Τα γκρίζα μαλλιά είναι ένα αναπόφευκτο σημάδι της γήρανσης. Είναι μια οπτική υπενθύμιση των χρόνων που περνούν κι όλων των σωματικών αλλαγών που τα συνοδεύουν. Ωστόσο, πρόσφατες επιστημονικές έρευνες αμφισβητούν αυτή την απλή εξήγηση, αποκαλύπτοντας ότι οι άσπρες τρίχες στο κεφάλι μας μπορεί να είναι ένα εξωτερικό σημάδι των περίπλοκων αμυντικών μηχανισμών του σώματός μας κατά του καρκίνου.
Μια νέα μελέτη σε ποντίκια αποκάλυψε τους αξιοσημείωτους τρόπους με τους οποίους το σώμα μας διαχειρίζεται τις κυτταρικές βλάβες, μια διαδικασία που είναι καθοριστική τόσο για τη γήρανση, όσο και για τον καρκίνο. Κατά τη γήρανση, οι κυτταρικές βλάβες αποδυναμώνουν σταδιακά και διαταράσσουν τη λειτουργία των κυττάρων. Στον καρκίνο, τα μη επισκευασμένα ή ελαττωματικά κύτταρα μπορούν να προκαλέσουν ανώμαλη ανάπτυξη και σχηματισμό όγκων.
Η μελέτη αυτή ανέδειξε μια εκπληκτική σύνδεση μεταξύ της απώλειας χρωστικής ουσίας στα μαλλιά μας και των μηχανισμών που μπορούν να κρατήσουν σε απόσταση τους θανατηφόρους καρκίνους.
Τα βλαστοκύτταρα των μελανοκυττάρων βρίσκονται στο επίκεντρο αυτής της ανακάλυψης. Αυτά τα κύτταρα βρίσκονται βαθιά μέσα στους θύλακες των τριχών και χρησιμεύουν ως αποθήκη για τα μελανοκύτταρα, τα κύτταρα που παράγουν χρωστική ουσία και είναι υπεύθυνα για το χρώμα των μαλλιών και του δέρματος.
Υπό κανονικές συνθήκες, τα μελανοκυτταρικά βλαστοκύτταρα αναπληρώνουν αυτά τα κύτταρα που παράγουν χρωστική ουσία μέσω κυκλικής αναγέννησης, μιας διαδικασίας που χαρακτηρίζεται από επαναλαμβανόμενες φάσεις δραστηριότητας, ανάπαυσης και ανανέωσης, σε συγχρονισμό με τους φυσικούς κύκλους ανάπτυξης και απώλειας των μαλλιών. Αυτό εξασφαλίζει σταθερή παροχή χρωστικής ουσίας και, ως εκ τούτου, ζωντανό χρώμα μαλλιών κατά το μεγαλύτερο μέρος της ζωής μας.
Ωστόσο, κάθε μέρα, τα κύτταρά μας υφίστανται επιθέσεις στο δικό τους DNA (το γενετικό υλικό μέσα στα κύτταρά μας) από πηγές όπως η υπεριώδης ακτινοβολία, η έκθεση σε χημικές ουσίες και ακόμη και η ίδια η διαδικασία του κυτταρικού μεταβολισμού μας. Αυτή η κυτταρική βλάβη συμβάλλει τόσο στη γήρανση όσο και στον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνων, όπως το μελάνωμα, ένας τύπος καρκίνου του δέρματος.
Αυτή η νέα μελέτη ρίχνει φως στο τι συμβαίνει όταν τα βλαστοκύτταρα των μελανοκυττάρων που βρίσκονται βαθιά μέσα στην υποστηρικτική θέση του τριχοθυλακίου υποστούν βλάβη στο DNA, ιδιαίτερα έναν τύπο βλάβης που ονομάζεται θραύση διπλής έλικας.
