιτεία της Οκλαχόμα από την οποία πήραμε τα πρωτόκολλα λειτουργίας του κοινωνικού συναγερμού silver alert ως σήμα. Το silver alert ξεκίνησε το 2005 στην Αμερική και το 2007 ήταν ήδη ένας θεσμός που είχε φύγει προς τον Καναδά και την Αυστραλία. Εμείς στην Ελλάδα πήραμε τα δικαιώματα και μάλιστα με τη δυνατότητα αφιλοκερδώς και ανιδιοτελώς να το διαδώσουμε και στις άλλες χώρες της Ευρώπης. Σήμερα για λόγους που έχουν να κάνουν με τα δικά μας τα εσωτερικά οικονομικά δεν έχουμε καταφέρει να δημιουργήσουμε μια ευρωπαϊκή ομπρέλα, κάτι το οποίο φαίνεται ότι ίσως ξεκινήσει δειλά δειλά τώρα με πρώτη χώρα την Κύπρο καi δεύτερη χώρα τη Μάλτα. Θα κάνουμε ενέργειες και για τη Βουλγαρία, ενώ έχουμε ξεκινήσει ήδη μια συνεργασία με έναν μη κερδοσκοπικό οργανισμό που λέγεται mission people και έχει έδρα στην Αγγλία. Σιγά σιγά λοιπόν προσπαθούμε να το διευρύνουμε ώστε να δημιουργηθεί μια αντίστοιχη ομπρέλα για τις εξαφανίσεις των ηλικιωμένων κυρίως αλλά και ενηλίκων μιας και ο κοινωνικός συναγερμός silver alert έχει να κάνει με την αναζήτηση ηλικιωμένων ανθρώπων που χάνονται λόγω άνοιας, αλτσχάιμερ και άλλων συναφών διαταραχών της μνήμης αλλά και με ενήλικες οι οποίοι χάνονται για διάφορους λόγους είτε ψυχογενείς είτε πανικού είτε φόβου, είτε από άλλες αιτίες».
3000 υποθέσεις σε οκτώ χρόνια λειτουργίας
«Όταν ξεκινήσαμε έπρεπε να κάνουμε πολλά πράγματα, δεν ήταν τόσο απλό να το μεταφέρουμε στην Ελλάδα. Έπρεπε όλο αυτό το πρωτόκολλο λειτουργίας να το προσαρμόσουμε στην ευρωπαϊκή νομοθεσία, στην ελληνική νομοθεσία και την ελληνική νοοτροπία. Έτσι χρησιμοποιήσαμε αρκετούς νομικούς συμβούλους, εθελοντές κυρίως, χρησιμοποιήσαμε την εμπειρία και τις γνώσεις της ελληνικής αστυνομίας, από τη διεύθυνση εξαφανίσεων, τις γνώσεις και την εμπειρία της ιατροδικαστικής Αθηνών και στη συνέχεια το αποτέλεσμα στο οποίο καταλήξαμε το παρουσιάσαμε στην Εισαγγελία του Αρείου Πάγου μαζί με το αίτημα να επιτρέπεται η λειτουργία ενός τέτοιου κοινωνικού συναγερμού» εξηγεί ο κ. Κουρούκλης και συνεχίζει: «Ζητήσαμε μάλιστα, εφόσον αυτό είναι δυνατόν, να έχουμε τη συμπαράσταση των εισαγγελικών αρχών. Αυτό έγινε στις 20 Φεβρουαρίου του 2011 όταν η Εισαγγελία του Αρείου Πάγου μας έστειλε ένα έγγραφο με το οποίο ενέκρινε τη λειτουργία του κοινωνικού συναγερμού και καλούσε τους εισαγγελείς εφετών και πρωτοδικών να συμβάλουν υπέρ της υπηρεσίας αυτής. Ξεκινήσαμε τον Απρίλιο του 2011 και μέχρι σήμερα έχουμε διαχειριστεί περί τις 3.000 υποθέσεις. Οι μισές έχουν βρεθεί πριν καν ενεργοποιηθεί ο κοινωνικός συναγερμός στα ΜΜΕ τα οποία προβάλλουν τον κοινωνικό συναγερμό αφιλοκερδώς. Και αυτό γιατί υπάρχουν τα κοινωνικά δίκτυα τα οποία δουλεύουμε πολύ, υπάρχουν πολλοί ακόλουθοι στο twitter και το facebook».
