Του Aθ. Χ. Παπανδρόπουλου
Τι επιδιώκει τελικά ο Ντόναλντ Τράμπ; Καθεστωτική αλλαγή στις ΗΠΑ; Νομισματική ανατροπή στο παγκόσμιο σύστημα; Ειρήνη με τους Ρώσους και τους Κινέζους; Τα πράγματα είναι προσώρας θολά. Ως φαίνεται πάντως, τον τελευταίο καιρό του αρέσει να παίζει σκάκι, ακόμα και με νομίσματα. Επί δεκαετίες, δεν ήταν λίγοι οι οικονομολόγοι οι οποίοι συμμεριζόμενοι τα λόγια του Γάλλου προέδρου της Δημοκρατίας Βαλερύ Ζισκόρ ντ’ Εσταίν (1974-1981), τόνιζαν ότι το δολλάριο αποτελεί ένα «υπερβολικό προνόμιο», που επιτρέπει στις Ηνωμένες Πολιτείες να προσελκύουν παγκόσμιες αποταμιεύσεις σαν μαγνήτης και να χρηματοδοτούν εύκολα τα γιγάντια ελλείμματά τους. Αλλά ο Στίβεν Μιράν, επικεφαλής του Οικονομικού Συμβουλίου του Λευκού Οίκου, ισχυρίζεται, αντίθετα, ότι αυτό το καθεστώς είναι ένα «υπερβολικό βάρος» το οποίο, σύμφωνα με τον ίδιο, βρίσκεται στην πηγή της υπερτίμησης του δολαρίου, το οποίο ευθύνεται για την καταστροφική κατάσταση στην οποία βρίσκονται σήμερα το αμερικανικό εμπορικό ισοζύγιο και τα δημόσια οικονομικά. Αυτό υποδηλώνει ότι η διαδοχή του βασιλιά του δολαρίου είναι ανοιχτή.Και ο Ντόναλντ Τράμπ, ήδη αρχίζει κάποια επικίνδυνα παιχνίδια με την προοπτική αυτή.
Τα αποθεματικά νομίσματα μπορούν όμως να έχουν μακρά βασιλεία. Την παραμονή του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, όταν η αμερικανική οικονομία ανταγωνιζόταν σε μέγεθος αυτήν της Βρετανικής Αυτοκρατορίας, η λίρα Αγγλίας εξακολουθούσε να αντιπροσωπεύει το 50% των παγκόσμιων συναλλαγματικών αποθεμάτων, ενώ το μερίδιο του δολαρίου παρέμενε ανύπαρκτο και ακόμη μικρότερο από αυτό του ολλανδικού φιορινιού. Μόνο μετά το 1945 το δολάριο καθιερώθηκε ως το κύριο διεθνές αποθεματικό νόμισμα, χάρη στην οικονομική επιτυχία και ακόμη περισσότερο στη στρατιωτική ισχύ των Ηνωμένων Πολιτειών.
Αυτή η επιτυχία δεν μπορεί να μην έχει πολλές πτυχές και να μην προκαλεί δεύτερες και τρίτες σκέψεις. Έτσι, σήμερα που το παγκόσμιο τοπίο περιπλέκεται, οι υποστηρικτές της νομισματικής νεωτερικότητας, με την άνευ όρων υποστήριξη των «κρυπτοεκατομμυριούχων», εξυμνούν τα πλεονεκτήματα του bitcoin ως υποκατάστατου του δολαρίου.
Όμως, αυτό το τελευταίο, εκτός από το σημαντικό μειονέκτημα ότι δεν είναι νόμισμα, η μυστηριώδης προέλευσή του, καθώς και η ελεύθερη και μη ρυθμιζόμενη φύση του, συνεχίζουν να εμπνέουν δικαιολογημένη δυσπιστία. Πάνω απ’ όλα, η ακραία μεταβλητότητά του, που συνδέεται με την καθαρά κερδοσκοπική του φύση, αφήνει ελάχιστες πιθανότητες στο bitcoin να ανέλθει στο θρόνο.
