του Γιάννη Ταπεινού, Αναπληρωτή Γραμματέα Τομέα Προστασίας του Πολίτη ΠΑΣΟΚ
Η εποχή που ζούμε είναι εποχή διαρκούς σύνδεσης. Εργασία, επικοινωνία, συναλλαγές και ενημέρωση περνούν πια μέσα από οθόνες. Μαζί τους, όμως, έχει μεταφερθεί και ένα νέο είδος εγκληματικότητας. Δεν έχει πρόσωπο ούτε ήχο. Έρχεται αθόρυβα, με ένα μήνυμα, έναν ψεύτικο λογαριασμό ή μια υποτιθέμενη ενημέρωση από κάποια υπηρεσία. Είναι το έγκλημα του κυβερνοχώρου, που κάθε μέρα επεκτείνεται και πλήττει ανθρώπους όλων των ηλικιών. Ένα έγκλημα που δεν γνωρίζει σύνορα και δεν κάνει διακρίσεις.
Χιλιάδες συμπολίτες μας έχουν πέσει θύματα ψηφιακών απατών, χάνοντας οικονομίες, προσωπικά δεδομένα ή την ηρεμία τους. Πολλοί, από μικρές ηλικίες μέχρι ηλικιωμένους, παρασύρονται από παραπλανητικά μηνύματα και βρίσκονται αβοήθητοι, χωρίς ενημέρωση και καθοδήγηση. Το φαινόμενο δεν είναι πια εξαίρεση. Έχει γίνει καθημερινότητα. Και το πιο ανησυχητικό είναι ότι η κυβέρνηση εξακολουθεί να κινείται με καθυστέρηση.
Τα περιστατικά κυβερνοεγκλήματος έχουν λάβει ανησυχητικές διαστάσεις. Τους τελευταίους μήνες, δεκάδες πολίτες έπεσαν θύματα απατών μέσω gov.gr, τραπεζών, courier και κοινωνικών δικτύων. Παρά τις συνεχείς ανακοινώσεις της ΕΛ.ΑΣ., το αποτέλεσμα για τον πολίτη παραμένει σχεδόν ανύπαρκτο, ενώ ο Συνήγορος του Καταναλωτή και η Τράπεζα της Ελλάδος έχουν ήδη προειδοποιήσει για νέο κύμα “phishing” και ψηφιακών επιθέσεων. Είναι σαφές πως η κοινωνία βιώνει κόπωση, ανασφάλεια και την ανάγκη μιας καθαρής πολιτικής φωνής που να μιλά με ευθύνη για την ψηφιακή προστασία του πολίτη.
Η κυβερνοασφάλεια δεν μπορεί να αντιμετωπίζεται ως ένα τεχνικό ζήτημα. Είναι θέμα εμπιστοσύνης, κοινωνικής συνοχής και πραγματικής προστασίας του πολίτη. Όπως το κράτος οφείλει να διασφαλίζει συνθήκες ασφάλειας ως προϋπόθεση ελευθερίας και ποιότητας ζωής, έτσι οφείλει να προστατεύει τον πολίτη και στο ψηφιακό του περιβάλλον. Γιατί σήμερα, η απειλή δεν μπαίνει από την πόρτα, αλλά από την οθόνη.
Το κρίσιμο ερώτημα είναι κατά πόσο οι θεσμοί μας είναι έτοιμοι να ανταποκριθούν στις σύγχρονες ανάγκες. Η Αστυνομία διαθέτει ικανά και έμπειρα στελέχη, αλλά η εκπαίδευση και η εξειδίκευση παραμένουν περιορισμένες. Οι υποδομές της είναι ανεπαρκείς και συγκεντρωμένες στο κέντρο. Η Δικαιοσύνη έχει τη βούληση, αλλά χρειάζεται εξειδίκευση και ταχύτητα. Και η Πολιτεία συνολικά οφείλει να αντιληφθεί ότι η ψηφιακή ασφάλεια δεν είναι δευτερεύουσα πολιτική, αλλά βασικός πυλώνας της προστασίας του πολίτη.
