Η ημέρα του Δεκαπενταύγουστου είναι κάθε χρόνο μια σημαντική ημέρα για την Ελλάδα, με χιλιάδες εκδηλώσεις, παραδόσεις και έθιμα σε κάθε μεριά της Ελλάδας. Το Φιδάκι της Παναγίας είναι μέρος της παράδοσης σε μια εκκλησία της Κεφαλονιάς.
Είναι ένας από τους λόγους που το χωριό Μαρκόπουλο στο νησί του Ιονίου, δέχεται χιλιάδες επισκέπτες κάθε χρόνο. Σύμφωνα με την παράδοση, το Φιδάκι της Παναγίας εμφανίζεται από τις 6 έως τις 16 Αυγούστου στην εκκλησία της Παναγίας της Φιδούσας και είναι θαυματουργό.
Λογικό είναι να αναρωτηθείτε αν εκεί τελειώνει η παρουσία του συγκεκριμένου φιδιού, το πού πάει μετά, αλλά και το αν ζει μόνο στην Κεφαλονιά ή και σε άλλα σημεία της Ελλάδας. Η αλήθεια είναι ότι πρόκειται για ένα φίδι που ζει σχεδόν σε όλη την Ελλάδα.
Το Αγιόφιδο είναι το Φιδάκι της Παναγίας
To συγκεκριμένο φίδι λέγεται Αγιόφιδο ή Telescopus Fallax. Στην Ελλάδα το συναντάμε σχεδόν σε όλη τη χώρα, τόσο στην Ηπειρωτική Ελλάδα όσο και τα περισσότερα νησιά. Είναι ένα ακίνδυνο φίδι για τον άνθρωπο, καθώς το δηλητήριό του είναι πολύ ασθενές. Αυτό συμβαίνει εξαιτίας της θέσης των δοντιών του, που βρίσκονται στο πίσω μέρος της στοματικής κοιλότητας και είναι σταθερά. Τα δόντια αυτά δεν είναι σωληνωτά αλλά φέρουν μια εξωτερική αυλάκωση μέσω της οποίας διοχετεύονται αργά οι τοξίνες από αδένες (γνωστοί ως Duvernoy’s glands) κατά τη διάρκεια επίμονων δαγκωμάτων. Η θέση των δοντιών καθιστούν τη διοχέτευση των τοξινών στον άνθρωπο εξαιρετικά δύσκολη. Ενώ οι τοξίνες επιδρούν στη λεία του κατά την αρπαγή και κατάποσή της, το δάγκωμα δεν μπορεί να προκαλέσει βλάβες στον άνθρωπο. Τα δαγκώματα προκαλούνται κατά την αρπαγή του ζώου και έτσι αφορούν κυρίως ερπετολόγους που θέλουν να συλλάβουν το φίδι και όχι ατυχήματα. Έως σήμερα δεν έχει καταγραφεί κανένα περιστατικό δηλητηρίασης/τοξίκωσης ή οποιουδήποτε συστημικού συμπτώματος στον άνθρωπο από δάγκωμα του είδους, παρά τα πολλά περιστατικά δαγκώματος, κυρίως σε ερπετολόγους.
Χαρακτηριστικά του Αγιόφιδου
Το μήκος του δεν ξεπερνάει το 1 μέτρo, έχει μακρόστενο σώμα με κάπως τριγωνική διατομή και μακριά και λεπτή ουρά. Το κεφάλι του είναι φαρδύ και το βασικό του χρώμα είναι γκρι ή γκριζοκαφέ. Στη ράχη του έχει μαύρες ή σκούρες καφέ κηλίδες και τα μάτια του έχουν κίτρινη ή χρυσαφί και πιο σπάνια πορτοκαλί ίριδα. Σε συνθήκες χαμηλού φωτισμού η κόρη ανοίγει και γίνεται στρογγυλή.