28.000 εθελοντές στη «μηχανή» του silver alert
«Έχουμε δημιουργήσει και ένα πολύ μεγάλο αριθμό εθελοντών οι οποίοι κινητοποιούνται κάθε φορά. Ο εθελοντές αυτοί είναι περίπου 28.000 άνθρωποι σε όλη την Ελλάδα. Ίσως να είμαστε και ο μοναδικός οργανισμός στην Ελλάδα με τόσο πολύ εθελοντισμό και αυτό χωρίς όλους εκείνους τους πολίτες που δεν μας έχουν δώσει το e mail τους γιατί τα μέλη μας είναι άνθρωποι με μοναδικό e mail.
Υπάρχουν όμως και χιλιάδες άλλοι πολίτες που δεν μας έχουν δώσει το email τους αλλά συνδράμουν, βοηθούν, συμπαρίστανται. Κινητοποιούμε δε τους εθελοντές σε ευρύτερες περιοχές καθώς π.χ. όταν χάνεται κάποιος από την Κέρκυρα πρέπει να ελεγχθεί και να ενεργοποιηθεί ένας πολύ μεγάλος πληθυσμός ακόμη και για όλη την ήπειρο».
Για τους αμνήμονες που περιπλανώνται στο δρόμο
«Με μια παραίνεση της υπηρεσίας εξαφανίσεων της ΕΛ.ΑΣ., το 2012, ξεκινήσαμε μια επιπλέον εκδοχή που είχε να κάνει με τους ανθρώπους που βρίσκει η αστυνομία στο δρόμο, περιπλανώμενους, αμνήμονες, που δεν μπορούν να δώσουν στοιχεία και τους οποίους τους πήγαιναν στο κρατητήριο, τους κρατούσαν για πέντε μέρες και μετά με έναν εισαγγελέα πήγαιναν σε κάποιο ψυχιατρικό νοσοκομείο. Μετά υπήρχαν δύο δρόμοι, είτε να χαθούν μέσα στο ψυχιατρείο, είτε να χαθούν ξανά στο δρόμο.
Δημιουργήσαμε έτσι μια ομπρέλα ώστε με κοινωνικό συναγερμό πάλι εγκεκριμένο από την Εισαγγελία του Αρείου Πάγου, να γνωστοποιούμε το πρόσωπο του ηλικιωμένου που βρέθηκε και να αναζητάμε ποιοι άνθρωποι, ποιοι συμπολίτες μας τον γνωρίζουν και θα μπορέσουν να μας δώσουν πληροφορίες για αυτόν. Μέσα από αυτό όσοι ηλικιωμένοι άνθρωποι έχουν βρεθεί στο δρόμο έχουν βρει την οικογένειά τους και αναλόγως επέστρεψαν στα σπίτια τους ή φρόντισαν να πάνε σε μια μονάδα για να μπορέσουν να περάσουν μια ήρεμη ζωή τα τελευταία τους χρόνια, λέει ο κ. Κουρούκλης.
«Βρίσκουμε το 93% των εξαφανισμένων- Το 87% είναι ζώντες»
«Πριν τη λειτουργία της υπηρεσίας silver alert η αστυνομία επίσημα έδινε 12% ανεύρεση εξαφανισμένων ανθρώπων. Σήμερα έχουμε τα εξής αποτελέσματα. Στους εξαφανισμένους ανθρώπους βρίσκεται το 93%. Από αυτούς το 87% είναι ζώντες.
