Οι ψυχιατρικές νοσηλείες χωρίς συναίνεση του ασθενούς (ακούσιες) κρύβουν μια παθολογία του συστήματος υγείας: η Ελλάδα έχει τα υψηλότερα ποσοστά ακούσιων νοσηλειών στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Πρόκειται για ένα ζήτημα που αφορά χιλιάδες πολίτες κάθε χρόνο. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία οι ακούσιες νοσηλείες στην Πάτρα φθάνουν σε ποσοστό 45%
Τι μαρτυρούν οι αριθμοί για τις ακούσιες νοσηλείες
Σύμφωνα με το Υπουργείο Υγείας, πάνω από τις μισές ψυχιατρικές νοσηλείες στη χώρα μας είναι ακούσιες. Η εικόνα είναι αποκαλυπτική, καθώς οι αναγκαστικές, νοσηλείες ψυχικά πασχόντων πολιτών στην Ελλάδα είναι οι μεγαλύτερες αριθμητικά σε ολόκληρη την Ευρώπη.
Αυτό επιβεβαιώνεται από πρόσφατη μελέτη που εκπονήθηκε από την Εταιρεία Περιφερειακής Ανάπτυξης και Ψυχικής Υγείας (ΕΠΑΨΥ) σε συνεργασία με το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ) και το Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης (ΔΠΘ).
Σύμφωνα με τα στοιχεία, στα δύο μεγάλα αστικά κέντρα, δηλαδή σε Αττική και Θεσσαλονίκη, τα ποσοστά των ατόμων που εισάγονται ακουσίως σε ψυχιατρικές κλινικές είναι -στο σύνολο των νοσηλειών ψυχικά πασχόντων ατόμων- διπλάσια σε σύγκριση με τον μέσο όρο της Ευρώπης, που βρίσκεται περίπου στο 23%.
Αναλυτικότερα, εντοπίστηκαν από τους επιστήμονες:
57% ακούσιες νοσηλείες στην Αττική επί του συνόλου των νοσηλειών,
53% στη Θεσσαλονίκη
45% στην Πάτρα.
Σύμφωνα με τους επιστήμονες που παρουσίασαν τη μελέτη το καλοκαίρι του 2023, στο πλαίσιο του forum «Παναγιώτης Σακελλαρόπουλος-Διάλογοι Κοινωνικής Ψυχιατρικής και Ψυχικής Υγείας», «τα μεγάλα ποσοστά ακούσιων νοσηλειών στην Ελλάδα, ουσιαστικά είναι σύμπτωμα ενός συστήματος που νοσεί, καθώς δεν υπάρχει κοινωνικό σύστημα περίθαλψης ψυχικής υγείας».
Αντίθετα, σε περιοχές της χώρας με ανεπτυγμένα συστήματα κοινωνικής περίθαλψης, τα ποσοστά των ακούσιων νοσηλειών πέφτουν κατακόρυφα. Κοντά στον μέσο όρο των χωρών της Ευρώπης είναι οι ακούσιες νοσηλείες στα Ιωάννινα (28%), αλλά και στην Αλεξανδρούπολη (24%).
«Διότι στα Ιωάννινα και στην Αλεξανδρούπολη υπάρχουν ανεπτυγμένα συστήματα κοινωνικής περίθαλψης. Δηλαδή οι άνθρωποι που έχουν ανάγκη παρακολουθούνται από ειδικούς, υπάρχουν κινητές μονάδες και επομένως δεν βρίσκονται μόνοι τους και να αναγκάζονται να μεταβούν με ακούσια όταν πλέον βρίσκονται σε κρίση», ανέφερε η κα. Ευγενία Γεωργάκα, αναπληρώτρια καθηγήτρια στο τμήμα Ψυχολογίας του ΑΠΘ και εκπροσώπου της ΕΠΑΨΥ.
«Αποτύχαμε στη ψυχιατρική μεταρρύθμιση», λέει ο πρόεδρος της ΠΟΕΔΗΝ
Την ίδια ώρα, ο πρόεδρος της ΠΟΕΔΗΝ, Μιχάλης Γιαννάκος, αναγνωρίζει ότι η Ελλάδα δαπάνησε τεράστια ποσά για την ψυχιατρική μεταρρύθμιση, χωρίς όμως να πετύχει τη δημιουργία ενός ολοκληρωμένου δικτύου ψυχικής υγείας.