Όταν συμβαίνει αυτό, τα βλαστοκύτταρα των μελανοκυττάρων μπορούν να υποστούν μια διαδικασία που ονομάζεται «γεροντική διαφοροποίηση». Ουσιαστικά, αυτό σημαίνει ότι τα βλαστοκύτταρα γερνούν ανεπανόρθωτα σε μελανοκύτταρα και στη συνέχεια εξαφανίζονται από την ομάδα των βλαστοκυττάρων, οδηγώντας στη σταδιακή εμφάνιση γκρίζων μαλλιών.
Αυτή η προστατευτική διαδικασία ρυθμίζεται αυστηρά από εσωτερικές οδούς σηματοδότησης που επιτρέπουν στα κύτταρα να επικοινωνούν μεταξύ τους. Με την απομάκρυνση αυτών των ώριμων κυττάρων από τον πληθυσμό των βλαστικών κυττάρων, αποτρέπεται η συσσώρευση και η πιθανή μελλοντική εξάπλωση γενετικών μεταλλάξεων ή αλλαγών στο DNA που θα μπορούσαν να προωθήσουν τον καρκίνο.
Κατά μία έννοια, κάθε γκρίζα τρίχα είναι μια μικρή νίκη της σωματικής αυτοθυσίας: ένα κύτταρο που επιλέγει να αποσυρθεί αντί να διακινδυνεύσει να γίνει κακοήθες.
Ωστόσο, η ιστορία δεν τελειώνει εδώ. Δεν προκαλείται αυτή η προστατευτική διαδικασία από κάθε βλάβη του DNA. Στα πειράματά τους, οι ερευνητές εξέθεσαν τα μελανοκυτταρικά βλαστοκύτταρα ποντικών σε ισχυρές καρκινογόνες χημικές ουσίες καθώς και σε υπεριώδη ακτινοβολία. Είναι αξιοσημείωτο ότι, υπό αυτές τις συνθήκες στρες, τα μελανοκυτταρικά βλαστοκύτταρα παρακάμπτουν εντελώς τη διαφοροποίηση σε μελανοκύτταρα.
Αντίθετα, τα σήματα από τους περιβάλλοντες ιστούς ενθάρρυναν τα κατεστραμμένα κύτταρα να αυτοανανεωθούν και να συνεχίσουν να διαιρούνται, παρά τη γενετική βλάβη που είχαν υποστεί. Αυτό δημιούργησε ένα κυτταρικό περιβάλλον ευνοϊκό για την εμφάνιση μελανώματος.
Η έρευνα αυτή υποδηλώνει ότι η τύχη των βλαστικών κυττάρων των μελανοκυττάρων φαίνεται να εξαρτάται τόσο από το συγκεκριμένο είδος βλάβης που υφίστανται όσο και από τα μοριακά σήματα που υπάρχουν στο μικροπεριβάλλον τους. Παράγοντες στρες όπως οι χημικές ουσίες ή η υπεριώδης ακτινοβολία, που προκαλούν τη θραύση των αλυσίδων DNA των κυττάρων, προκαλούν επίσης την αυτοκαταστροφή των βλαστικών κυττάρων των μελανοκυττάρων. Η ίδια διαδικασία προκαλεί τα γκρίζα μαλλιά.
Όμως, όταν βρίσκονται υπό την επίδραση καρκινικών κυττάρων, αυτά τα κατεστραμμένα βλαστοκύτταρα των μελανοκυττάρων επιμένουν, δημιουργώντας σπόρους από τους οποίους μπορεί να αναπτυχθεί μελάνωμα. Οι επιστήμονες περιγράφουν αυτή τη δυναμική ως «ανταγωνιστικές μοίρες», όπου ο ίδιος πληθυσμός βλαστοκυττάρων μπορεί να ακολουθήσει δύο δραματικά διαφορετικές πορείες ανάλογα με τις περιστάσεις.