Εδώ υπάρχει και ένα μελανό σημείο. Είναι αυτοί που μπορεί να χαθούν, πέφτουν κάτω τους παίρνει το ασθενοφόρο, δεν έχουν στοιχεία πάνε σε ένα νοσοκομείο, πεθαίνουν εκεί και πάνε στα αζήτητα. Ενώ αν υπήρχε ένας μηχανισμός σε πραγματικό χρόνο, αυτό δεν θα γινόταν. Εδώ και δύο χρόνια, μαζί με την αστυνομία την ιατροδικαστική υπηρεσία, το πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, έχουμε εκπονήσει μια μελέτη έχουν εξαχθεί συμπεράσματα, έχουμε έτοιμο πρόγραμμα με την κωδική ονομασία ΡΕΑ προκειμένου να υπάρχει αυτή η βοήθεια της ενημέρωσης σε πραγματικό χρόνο και δυστυχώς δεν έχει βρεθεί ένα ίδρυμα που να ενδιαφερθεί να χρηματοδοτήσει το πανεπιστήμιο για το «τεράστιο ποσό» των 200.000 ευρώ» λέει ο κ. Κουρούκλης.
«Καμία προστασία για την κακοποίηση των ηλικιωμένων»
Στον αριθμό 1065 έναν αριθμό sos για τους ηλικιωμένους μπορεί ο κόσμος οι ίδιοι οι ηλικιωμένοι, γείτονες, γνωστοί και φίλοι, να καλούν και μας ενημερώνουν για περιστατικά κακοποίησης. Αυτά τα περιστατικά χωρίζονται σε κατηγορίες. Τη σωματική βία, την ψυχολογική βία, την σεξουαλική παρενόχληση, την οικονομική εκμετάλλευση και την παραμέληση.
«Σε πολλά κράτη του εξωτερικού αυτά είναι αδικήματα και μάλιστα ποινικά. Στη χώρα μας δυστυχώς όχι. Για να σας δώσω να καταλάβετε. Άς πούμε ότι έχουμε μια ηλικιωμένη κυρία η οποία ζει μαζί με την κόρη της ή το γιο της που είναι εθισμένα σε ουσίες άτομα και την χτυπούν, την κακοποιούν και της παίρνουν τη σύνταξη. Αυτή η ηλικιωμένη κυρία θα πρέπει να πάει στο αστυνομικό τμήμα και να κάνει μήνυση στο παιδί της, πράγμα το οποίο δεν θα γίνει ποτέ, με αποτέλεσμα αυτός ο άνθρωπος να βασανίζεται και να μην υπάρχει τρόπος να ξεφύγει από το βασανιστή του αλλά και από το περιβάλλον που τον βασανίζει. Ενώ αντίστοιχα για ένα παιδί υπάρχει η καταδίκη του θύτη και βεβαίως η προστασία του θύματος, και δομές όπως το χαμόγελο του παιδιού τα παιδικά χωριά sos κ.α. για τους ηλικιωμένους δυστυχώς δεν υπάρχει τίποτα. Πολλές φορές διαχειριζόμαστε περιστατικά κακοποίησης ηλικιωμένων από μονάδες ή από σπίτια κλπ και δυστυχώς και οι ίδιοι οι εισαγγελείς (γιατί πάντα συνεργαζόμαστε με τον εισαγγελέα, σε όλες τις περιπτώσεις), έρχονται μπροστά σε ένα τείχος σε ένα αδιέξοδο νόμου και δεν μπορούν να κάνουν τίποτα. Και δεν υπάρχουν και όπλα. Όπλο είναι μια μονάδα φροντίδας ηλικιωμένων, ένας χώρος να πάει ένας κακοποιημένος ηλικιωμένος άνθρωπος. Κανείς δεν ενδιαφέρεται για την κακοποίηση των ηλικιωμένων που είναι πολύ σοβαρότερη με πολύ περισσότερα περιστατικά. Η αντιστοιχία 1 προς 100 σας λέει κάτι; Σε αναλογία ενός κακοποιημένου παιδιού έχουμε εκατό κακοποιημένους γέροντες».