Προτιμά να ζει σε ξηρά κυρίως ενδιαιτήματα με πολλές πέτρες ή βράχους, σε μακκί, δάση με ανοίγματα, ελαιώνες, πρανή, ερείπια, ξερολιθιές, αρχαιολογικούς χώρους, ακόμα και πολύ κοντά σε σπίτια. Από το ύψος της θάλασσας και συνήθως χαμηλότερα από 1000 μέτρα, όμως έχει καταγραφεί έως τα 2000 μέτρα στα νότια της κατανομής του (νότια Πελοπόννησος).
Πώς συμπεριφέρεται
Δραστηριοποιείται κυρίως τη νύχτα, κινούμενο ανάμεσα σε βράχους, σχισμές και πέτρες, ή σκαρφαλώνει σε θάμνους και δέντρα. Αναζητεί τη λεία του ή της στήνει ενέδρα. Κάνει αργές κινήσεις γενικά, αλλά είναι εξαιρετικά επιδέξιος αναρριχητής, που τα καταφέρνει ακόμα και σε κατακόρυφες αδρές επιφάνειες.
Δραστηριοποιείται κυρίως μεταξύ Απριλίου και Οκτωβρίου, αλλά στα νότια της κατανομής του το διάστημα αυτό μπορεί να είναι αρκετά μεγαλύτερο. Ζευγαρώνει αργά την άνοιξη και τα θηλυκά γεννούν 5-9 αυγά τα οποία εκκολάπτονται συνήθως στα μέσα Αυγούστου ή στις αρχές Σεπτεμβρίου. Είναι φίδι με πολύ ήπιο χαρακτήρα. Σπάνια συρίζει αν πιαστεί και ενίοτε προσποιείται πως θα επιτεθεί, εξαιρετικά σπάνια όμως θα δαγκώσει.
Με τι τρέφεται
Τρέφεται κυρίως με σαύρες με ιδιαίτερη προτίμηση στις σαύρες γκέκο, γνωστές και ως σαμιαμίδια, θα τραφεί όμως και με μικρά τρωκτικά ή μικρά πτηνά.
Πώς προέκυψε το Φιδάκι της Παναγίας
Το φιδάκι αυτό αποτελεί μέρος της θρησκευτικής παράδοσης που έχει ξεκινήσει στην Κεφαλλονιά τον Δεκαπεντάγουστο. Σύμφωνα με τον μύθο, τα φίδια εμφανίζονται ξαφνικά πάνω στις εικόνες της εκκλησίας της Παναγίας της Λαγκουβάρδας ή Φιδούσας και οι πιστοί τα πιάνουν με γυμνά χέρια. Υποτίθεται πως τα συγκεκριμένα φίδια είναι μοναδικά στο είδος τους, δεν υπάρχουν πουθενά αλλού στον κόσμο και στο κεφάλι τους τέσσερις μαύρες κουκκίδες σχηματίζουν έναν σταυρό. Θεωρούνται αρκετά καλός οιωνός όταν εμφανίζονται.
Από τι απειλείται
Η υποβάθμιση και η καταστροφή των ενδιαιτημάτων λόγω οικιστικής, τουριστικής, βιομηχανικής και αγρο-κτηνοτροφικής ανάπτυξης ή ρύπανσης, οι δρόμοι, οι πυρκαγιές, οι αδέσποτες γάτες, η εισαγωγή ξενικών θηρευτών (π.χ. κυνηγετικοί φασιανοί, παγώνια και μινκ), και η εσκεμμένη θανάτωση, είναι οι κύριες απειλές και πιέσεις του είδους. Ως πιθανή απειλή μπορεί να θεωρηθεί και η εισαγωγή του ξενικού μύκητα που προσβάλλει τα φίδια και έχει εντοπιστεί σε χώρες της Ευρώπης (Origgi et al. 2022), όχι όμως ακόμα στην Ελλάδα.
Αν λοιπόν βρεθείτε στην Κεφαλονιά την περίοδο του Δεκαπενταύγουστου, μη χαλάσετε την τοπική παράδοση, αποκαλύπτοντας πως είναι ένα κοινό φίδι, αλλά δείτε το ως ευκαιρία να θαυμάσετε ένα μη δηλητηριώδες ερπετό από κοντά.
Με πληροφορίες από το herpetofauna.gr
