του Ιωάννη Καλαβρουζιώτη*
Κινητικότητα παρουσιάζεται τελευταίως σχετικά με την διαχείριση του νερού, με κυβερνητικές εξαγγελίες που σηματοδοτούν νέα όργανα διαχείρισης υδατικών πόρων ανά περιφέρεια, την χρηματοδότηση εγγειοβελτιωτικών έργων και την υλοποίηση του προγράμματος ΥΔΩΡ 2.0 που θα ανέλθει στα 4 δις ευρώ
Την ίδια στιγμή από επίσημα κυβερνητικά χείλη εκφράζεται η άποψη ότι το κύριο πρόβλημα της χώρας δεν είναι οι πλημμύρες, αλλά η έλλειψη νερού. Κανείς όμως δεν αναφέρει μια που ομιλεί για την αναγκαία άρδευση κυρίως των καλλιεργειών την ακαταλληλότητα συγκεκριμένων περιοχών σε νερό άρδευσης ένεκα κυρίως υψηλής αλατότητας.
Αφού περάσαμε μια εικοσιπενταετία και πλέον παλινωδιών των κυβερνήσεων με τις αλλεπάλληλες μεταφορές αρμοδιοτήτων σχετικά με το νερό από το Υπουργείο Γεωργίας, στο Εσωτερικών, στην συνέχεια στο Ανάπτυξης, στο ΥΠΕΧΩΔΕ και σήμερα στην Κεντρική Υπηρεσία Υδάτων, ερχόμαστε να μιλήσουμε για μια νέα στρατηγική που δεν θα αντιμετωπίζει το νερό σαν πρόβλημα αλλά σαν βασική υποδομή ανάπτυξης.
Διαφωνεί κανείς στην γενικόλογη αυτή τοποθέτηση; Η απάντηση είναι ασφαλώς όχι. Θα πρέπει όμως πριν τις όποιες εξαγγελίες και πολύ περισσότερο τις εφαρμογές από την χάραξη Εθνικής Στρατηγικής, οι ιθύνοντες να εξηγήσουν πειστικά στους πολίτες αλλά κυρίως στους αγρότες για την ευθύνη των διαδοχικών κυβερνήσεων της τελευταίας εικοσιπενταετίας αναφορικά με την διαχείριση του νερού στην Χώρα.
Βέβαια παρατηρήσαμε αμέσως με τις εξαγγελίες με ενδιαφέρον την μεγάλη άνοδο των εισηγμένων στο χρηματιστήριο επιχειρήσεων ύδρευσης, που προφανώς η αγορά είθισται να επιβραβεύει κάθε διαφαινόμενη αναπτυξιακή προοπτική.
Η Χώρα µας διαθέτει, συνολικά, σε ετήσια βάση επαρκείς επιφανειακούς και υπόγειους υδατικούς πόρους, αλλά διάφοροι λόγοι (κακή συντήρηση δικτύων, υπεράρδευση, μη εφαρμογή στάγδην άρδευσης, κακά ποιοτικά χαρακτηριστικά νερού άρδευσης) μειώνουν σημαντικά την πραγματική διαθέσιμη ποσότητα και δυσκολεύουν την αξιοποίησή τους.
Η κατανάλωση του νερού υπολογίζεται σε 8.243 hm3/έτος, από τα οποία το 84-86% διατίθεται στην άρδευση, το 11-13% στην ύδρευση, το 1% στην κτηνοτροφία, και το 3% στη βιομηχανία και ενέργεια. Αναμφίβολα υπάρχουν περιοχές με προβλήματα ανεπάρκειας νερού σε διάφορες περιοχές και για συγκεκριμένα χρονικά διαστήματα. Σημαντικές περιοχές της χώρας είναι ή τείνουν να γίνουν ελλειμματικές σε νερό (Θεσσαλία, Ν.Α. Πελοπόννησος, Νησιά Αιγίου, Κρήτη) αλλά σίγουρα διαθέτουν νερά με χαμηλά ποιοτικά χαρακτηριστικά αναφορικά με την αλατόμητα.