«Παρά τον πακτωλό χρημάτων που ξοδέψαμε ως κράτος και με κοινοτικά κονδύλια για να συστήσουμε ένα ολοκληρωμένο δίκτυο ψυχικής υγείας, για την ψυχιατρική μεταρρύθμιση, δεν καταφέραμε να το πετύχουμε. Αυτό προκύπτει από τον υψηλό αριθμό εισαγγελικών εντολών που έχουμε για εγκλεισμό, ο οποίος στη χώρα μας είναι περίπου 60%, αλλά στα ψυχιατρικά νοσοκομεία υπερβαίνει το 70%», αναφέρει μιλώντας στο iatropedia.gr.
Με συγκεκριμένα παραδείγματα, ο κ. Γιαννάκος αναφέρεται στην εικόνα στο Δρομοκαΐτειο: «Πέρυσι από τις 3.500 εισαγωγές που έγιναν, οι ακούσιες ήταν πάνω από 3.100. Και φέτος το νούμερο θα κυμανθεί ακριβώς σε αυτό το επίπεδο. Και φαίνεται και από τον αριθμό και από το ποσοστό των επανεισαγωγών, ασθενών δηλαδή που ξανανοσηλεύτηκαν, που είναι πάνω από 50%. Τα αντίστοιχα ποσοστά στην Ευρωπαϊκή Ένωση είναι πάρα πολύ μικρά».
Ο πρόεδρος της ΠΟΕΔΗΝ απορρίπτει την άποψη ότι το νομοθετικό πλαίσιο ευθύνεται για την κατάσταση:
«Δεν φταίει το νομοθετικό πλαίσιο για τις εισαγγελικές εντολές, διότι ούτως ή άλλως οι γιατροί είναι αυτοί που αποφασίζουν εάν θα εισαχθεί ένας ασθενής ή όχι. Ο εισαγγελέας, μετά από την καταγγελία συγγενών ή περιοίκων, επιλαμβάνεται του ζητήματος και ζητάει εισαγγελική παραγγελία για εξέταση. Εξετάζεται από δύο ψυχιάτρους – από δημόσια δομή – οι οποίοι υπογράφουν την εισαγωγή του ή ειδοποιούν τον εισαγγελέα ότι δεν χρήζει νοσηλείας», λέει.
Κατά τον Μιχάλη Γιαννάκο, το πρόβλημα εντοπίζεται αλλού: στην έλλειψη δικτύου φροντίδας και στήριξης στην κοινότητα.
«Γιατί δεν έχουμε πρωτοβάθμια, να παρακολουθείται ο πολίτης στην κοινότητα μετά το εξιτήριό του; Γιατί δεν έχουμε προνοιακό δίκτυο υποστήριξης της οικογένειας του πάσχοντος; Γιατί δεν έχουμε φτιάξει ένα δίκτυο προστασίας του ψυχικά ασθενή με δουλειές, με ξενώνες; Με επανένταξη στην κοινωνία. Δεν φταίει το πλαίσιο. Ούτως ή άλλως, αποφασίζουν οι γιατροί αν πρέπει να μπει ή όχι».
Κατακερματισμός των υπηρεσιών ψυχικής υγείας
Η πολιτική ηγεσία του Υπουργείου Υγείας παραδέχεται ανοιχτά τα προβλήματα. Ο υφυπουργός Υγείας, Δημήτρης Βαρτζόπουλος, έχει αναφερθεί στο πρόσφατο παρελθόν με μελανά χρώματα την κατάσταση, μιλώντας για ένα «κορεσμένο σύστημα» με υπερκάλυψη κλινών που φτάνει το 150%.
Η ρίζα του προβλήματος, σύμφωνα με το Υπουργείο Υγείας, βρίσκεται στον κατακερματισμό των υπηρεσιών ψυχικής υγείας. Η μία δομή «δεν βλέπει την άλλη» και δεν υπήρχε μέχρι πρόσφατα, οργανωμένος μηχανισμός μεταφοράς ασθενών από τα νοσοκομεία σε ξενώνες ή άλλες δομές μακροχρόνιας φροντίδας.
Η έλλειψη συντονισμού οδηγεί στο «μπλοκάρισμα» του συστήματος, καθώς οι ψυχιατρικές κλινικές γεμίζουν, οι ασθενείς μένουν περισσότερο από όσο χρειάζεται, ενώ νέες εισαγωγές –συχνά ακούσιες– γίνονται χωρίς επαρκή προετοιμασία και υποστήριξη.
Το νέο νομοσχέδιο για την ψυχική υγεία που ψηφίστηκε από τη Βουλή και οδήγησε στη δημιουργία του νέου Εθνικού Δικτύου Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας (ΕΔΥΨΥ) φιλοδοξεί να αντιμετωπίσει όλα τα παραπάνω προβλήματα.