Όμως, όταν βρίσκονται υπό την επίδραση των καρκινικών κυττάρων, αυτά τα κατεστραμμένα βλαστοκύτταρα των μελανοκυττάρων παραμένουν, δημιουργώντας σπόρους από τους οποίους μπορεί να αναπτυχθεί μελάνωμα. Οι επιστήμονες περιγράφουν αυτή τη δυναμική ως «ανταγωνιστικές μοίρες», όπου ο ίδιος πληθυσμός βλαστοκυττάρων μπορεί να ακολουθήσει δύο εντελώς διαφορετικές πορείες, ανάλογα με τις περιστάσεις.
Είναι σημαντικό ότι αυτά τα ευρήματα αναδιαμορφώνουν την άποψη ότι τα γκρίζα μαλλιά και το μελάνωμα δεν είναι άσχετα μεταξύ τους, αλλά αποτελούν δίδυμα πεπρωμένα της προσπάθειας του σώματος να ισορροπήσει την ανανέωση των ιστών και να αποφύγει τον καρκίνο. Το γκριζάρισμα δεν αποτελεί από μόνο του ασπίδα προστασίας από τον καρκίνο, αλλά είναι ένα υποπροϊόν μιας προστατευτικής διαδικασίας που εξαλείφει τα επικίνδυνα κύτταρα.
Αντίθετα, όταν οι μηχανισμοί ελέγχου αποτυγχάνουν ή υπονομεύονται από καρκινογόνες ουσίες, η πόρτα μένει ανοιχτή για την κακοήθεια. Αυτή η νέα κατανόηση μπορεί επίσης να βοηθήσει να εξηγηθεί γιατί είμαστε πιο επιρρεπείς στον καρκίνο καθώς γερνάμε.
Φυσικά, είναι σημαντικό να σημειώσουμε τα όρια αυτών των ευρημάτων. Πολλά από τα βασικά στοιχεία προέρχονται από πειράματα σε ποντίκια. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να διεξαχθούν ακόμη έρευνες σε ανθρώπους για να κατανοήσουμε αν τα μελανοκυτταρικά βλαστοκύτταρα λειτουργούν με παρόμοιο τρόπο. Οι βιολογικές διαφορές μεταξύ των ειδών, καθώς και η πολυπλοκότητα του τρόπου ζωής και της γενετικής των ανθρώπων, σημαίνουν ότι η εικόνα για τα μαλλιά μας και τον κίνδυνο καρκίνου είναι πολύπλοκη.
Ωστόσο, αυτές οι ανακαλύψεις ανοίγουν συναρπαστικούς δρόμους τόσο για την έρευνα στον τομέα του καρκίνου όσο και για την επιστήμη της γήρανσης. Η κατανόηση των σημάτων που ωθούν τα βλαστοκύτταρα προς τη διαφοροποίηση ή την επικίνδυνη επέκταση θα μπορούσε κάποια μέρα να επιτρέψει τη δημιουργία θεραπειών που θα ενισχύουν τις φυσικές άμυνες του οργανισμού, μειώνοντας ενδεχομένως τον κίνδυνο καρκίνου καθώς γερνάμε.
Υπάρχουν, επίσης, ευρύτερες επιπτώσεις. Αυτές οι πληροφορίες θα μπορούσαν να βοηθήσουν να εξηγηθεί γιατί ορισμένοι άνθρωποι αναπτύσσουν μελάνωμα ακόμη και χωρίς να έχουν εκτεθεί σε σαφείς παράγοντες κινδύνου και γιατί ο καρκίνος και η εκφύλιση των ιστών συχνά συμβαδίζουν στην τρίτη ηλικία.
Η ιστορία των γκρίζων μαλλιών δεν αφορά μόνο τη ματαιοδοξία ή την αναπόφευκτη πορεία του χρόνου. Αφορά την εξέλιξη, την προσαρμογή και την αδιάκοπη επαγρύπνηση των εσωτερικών φρουρών του σώματός μας. Αυτές οι γκρίζες τρίχες ότι εν μέσω του ανταγωνισμού μεταξύ γήρανσης και καρκίνου, μερικές φορές αξίζει να θυσιάσουμε ένα μελανοκύτταρο για το καλό ολόκληρου του οργανισμού.
Πηγή The Conversation
