Του Θέμη Μπάκα*
Οι εξαγγελίες του πρωθυπουργού στη ΔΕΘ 2025 για το στεγαστικό πρόβλημα απέδειξαν για άλλη μια φορά ότι το «καλάθι» παραμένει άδειο. Όχι μόνο δεν υπήρξε ούτε ένα μέτρο άμεσης αναχαίτισης του κόστους στέγασης, αλλά και οι όποιες υποσχέσεις ήταν ανακυκλωμένες, αποσπασματικές – χωρίς σαφές χρονοδιάγραμμα υλοποίησης και χωρίς κανένα κοινωνικό αποτύπωμα.
Η κυβέρνηση μίλησε ξανά για τα 2.000 διαμερίσματα που θα χτιστούν σε πρώην στρατόπεδα σε Αθήνα, Θεσσαλονίκη και Πάτρα. Όμως, μόνο τα 1.500 θα αφορούν συμπολίτες χωρίς πρώτη κατοικία, ενώ τα υπόλοιπα προορίζονται για το προσωπικό των Σωμάτων Ασφαλείας.
Και εδώ αναδεικνύεται η τραγική αντίφαση: πώς μπορείς να απαντάς στην απώλεια 180.000 κατοικιών από πλειστηριασμούς στην πρώτη κατοικία την περίοδο 2019-2023 με την υπόσχεση για 1.500 νέες κατοικίες; Όταν μάλιστα στην Ελλάδα με τον όρο «οικονομικά άστεγος» προσδιορίζουμε τον εργαζόμενο που το εισόδημά του δεν επαρκεί για να καλύψει τις στεγαστικές του ανάγκες;
Η εξαγγελία για τα διαμερίσματα δεν είναι καν νέα. Ο υπουργός Άμυνας, Νίκος Δένδιας, είχε ήδη παρουσιάσει τον Μάρτιο του 2025 το νέο θεσμικό πλαίσιο του «Ταμείου Ακινήτων Εθνικής Άμυνας» (ΤΑΕΘΑ). Τώρα, αυτό «σερβίρεται» πάλι σαν κάτι φρέσκο. Επομένως, αντί για σχέδιο, έχουμε μια διαρκή επανάληψη, χωρίς στρατηγική.
Όλα τα άνωθεν, τη στιγμή που η Ελλάδα είναι από τις ελάχιστες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης που δεν διαθέτει πολιτική κοινωνικής κατοικίας. Όταν, ο μέσος όρος κοινωνικής κατοικίας στην Ε.Ε. ανέρχεται στο 9%–9,3% του συνολικού αποθέματος κατοικιών
Τα προγράμματα που απέτυχαν
Παράλληλα, να σημειωθεί ότι τα προγράμματα «Σπίτι Μου 1» και «Σπίτι Μου 2» απαιτούσαν υψηλά ίδια κεφάλαια και χρονοβόρες διαδικασίες, αποκλείοντας τους πιο ευάλωτους νέους και οικογένειες. Επιπλέον, προκάλεσαν άνοδο τιμών στην αγορά και κατεύθυναν τους δικαιούχους σε παλιά ακίνητα, 40 έως 50 ετών, εκ των οποίων τα περισσότερα χρειάζονταν εκτεταμένες ανακαινίσεις.
Και όμως, υπήρξαν ρεαλιστικές προτάσεις για να μην επαναληφθεί αυτό το φιάσκο.
Το πρόγραμμα θα έπρεπε να έχει επεκταθεί ώστε να περιλαμβάνει:
- Ανέγερση κατοικίας σε ιδιόκτητο οικόπεδο ή σε οικόπεδο που παραχωρήθηκε μέσω γονικής παροχής.
- Ανέγερση κατοικίας μέσω του δικαιώματος ύψους, μέχρι την πλήρη αξιοποίηση του συντελεστή δόμησης.
- Αποπεράτωση ημιτελών κατοικιών, είτε ιδιόκτητων είτε μέσω γονικής παροχής.
Με αυτόν τον τρόπο:
- θα αυξανόταν το οικιστικό απόθεμα,
- θα περιοριζόταν η άνοδος των τιμών,
- οι δικαιούχοι θα αποκτούσαν νεόδμητα ακίνητα, αντί να οδηγούνται σε παλαιά που απαιτούν εκτεταμένες ανακαινίσεις.
Παράλληλα, προτάθηκαν τα ακόλουθα, άμεσα, μέτρα για την επιτάχυνση και διευκόλυνση της διαδικασίας:
- Θέσπιση χρονικών ορίων στις διαδικασίες έγκρισης και εκταμίευσης.
- Κρατική εγγύηση έναντι του πωλητή μέχρι την ολοκλήρωση της εκταμίευσης.
