Επιστήμονες από το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών (ΕΑΑ) και τη Νέα Ζηλανδία χαρτογράφησαν συστηματικά ολόκληρη την ηπειρωτική Ελλάδα, αξιοποιώντας λεπτομερή Ψηφιακά Μοντέλα Εδάφους (DEMs) από το Ελληνικό Κτηματολόγιο, με στόχο την καταγραφή και ταξινόμηση των ενεργών σεισμικών ρηγμάτων της χώρας.
Η ερευνητική ομάδα εντόπισε εκατοντάδες νέα ρήγματα και αποτύπωσε με μεγαλύτερη ακρίβεια τα ήδη γνωστά, δημιουργώντας την AFG (Active Faults Greece), την πρώτη ολοκληρωμένη βάση ενεργών ρηγμάτων που στηρίζεται αποκλειστικά στο αποτύπωμά τους στο ανάγλυφο και δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό Nature.
Όπως αναφέρει στο Αθηναϊκό-Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων η διεθνής ομάδα των Dr John Begg, Δρ Βασιλικής Μουσλοπούλου, Dr Dave Heron και Prof. Andy Nicol, το ελληνικό τοπίο, με τις έντονες μορφολογικές αντιθέσεις του, αποτυπώνει μια συνεχή γεωλογική διεργασία.
«Η Ελλάδα, σφηνωμένη ανάμεσα σε δύο ηπείρους, παραμορφώνεται από την επίμονη κίνηση της Αφρικής προς βορρά και της Ευρασίας προς νότο. Το ανάγλυφο της χώρας συνεχίζει σήμερα να αλλάζει μέσα από τη δράση ενεργών σεισμικών ρηγμάτων, πολλά από τα οποία παραμένουν κρυμμένα κάτω από βλάστηση ή αστικό περιβάλλον» τονίζουν.
Παράλληλα, επισημαίνουν ότι, με την οικονομία να βασίζεται όλο και περισσότερο στον τουρισμό και με τη φιλοδοξία η Ελλάδα να αποτελέσει ενεργειακό κόμβο, «είναι αναγκαία η βαθύτερη κατανόηση της διασποράς των σεισμικών πηγών, που απαιτεί λεπτομερή χαρτογράφηση σε όλη τη χερσαία και υποθαλάσσια επικράτεια».
Η AFG αποτελεί τον πρώτο πανελλαδικό χάρτη ενεργών ρηγμάτων βασισμένο αποκλειστικά στη μορφολογία του εδάφους, σε συνεπή κλίμακα 1:25.000. Συνολικά καταγράφονται 3.815 ίχνη ρηγμάτων, ομαδοποιημένα σε 892 επιμέρους ρήγματα, εκ των οποίων περισσότερα από τα μισά χαρτογραφούνται για πρώτη φορά.
Παράλληλα, περιλαμβάνονται 35 επιφανειακές διαρρήξεις συνδεδεμένες με ιστορικούς σεισμούς. Κάθε ρήγμα ταξινομείται ως ενεργό, πιθανώς ενεργό ή αβέβαιο, ανάλογα με το πόσο πρόσφατα έχει παραμορφωθεί το ανάγλυφο ή κατά πόσο τα διαθέσιμα στοιχεία επιτρέπουν ασφαλή χαρακτηρισμό.
Περισσότερα από 2.000 ίχνη χαρακτηρίζονται ως ενεργά και περίπου 1.600 ως πιθανώς ενεργά. Η ανάλυση έδειξε ότι πάνω από τα μισά ενεργά ρήγματα επηρεάζουν άμεσα τη ροή ποταμών, την απόθεση ιζημάτων και τα όρια ανάμεσα σε ορεινούς όγκους και κοιλάδες. Ωστόσο, σύμφωνα με τους ερευνητές, κάποια ενεργά ρήγματα παραμένουν μη ανιχνεύσιμα, «θαμμένα» κάτω από νεότερες γεωλογικές αποθέσεις.
Σε ό,τι αφορά τη μεθοδολογία, οι επιστήμονες επισημαίνουν ότι τα σύγχρονα DEMs επιτρέπουν την απεικόνιση της γήινης επιφάνειας με πρωτοφανή ακρίβεια. «Ένα DEM δεν είναι απλώς ένας χάρτης· είναι μια τρισδιάστατη αναπαράσταση της επιφάνειας της Γης, επιτρέποντας την αποκάλυψη δομών αόρατων στο γυμνό μάτι» αναφέρουν.
Μέσα από ειδικές απεικονίσεις φωτισμού και κλίσεων, οι γεωμορφολογικές ενδείξεις -όπως η αλλαγή πορείας ενός ποταμού ή ένα τριγωνικό μέτωπο σε ορεινή πλαγιά- μπορούν να αποτελέσουν καθαρά σημάδια προγενέστερων σεισμών.
Η χαρτογράφηση ενεργών ρηγμάτων έχει άμεσες πρακτικές εφαρμογές. Όπως δηλώνει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η Δρ Βασιλική Μουσλοπούλου, κύρια Ερευνήτρια του Γεωδυναμικού Ινστιτούτου του ΕΑΑ, «η γνώση της θέσης και των χαρακτηριστικών των ενεργών σεισμικών πηγών είναι κρίσιμη για τον σχεδιασμό οδικών αξόνων, γεφυρών, φραγμάτων και ενεργειακών υποδομών. Οι πληροφορίες της AFG, σε συνδυασμό με δεδομένα σεισμικών καταγραφών και εδαφικών παραμορφώσεων, μπορούν να ενισχύσουν σημαντικά τα μοντέλα σεισμικής επικινδυνότητας της χώρας».
Την ίδια ώρα, ο Dr John Begg ξεκαθαρίζει ότι «η τεχνολογία από μόνη της δεν αρκεί», επισημαίνοντας πως η ερμηνεία των DEMs απαιτεί τη γεωλογική εμπειρία για να διαχωριστεί ένα τεκτονικό ίχνος από μια επιφάνεια διάβρωσης. «Η δύναμη της AFG έγκειται στον συνδυασμό σύγχρονων εργαλείων με δεκαετίες γεωλογικής γνώσης» αναφέρει.
Η βάση δεδομένων ΑFG είναι ελεύθερα προσβάσιμη στο κοινό. Μέσα από έναν διαδραστικό χάρτη, μηχανικοί, ερευνητές και πολίτες μπορούν να εντοπίζουν ενεργά ρήγματα στην περιοχή που τους ενδιαφέρει και να ενημερώνονται για τα χαρακτηριστικά τους.
Δείτε εδώ τον διαδραστικό χάρτη
Η επιστημονική ομάδα εκτιμά ότι η πρωτοβουλία θα συμβάλλει ουσιαστικά στις εθνικές προσπάθειες χαρτογράφησης και θα αποτελέσει πρότυπο για άλλες σεισμικά ενεργές χώρες, που θέλουν να αξιοποιήσουν τα ψηφιακά τοπία για τον εντοπισμό ρηγμάτων.
