Μόνιμες επιπτώσεις στη λειτουργία του εγκεφάλου μπορεί να έχει προκαλέσει η πανδημία COVID-19, επιταχύνοντας τη νοητική γήρανση, ακόμη και στα άτομα που δεν μολύνθηκαν από τον ιό, υποστηρίζει μια νέα, πρωτοποριακή μελέτη από το Πανεπιστήμιο του Νότιγχαμ. Η έρευνα, που δημοσιεύεται στο Nature Communications, ρίχνει φως στις ευρείες νευρολογικές επιπτώσεις της πανδημίας, υπογραμμίζοντας ότι παράγοντες που παρατηρήθηκαν σε παγκόσμιο επίπεδο, ενισχύοντας το προϋπάρχον στρες, όπως η παρατεταμένη απομόνωση, η αβεβαιότητα και οι διαταραχές στον τρόπο ζωής, μπορεί να έχουν επιδράσει διακριτικά, αλλά σημαντικά στην υγεία του εγκεφάλου.
Τα σημάδια που «μαρτυρούν» μια επιταχυνόμενη γήρανση
Χρησιμοποιώντας δεδομένα από σχεδόν 1.000 υγιείς ενήλικες που συμμετείχαν στη μελέτη UK Biobank, οι ειδικοί της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου ανέλυσαν εγκεφαλικές τομογραφίες που είχαν ληφθεί τόσο πριν, όσο και μετά την πανδημία. Χρησιμοποιήθηκαν προηγμένες τεχνικές απεικόνισης και εργαλεία μηχανικής μάθησης για να εκτιμηθεί η «ηλικία του εγκεφάλου» κάθε συμμετέχοντα, μια μέτρηση που συγκρίνει τη βιολογική ηλικία του εγκεφάλου με την πραγματική ηλικία ενός ατόμου. Η ομάδα είχε προηγουμένως αναπτύξει ένα αξιόπιστο μοντέλο υπολογισμού ηλικίας του εγκεφάλου, χρησιμοποιώντας τομογραφίες περισσότερων από 15.000 υγιών ατόμων χωρίς υποκείμενα προβλήματα υγείας, επιτρέποντας την ακριβή αξιολόγηση της νευρολογικής γήρανσης.
Σύμφωνα με τα συμπεράσματα της μελέτης, τα άτομα που βίωσαν την πανδημία παρουσίασαν σημάδια ταχύτερης γήρανσης του εγκεφάλου σε σύγκριση με εκείνα των οποίων οι εγκεφαλικές τομογραφίες είχαν ληφθεί εξ ολοκλήρου πριν από την COVID-19. Το φαινόμενο, μάλιστα, παρουσιαζόταν πιο έντονα στους ηλικιωμένους, τους άνδρες και τα άτομα που προέρχονταν από μειονεκτικά κοινωνικοοικονομικά περιβάλλοντα.
Είναι ενδιαφέρον ότι, ενώ οι συμμετέχοντες που είχαν προσβληθεί από COVID-19 μεταξύ των τομογραφιών παρουσίασαν μείωση σε συγκεκριμένες γνωστικές λειτουργίες, όπως η νοητική ευελιξία και η ταχύτητα επεξεργασίας, εκείνοι που δεν είχαν προσβληθεί εξακολουθούσαν να παρουσιάζουν σημάδια δομικής γήρανσης του εγκεφάλου. Ωστόσο, στα μη μολυσμένα άτομα, οι αλλαγές δεν φάνηκε να οδηγούν σε άμεσα γνωστικά συμπτώματα.
«Αυτό που με εξέπληξε περισσότερο ήταν ότι ακόμη και άτομα που δεν είχαν προσβληθεί από COVID παρουσίασαν σημαντική αύξηση των ρυθμών γήρανσης του εγκεφάλου. Αυτό δείχνει πόσο η ίδια η εμπειρία της πανδημίας -από την απομόνωση έως την αβεβαιότητα- μπορεί να έχει επηρεάσει την υγεία του εγκεφάλου μας», υπογράμμισε ο κύριος συγγραφέας, δρ. Ali-Reza Mohammadi-Nejad.
Μια αναστρέψιμη κατάσταση
Παρά τα απογοητευτικά ευρήματα, οι ερευνητές τόνισαν ότι η παρατηρούμενη γήρανση του εγκεφάλου μπορεί να είναι αναστρέψιμη. «Η μελέτη μας υπενθυμίζει ότι η υγεία του εγκεφάλου δε διαμορφώνεται μόνο από τις ασθένειες, αλλά κι από το καθημερινό μας περιβάλλον. Η πανδημία έθεσε σε δοκιμασία τη ζωή των ανθρώπων, ειδικά εκείνων που ήδη αντιμετώπιζαν προβλήματα. Δεν μπορούμε ακόμη να ελέγξουμε αν οι αλλαγές που παρατηρήσαμε θα αντιστραφούν, αλλά είναι σίγουρα πιθανό – κι αυτό είναι μια ενθαρρυντική σκέψη», σχολίασε η καθηγήτρια νευροαπεικόνισης, Dorothee Auer.
Από την πλευρά του, ο καθηγητής Σταμάτιος Σωτηρόπουλος, πρόσθεσε ότι η μελέτη προσφέρει μια σπάνια εικόνα για το πώς τα παγκόσμια γεγονότα μπορούν να αφήσουν ένα νευρολογικό αποτύπωμα: «Τα διαχρονικά δεδομένα μαγνητικής τομογραφίας που συλλέχθηκαν πριν και μετά την πανδημία από την UK Biobank μας έδωσαν μια σπάνια ευκαιρία να παρατηρήσουμε πώς τα σημαντικά γεγονότα της ζωής μπορούν να επηρεάσουν τον εγκέφαλο».