- Επέκταση τραπεζικής χρηματοδότησης με εγγύηση του Δημοσίου για την κάλυψη της ίδιας συμμετοχής των δικαιούχων.
Η κρατική εγγύηση θα αφορούσε αποκλειστικά δικαιούχους που πληρούν τα κριτήρια αλλά δεν διαθέτουν επαρκή ίδια κεφάλαια. Δεν θα καταχωρούνταν ως άμεση δημοσιονομική δαπάνη, αλλά θα επιβάρυνε τον κρατικό προϋπολογισμό μόνο σε περίπτωση αθέτησης.
Το εγγυημένο ποσό θα δινόταν με χαμηλότερο επιτόκιο, μειώνοντας έτσι αισθητά το συνολικό κόστος του δανείου και διευκολύνοντας ουσιαστικά τη συμμετοχή νέων με χαμηλότερα εισοδήματα.
Τα κλειστά Ακίνητα
Από τον Σεπτέμβριο του 2024 εφαρμόζεται μηδενικός φορολογικός συντελεστής για τα εισοδήματα που προέρχονται από μισθώσεις κατοικιών, εφόσον οι ιδιοκτήτες μισθώσουν για πρώτη φορά ένα «κλειστό» ακίνητο ή μετατρέψουν τη χρήση από βραχυχρόνια σε μακροχρόνια μίσθωση.
Και όμως, στις εξαγγελίες του πρωθυπουργού καμία αναφορά δεν έγινε για ένα στοχευμένο πρόγραμμα ανακαίνισης πραγματικά κλειστών ακινήτων, με υποχρεωτική διάθεση σε προσιτή μακροχρόνια μίσθωση. Καμία μέριμνα για τους ιδιοκτήτες που αδυνατούν να ενταχθούν σε υπάρχοντα προγράμματα λόγω τραπεζικών κριτηρίων.
Η πρότασή μου είναι σαφής. Πρέπει να υλοποιηθεί ένα στοχευμένο πρόγραμμα ανακαίνισης για κατοικίες που παραμένουν πραγματικά κλειστές και μη κατοικήσιμες, με εφαρμογή αποκλειστικά στις περιοχές που έχουν χαρακτηριστεί «πιεσμένες».
Το πρόγραμμα αυτό πρέπει να απευθύνεται σε ιδιοκτήτες οι οποίοι, λόγω αδυναμίας να καλύψουν τα τραπεζικά κριτήρια, δεν μπορούν να ενταχθούν στα υπάρχοντα προγράμματα («Ανακαινίζω – Νοικιάζω» ή/και «Αναβαθμίζω»).
Η ένταξη να γίνεται μέσω κρατικής ενίσχυσης, με βασική προϋπόθεση:
- την ολοκλήρωση της ανακαίνισης και
- την υποχρεωτική διάθεση του ακινήτου στη μακροχρόνια μίσθωση για τουλάχιστον 6 έως 9 χρόνια με προσιτό ενοίκιο.
Η πολιτεία οφείλει να ελέγξει τόσο την πραγματική υλοποίηση των εργασιών όσο και την τήρηση των όρων, ώστε να διασφαλίζεται το δημόσιο όφελος: δηλαδή η προσθήκη νέων κατοικιών σε προσιτές τιμές.
Η χρηματοδότηση μπορεί να προέλθει:
- είτε από το Ταμείο Ανάκαμψης,
- είτε από την ανακατεύθυνση μέρους των δημοσιονομικών εσόδων που προέρχονται από τον κλάδο της βραχυχρόνιας μίσθωσης (860 εκατ. € το 2024).
Με αυτόν τον τρόπο ενισχύεται η κοινωνική ανταποδοτικότητα και αποκαθίσταται μια στοιχειώδης ισορροπία στην αγορά κατοικίας.
Σε κάθε περίπτωση, πάντως, η στάση της κυβέρνησης αναδεικνύει δύο ενδεχόμενα: είτε δεν ξέρει να αντιμετωπίσει το στεγαστικό πρόβλημα είτε δεν θέλει, επηρεασμένη από συγκεκριμένα συμφέροντα.
Όπως και να έχει, η αλήθεια είναι μία: το «καλάθι» της ΔΕΘ για τη στέγη ήταν άδειο. Και την ίδια στιγμή, η κοινωνία συνεχίζει να ζει μια δυσμενή πραγματικότητα: ακριβά ενοίκια, χαμένες κατοικίες, νέους εγκλωβισμένους στα παιδικά τους δωμάτια και οικογένειες που αγωνιούν για το αυτονόητο: ένα σπίτι με αξιοπρέπεια.
*Ο Θέμης Μπάκας είναι πολιτευτής Αχαΐας