Προξενεί επίσης απορία το γεγονός γιατί μετά από τόσα χρόνια ερχόμαστε να αναγνωρίζουμε και να υποσχεθούμε, ότι η μεθοδολογία της επαναχρησιμοποίησης των υγρών αποβλήτων θα παίξει σημαντικό παράγοντα στην νέα στρατηγική για την άρδευση. Άλλη μια χαμένη τουλάχιστον εικοσαετία στον τομέα αυτό. Όταν στην Χώρα μας ομιλούσαμε για την άμεση ανάγκη της επαναχρησιμοποίησης κάτι που ασφαλώς εφαρμόζεται στις Χώρες της Μεσογείου, δεν ήταν λίγοι αυτοί που απαντούσαν, ότι η Ελλάδα δεν είναι Ισραήλ και Κύπρος. Σήμερα αναγνωρίζουν την ανάγκη της εφαρμογής σχεδίων επαναχρησιμοποίησης των αστικών λυμάτων για άρδευση καλλιεργειών, περαστικού πρασίνου, αλλά και πυρασφάλεια.
Βέβαια ισχύει το κάλλιο αργά παρά ποτέ.
Και για να συμφωνήσουμε σε κάποια ζητήματα:
-H Χώρα μας έχει ανάγκη επιτέλους από σοβαρή διοικητική αναδιάρθρωση στα θέματα της διαχείρισης των νερών σε επίπεδο περιφερειών.
-Στην εφαρμογή διαχειριστικών σχεδίων ασφαλούς επαναχρησιμοποίησης που και αυτά θα εγκρίνονται από τις περιφέρειες και θα συνδυάζουν άρδευση με υγρά λύματα και εφαρμογή λίπανσης με βιοστερεά. Επισημαίνουμε την ασφαλή εφαρμογή με αυστηρή παρακολούθηση των εκροών της επεξεργασίας και περιοδικές αναλύσεις των βαρέων μετάλλων στα εδάφη εφαρμογής τους. Ακόμη περισσότερο την συνεπεξεργασία των βιοστερεών στα εδαφη με βιοεξανθρακώματα αλλά και με γαιοσκώληκες κάτι που ερευνητικά το εργαστήριο τεχνολογιών αειφορικής διαχείρισης αποβλήτων ασχολείται εδώ και πολλά χρόνια.
-Εκπαίδευση κυρίως των νέων αγροτών στα θέματα της διαχείρισης των νερών της άρδευσης σε συνδυασμό με εφαρμογή αειφορικών συστημάτων καλλιεργειών.
-Κατασκευή μικρών εγγειοβελτιωτικών έργων με ευθύνη των περιφερειών και συντονισμό της σε νέα βάση διεύθυνσης εγγειοβελτιωκών έργων του Υπ. Αγροτικής Ανάπτυξής και Τροφίμων.
-Κατασκευή εργοστασίων αφαλάτωσης μόνον όπου είναι επιβεβλημένα μια και είναι πολυδάπανες κατασκευές και λειτουργίες.
-Καμμιά σκέψη για κατασκευή φαραωνικών νέων εγγειοβελτιωτικών έργων που άλλωστε δεν χρηματοδοτούνται πλέον από την Ε.Ε.
-Εγκατάλειψη κάθε σκέψης για εκτροπές ποταμών στην σύγχρονη εποχή που ταλαιπώρησαν τοπικές κοινωνίες και έβαλαν σε δοκιμασία την διαχείριση δέλτα ποταμών και υγροτοπικών συστημάτων (ποιος δεν θυμάται τις μακρόχρονες παραπομπές για τον Αχελώο στο Συμβούλιο της Επικρατείας αλλά και στην Ευρωπαϊκή Ένωση).
Το νερό σαν φυσικός πόρος μαζί με το έδαφος και τα φυτά αποτελεί από την αρχαιότητα πηγή ζωής, δημιουργίας, έμπνευσης και αειφορίας. Οφείλουμε να το διαχειριζόμαστε με τον καλύτερο δυνατό τρόπο για όφελος των τοπικών κοινωνιών αλλά και της Χώρας μας γενικότερα. Θα μπορέσει τελικά η κυβέρνηση να εφαρμόσει τις εξαγγελίες της για την νέα στρατηγική της όπως ήδη την ανακοίνωσε; Μένει να το δούμε πλέον στην πράξη και αν ναι τότε οφείλουμε να αποδώσουμε τα εύσημα.
*Καθηγητής Δρ. Ιωάννης Κ. Καλαβρουζιώτης – τ. Πρόεδρος Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου
(το άρθρο δημοσιεύθηκε στο ΠΡΩΤΟ ΘΕΜΑ).