Παρά τις πρόσφατες αλλαγές στην ονομασία και τη δομή των υπηρεσιών, η πραγματικότητα παραμένει αμετάβλητη. Η επιχειρησιακή αντιμετώπιση του κυβερνοεγκλήματος εξακολουθεί να είναι συγκεντρωμένη στην Αθήνα, ενώ στην περιφέρεια οι υπηρεσίες λειτουργούν κυρίως για την καταγραφή περιστατικών και τη διαβίβαση υποθέσεων στο κέντρο. Οι πολίτες εκτός αστικών κέντρων στερούνται ουσιαστικής υποστήριξης και καθοδήγησης. Η χώρα δεν μπορεί να προστατεύει τον πολίτη της με δομές που λειτουργούν μόνο στο διοικητικό επίπεδο.
Η λύση δεν βρίσκεται στη γραφειοκρατία, αλλά στη λειτουργία ενός ενιαίου και φιλικού συστήματος αναφοράς, όπου ο πολίτης θα μπορεί εύκολα να καταγγείλει, να ενημερώνεται και να αισθάνεται ότι κάποιος τον ακούει. Ένα σύστημα που δεν θα απορροφά την ευθύνη, αλλά θα την αναλαμβάνει.
Απουσιάζει μια εθνική στρατηγική πρόληψης και ενημέρωσης. Η ασφάλεια στο διαδίκτυο δεν μαθαίνεται μέσα από φόβο, αλλά μέσα από γνώση. Από τα σχολεία έως τους επαγγελματικούς χώρους χρειάζεται διαρκής εκπαίδευση, σωστή καθοδήγηση και συνεργασία με τους κοινωνικούς φορείς. Η Πολιτεία έχει τον πρώτο λόγο και την κύρια ευθύνη, αλλά η συμμετοχή των τοπικών κοινωνιών μπορεί να κάνει τη διαφορά. Κανείς δεν περισσεύει στην προσπάθεια να προστατευτεί ο πολίτης.
Η αλήθεια είναι ότι το πλαίσιο για να προχωρήσουμε υπάρχει. Έχουν γίνει προτάσεις, έχουν κατατεθεί σχέδια και έχουν επισημανθεί τα κενά. Αυτό που λείπει δεν είναι η γνώση ούτε τα εργαλεία, αλλά η πολιτική βούληση και η συνέπεια της κυβέρνησης να τα υλοποιήσει. Η καθυστέρηση αυτή δεν είναι απλώς αδράνεια, είναι παράλειψη ευθύνης. Κάθε μέρα που περνά αφήνει περισσότερους πολίτες εκτεθειμένους.
Η κυβέρνηση προβάλλει τη “ψηφιακή μετάβαση” και το “κράτος 2.0” ως επιτυχίες, όμως δεν έχει διαμορφώσει καμία σοβαρή θεσμική πολιτική για την ασφάλεια του πολίτη στο διαδίκτυο. Ο ψηφιακός εκσυγχρονισμός χωρίς ψηφιακή προστασία δεν είναι πρόοδος· είναι κίνδυνος με άλλο όνομα.
Η Ελλάδα δεν μπορεί να παραμένει ουραγός στην προστασία των πολιτών της μέσα στο ψηφιακό περιβάλλον. Η κυβέρνηση δεν έχει δείξει ως σήμερα ότι το έχει θέσει στις πραγματικές της προτεραιότητες. Δεν αρκούν οι εξαγγελίες και οι επικοινωνιακές κινήσεις. Χρειάζεται πολιτική βούληση, σχέδιο με συνέπεια και αποκέντρωση δομών που θα στηρίζουν έμπρακτα τον πολίτη. Γιατί η ασφάλεια δεν πρέπει να δίνεται ως υπόσχεση, αλλά να αποτελεί υποχρέωση της Πολιτείας.
Η ασφάλεια του πολίτη — στο δρόμο, στο σπίτι ή στο διαδίκτυο — δεν είναι υπόθεση μηχανισμών. Είναι ζήτημα εμπιστοσύνης, ισότητας και σεβασμού. Και αν κάτι πρέπει να ειπωθεί καθαρά, είναι πως η κυβέρνηση δεν έχει απλώς καθυστερήσει, αλλά έχει αφήσει το πεδίο της κυβερνοασφάλειας χωρίς πραγματική πολιτική κατεύθυνση και αποτελεσματικότητα. Το καμπανάκι δεν χτυπά πια προειδοποιητικά. Χτυπά επίμονα και υπενθυμίζει ότι η προστασία του πολίτη δεν μπορεί να περιμένει άλλο.