Παρ’ όλα αυτά, ο Αμερικανός πρόεδρος έχει ιδρύσει εταιρείες κρυπονομισμάτων και αφήνει υπονοούμενα κατά του δολάρίου.
Από την άλλη πλευρά, η επιστροφή στον κανόνα του χρυσού συζητείται μερικές φορές,ωσ το νομισματικό σύστημα στο οποίο τα νομίσματα ήταν μετατρέψιμα σε κίτρινο μέταλλο. Η αναβίωση αυτού του συστήματος -που περιγράφεται ως «ιστορικό λείψανο» από τον Κέινς, ο οποίος το επέκρινε επειδή ήταν πολύ άκαμπτο, ασκούσε αποπληθωριστικές πιέσεις και εμπόδιζε τις νομισματικές πολιτικές να τονώσουν την ανάπτυξη – σε παγκόσμια κλίμακα.Συνεπώς, έναν αιώνα μετά την κατάρρευση του, είναι, απίθανη η επανεμφάνισή του στο παγκόσμιο νομισματικό προσκήνιο.
Ας δούμε πιο πέρα όμως…
Τα εμπόδια στην προσπάθεια του κινεζικού Γιουάν να διαδεχθεί το δολάριο είναι, από την πλευρά τους , λιγότερο οικονομικά και χρηματοπιστωτικά και περισσότερο πολιτικά. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα επειδή η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα έχουν μικρή επιθυμία να δημιουργήσουν τα αποθεματικά τους με περιουσιακά στοιχεία εκφρασμένα σε ένα νόμισμα υπό τον έλεγχο του Πολιτικού Γραφείου του Κινεζικού Κομμουνιστικού Κόμματος. Αυτό είναι κατανοητό.
Μήπως λοιπόν, το ευρώ, είναι ένας πιο σοβαρός υποψήφιος;
Πιο δημοκρατικό από τη φύση του, το ευρώ, που τώρα είναι το δεύτερο μεγαλύτερο διεθνές αποθεματικό νόμισμα με μερίδιο 20% σε σύγκριση με το 58% του δολαρίου, αποτελεί πιο σοβαρό υποψήφιο. «Το μεταβαλλόμενο τοπίο θα μπορούσε να επιτρέψει στο ευρώ να διαδραματίσει έναν πιο σημαντικό διεθνή ρόλο», δήλωσε πρόσφατα η Κριστίν Λαγκάρντ, τονίζοντας τις θετικές συνέπειες στο κόστος δανεισμού των κρατών και των επιχειρήσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης. «Αλλά αυτό δεν είναι ένα προνόμιο που θα μας δοθεί έτσι απλά», προειδοποίησε επίσης η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας{ ΕΚΤ}. «Πρέπει να το κερδίσουμε».
Συγκεκριμένα, προσφέροντας στους διεθνείς επενδυτές ασφαλέστερα και πιο κερδοφόρα περιουσιακά στοιχεία, κάτι που συνεπάγεται μεγαλύτερη ανάπτυξη, περισσότερη τεχνολογική καινοτομία, ισχυρότερα δημόσια οικονομικά που προστατεύουν από κρίσεις χρέους, για να μην αναφέρουμε τις απαραίτητες πλέον και αυξημένες στρατιωτικές δαπάνες της ευρωζώνης.
Για να μπορέσει το ενιαίο ευρωπαϊκό νόμισμα να εκθρονίσει το δολάριο, η Ε.Ε. θα πρέπει πρώτα να μειώσει τα ελλείμματά της και οι Βρυξέλλες θα πρέπει να δρομολογήσουν ένα σοβαρό και φιλόδοξο -σχέδιο στρατιωτικής τους θωράκισης. Αυτό δεν γίνεται από τη μία μέρα στην άλλη. Το δολάριο έχει έτσι ακόμα μερικές καλές μέρες μπροστά του, εκτός και αν ο ίδιος ο Ντόναλντ Τραμπ αποφασίσει να το καταστρέψει. Εγχείρημα πολύ δύσκολο, αν όχι αδύνατο στη σημερινή συγκυρία.
