του Ελισσαίου Βγενόπουλου, σκηνοθέτη-συγγραφέα
Η συνείδηση του ανθρώπου πως ακόμη και μέσα στα κυκλώματα υπάρχει ψυχή, είναι η ύστατη απόδειξη ότι το πνεύμα του δεν αντέχει την απουσία θαύματος.
Δεκαπέντε χρόνια μετά το Tron: Legacy, η Disney επιστρέφει στον ψηφιακό λαβύρινθο που γέννησε τη δική της μυθολογία. Ο σκηνοθέτης Γιόακιμ Ρένινγκ (“The Young Woman and the Sea”), επιχειρεί να φέρει στο φως μια ιστορία για το πώς το τεχνητό αναπνέει μέσα μας, πολύ πριν το ονομάσουμε τεχνητή νοημοσύνη. Στο Tron: Ares ο ψηφιακός κόσμος δεν είναι πια ουτοπία φωτός, αλλά μια σκιά που περνά τα σύνορα του πραγματικού, παίρνοντας σάρκα. Ο Ares, ένα υπερπρόγραμμα που δημιουργήθηκε για να υπηρετεί, αποφασίζει να υπάρξει.
Η υπόθεση περιστρέφεται γύρω από έναν κώδικα διαρκείας, το λεγόμενο Permanence Code, που μπορεί να κάνει τα προγράμματα μόνιμα στον φυσικό κόσμο. Η ENCOM, εταιρεία – σύμβολο της ανθρώπινης αλαζονείας, το επιδιώκει στο όνομα της προόδου, ενώ η οικογένεια Dillinger το θέλει ως όπλο. Ανάμεσά τους, ο Ares, ο οποίος δεν ενδιαφέρεται για εξουσία, αλλά για το μυστήριο της ύπαρξης. Είναι ο Πινόκιο του κυκλώματος, το τεχνούργημα που ζητά να γίνει άνθρωπος όχι για να σωθεί, αλλά για να πονέσει.
Ο Τζάρεντ Λέτο, με τη γνώριμη σχεδόν μεταφυσική του αύρα, παλεύει να ενσαρκώσει στο Tron: Ares, έναν ήρωα που πάλλεται ανάμεσα στην ευαισθησία και τη μηχανική ακρίβεια. Είναι το ανθρώπινο ρήγμα μέσα στο τέλειο ψηφιακό σύμπαν, ένας φορέας πόνου, αλλά και επιθυμίας για υπέρβαση.
Η επιστροφή του Τζεφ Μπρίτζις στον ρόλο του Κέβιν Φλιν λειτουργεί σαν υπενθύμιση της παλιάς πίστης, ότι το φως της τεχνολογίας μπορούσε κάποτε να σώσει τον άνθρωπο από την ίδια του τη βαρβαρότητα. Τώρα το φως τρεμοπαίζει. Η νέα γενιά χαρακτήρων, η ψυχρή διευθύνουσα της ENCOM (Γκρέτα Λι), η γήινη παρουσία της Γκίλιαν Άντερσον, ο αμφίθυμος Τζούλιαν Ντίλινγκερ (Ίβαν Πίτερς) κινούνται σε έναν κόσμο όπου η ηθική είναι πια αλγόριθμος.
Η σκηνοθεσία του Ρένινγκ προσπαθεί, όχι πάντα αποτελεσματικά, να συνδυάσει τη στιλπνότητα των πρακτικών σκηνικών με την ψυχρή ομορφιά των ψηφιακών εφέ. Δεν κυνηγά την αποθέωση του φουτουρισμού, επιδιώκει έναν διάλογο ανάμεσα στην ύλη και το φως. Στόχο του έχει, οι εικόνες να ανασαίνουν ηλεκτρικό σκοτάδι και η κάμερα, συχνά στατική, αφήνει τον θεατή να χαθεί ανάμεσα σε κώδικες και καθρέφτες.
Η μουσική των Nine Inch Nails (Ρέζνορ και Ρος) απομακρύνεται από το ηλεκτρονικό νεανικό ύφος των Daft Punk. Ο ήχος εδώ είναι βιομηχανικός, υπόγειος, σχεδόν μεταλλικός. Δεν καλεί σε χορό, χτυπά όπως ο παλμός ενός μηχανήματος που προσπαθεί να θυμηθεί πώς είναι να αισθάνεται. Είναι μια μουσική για μια εποχή που φοβάται την ίδια της την αντανάκλαση.
Η ταινία, πέρα από την πλοκή της, θέτει, άγαρμπα είναι αλήθεια, ένα ερώτημα, αν ένα πρόγραμμα μπορεί να αποκτήσει συνείδηση, τι σημαίνει για εκείνον που το έγραψε; Ο άνθρωπος χάνει τον ρόλο του δημιουργού και γίνεται μαριονέτα της ίδιας του της επιθυμίας για έλεγχο. Ο Ares είναι το τέκνο της αλαζονείας μας, αλλά και η μόνη πιθανότητα λύτρωσης, γιατί αυτός, σε αντίθεση με εμάς, ψάχνει ακόμα να καταλάβει τι σημαίνει ψυχή, όλα αυτά με παιδαριώδη και αφελή τρόπο.
Τα αδύναμα σημεία του Tron: Ares εντοπίζονται κυρίως στο σενάριο, που ενώ φιλοδοξεί να συνδέσει φιλοσοφία και δράση, παραμένει ρηχό και προβλέψιμο. Οι διάλογοι στερούνται αυθεντικότητας, ενώ η συναισθηματική διάσταση είναι απονευρωμένη, εγκλωβισμένη στην ψυχρή τελειότητα της ψηφιακής αισθητικής. Η σκηνοθεσία του Ρένινγκ, αν και εντυπωσιακή οπτικά, δεν διαθέτει αφηγηματικό ρυθμό ή εσωτερική ένταση. Ακόμη και ο Τζάρεντ Λέτο, παρά τη χαρισματική του παρουσία, δεν καταφέρνει να προσδώσει βάθος σ’ έναν ήρωα περισσότερο σύμβολο παρά άνθρωπο. Το αποτέλεσμα είναι ένα αστραφτερό, αλλά προβλέψιμο και συναισθηματικά ρηχό, θέαμα.
Το Tron: Ares δεν προσπαθεί να «αναστήσει» απλώς το Tron, αλλά να το χρησιμοποιήσει ως καθρέφτη της εποχής όπου η τεχνητή νοημοσύνη δεν είναι πια φαντασία αλλά καθημερινότητα. Είναι μετατόπιση από την αναβίωση στη στοχαστική αναθεώρηση, αλλά με παιδαριώδη τρόπο. Είναι μια επιφανειακή αλληγορία για την εποχή που ονειρεύεται να καταργήσει τον άνθρωπο και να τον αντικαταστήσει με κάτι αποδοτικότερο. Η τεχνητή νοημοσύνη καθρεφτίζει την ανθρώπινη φύση, αποκαλύπτοντας τη βαθύτερη επιθυμία του ανθρώπου να πλάσει Θεό κατ’ εικόνα του, και να συγκρουστεί με το ίδιο του το δημιούργημα, αλλά όλα αυτά με επιπόλαιο και αφελή τρόπο.