Τα περιστατικά που συγκλονίζουν
«Ναι υπάρχουν πολλά τέτοια περιστατικά» λέει ο κ. Κουρούκλης. «Ιδίως εκείνα τα περιστατικά που βρίσκουμε το οικογενειακό περιβάλλον ενός αμνήμονα γέροντα και υπάρχει η άρνηση των παιδιών του να τον παραλάβουν και να τον φροντίσουν. Λες και αυτό είναι κάτι που αφορά την Πολιτεία και τους συμπολίτες τους και όχι τους ίδιους. Για πείτε μου λοιπόν αν είχαμε ένα παιδί σε παραμέληση και αρνείτο ο γονιός να το παραλάβει θα είχε ή δεν θα είχε κυρώσεις; Ό,τι και να σου έχει κάνει ο πατέρας σου και η μάνα σου είναι υποχρέωσή σου να τον φροντίσεις. Παίρνει σύνταξη ο παππούς, πήγαινέ τον σε ένα ίδρυμα σε μια μονάδα να έχει μια αξιοπρεπή ζωή και από εκεί και πέρα κάνε ό,τι θες.
Επίσης έχω να θυμάμαι περιστατικά από την Αυστραλία όταν μας έστειλαν ένα ξένο περιοδικό κάποιες κυρίες οι οποίες είδαν μέσα εκεί τη φωτογραφία του πατέρα τους στη Αθήνα. Ψάξαμε, βρήκαμε τον πατέρα που ήταν άστεγος και κανονίσαμε να συναντήσουν τον πατέρα τους και να τον ξαναδούν μετά από 35 χρόνια».
Η συνεργασία με την αστυνομία και το λιμενικό
Η συνεργασία του silver alert με την αστυνομία και το λιμενικό είναι πάρα πολύ καλή και συνεχώς βελτιώνεται. «Μερικά περιστατικά περνάνε και από την κρεατομηχανή της δημοσιογραφίας και αυτό δεν είναι καλό» επισημαίνει ο κ. Κουρούκλης . «Όπως π.χ. έγινε με έναν καθηγητή που εξαφανίστηκε από τη Θεσσαλονίκη και κάποια στιγμή βρέθηκε ένα πτώμα γεμάτο αλυσίδες και βαρίδια στα Μουδανιά. Επικοινωνήσαμε με τον λιμενάρχη να μας στείλει φωτογραφία της σορού προκειμένου να κάνουμε μια διασταύρωση γιατί είχαμε υπόνοιες για δύο περιστατικά και μας είπε ότι δυστυχώς έχει ανοίξει φάκελος δικογραφίας και δεν μπορώ να σας στείλω τίποτα. Μέχρι να πάω στον εισαγγελέα να πάρω εντολή για να μας στείλει τη φωτογραφία, ήδη είχε πάει η σορός στο λιμάνι, ήδη είχε πάει δημοσιογράφος, ήδη φωτογράφησε και κινηματογράφησε τη σορό και με κοντινά και ήδη σε αυτό το δίωρο μέσα είχε κρεμαστεί στο τοπικά site και το μεσημέρι βγήκε φάτσα κάρτα το πτώμα του ανθρώπου στην τηλεόραση και τα παιδιά έμαθαν από την τηλεόραση ότι ο άνθρωπός τους βρέθηκε σε αυτή την κατάσταση. Βεβαίως κινήθηκαν όλες οι νόμιμες διαδικασίες. Πρέπει όλοι να καταλάβουν ότι εφόσον υπάρχει εισαγγελική έγκριση από την Εισαγγελία του Αρείου πάγου το silver alert είναι έν δυνάμει φορέας που συμπεριλαμβάνεται μέσα στις δικογραφίες, τις έρευνες και όλες αυτές τις διαδικασίες και πρέπει να ενημερώνεται άμεσα».
Στο silver alert εργάζονται δώδεκα άτομα με εξαιρετικά χαμηλούς μισθούς. Οι πόροι του έρχονται από δωρεές και χορηγίες. Και όπως συνήθως συμβαίνει, είναι κυρίως οι απλοί άνθρωποι αυτοί που βοηθούν στη συντήρησή του.
Γιώτα Κοντογεωργοπούλου
