Κείνο που με τρώει, κείνο που με σώζει
είναι π’ ονειρεύομαι σαν τον Καραγκιόζη
Διονύσης Σαββόπουλος
του Δημήτρη Παπανικολάου
Η Τέχνη δεν έχει σύνορα και αυτό το γνωρίζουν καλά οι λαϊκοί ζωγράφοι, καθώς τα εμπνευσμένα και με φαντασία πλασμένα έργα των χειρών τους, προσφέρονται αφειδώλευτα προς τον καθένα, για να ταξιδεύουν το νου και να γαληνεύουν την ψυχή.
Ο Κώστας Μακρής, με απλότητα και σχεδιαστική δεινότητα, αποδίδει με αδρές γραμμές τις προσωπογραφίες εμβληματικών Καραγκιοζοπαιχτών, συγκροτώντας μια ενότητα μνήμης και ιστορίας του «Ελληνικού Θεάτρου Σκιών».1 Εικονοποιεί και μνημειώνει τις μορφές των σημαντικότερων εκπροσώπων της περιώνυμης σχολής, καθώς με πρώτο διδάξαντα τον Δημήτριο Σαρδούνη, κατέστησαν την «Πάτρα γενέτειρα του Ελληνικού Καραγκιόζη».2
Ο Δημήτριος Σαρδούνης ή «Μίμαρος»,3 έχοντας ολοκληρώσει τις εγκύκλιες σπουδές, διορίζεται, ως γνώστης της βυζαντινής μουσικής, ψάλτης στον Άγιο Ανδρέα Πατρών και ένεκα των πολιτισμικών καταβολών προσεγγίζει με σεβασμό «την τέχνη των σκιών».4 «Αφαιρεί τις βωμολοχίες και εμπλουτίζοντας το ρεπερτόριο με νέους ήρωες»,5 το καθιστά αγαπητό στο ευρύτερο κοινό. Οι συνεχιστές της τέχνης του, έχοντας εμπεδώσει την αισθητική του θεώρηση και εμφορούμενοι από «τις αξίες της παράδοσης»,6 εμπνεύστηκαν έργα από την ελληνική μυθολογία και τα ηρωϊκά κατορθώματα των Ελλήνων, εκφράζοντας στις παραστάσεις τους το λαϊκό αίσθημα.
Ο Κώστας Μακρής, με τα σχέδιά του, αποτίει φόρο τιμής στους δημιουργούς μιας τέχνης ταπεινής, που άφησαν το αποτύπωμά τους στον λαϊκό πολιτισμό. Αποδίδει με θαυμαστή δεξιοτεχνία το ύφος ενός εκάστου, συμπυκνώνοντας στην μορφή τους την φλόγα της ψυχής τους. Αυτή που έκαιγε σιγανά εφ’ όρου ζωής και πυρπολούσε τα όνειρά τους.
«Οι Καραγκιοζοπαίχτες, έχοντας ζήσει σε δύσκολες συνθήκες»,7 μετουσίωσαν βιώματα και προσδοκίες σε τέχνη μαγική, αυτοσχεδιάζοντας πάνω στο πανί. Με τους ευφάνταστους διαλόγους των ηρώων, διεκτραγωδούσαν τα κοινωνικά συμβάντα και εναντιώνονταν στην βία, αποκαθιστώντας με το γέλιο το δίκαιο στην συνείδηση του κόσμου. Το πάθος και η πίστη τους σε ό,τι διακονούσαν, «ακτινοβολεί στα πρόσωπά τους»,8 έτσι όπως τα εκφράζει και τα αντανακλά σαν καθρέφτης και φως, η ποιητική του ζωγράφου.
Ο Κώστας Μακρής, ως «Καραγκιοζοπαίχτης της νέας γενιάς»,9 έχοντας εγκολπωθεί την λαϊκή τέχνη, σχεδιάζει τις φιγούρες, ζωγραφίζει τις ρεκλάμες και κατασκευάζει τα σκηνικά, μεταδίδοντας με τα έργα που ανεβάζει στον μπερντέ, το πνεύμα και το ήθος των δημιουργών μιας άλλης εποχής.
Βιβλιογραφία:
1. Γιάννης Κιουρτσάκης. «Προφορική παράδοση και ομαδική δημιουργία. Το παράδειγμα του Καραγκιόζη». Εκδόσεις Κέδρος. Αθήνα 1983
2. Γιάννης Κιουρτσάκης. «Καρναβάλι και Καραγκιόζης. Οι ρίζες και οι μεταμορφώσεις του λαϊκού γέλιου». Εκδόσεις Κέδρος. Αθήνα 1985
3. Βασίλης Χριστόπουλος. «Ορέστης. Ο Πατρινός Καραγκιοζοπαίχτης Ανέστης Βακάλογλου». Αχαϊκές εκδόσεις. Πάτρα 1999
4. Άρης Μηλιώνης. «Σκιές στο φως των κεριών». Εκδόσεις Περί-τεχνών. Πάτρα 2001
5. Βασίλης Χριστόπουλος. «Στο φως της ασετυλίνης». Εκδόσεις Κέδρος. Αθήνα 2002
Σημειώσεις:
1. Γιάννης Κιουρτσάκης. «Πάτρα, του αστικού Καρναβαλιού και του Ελληνικού Θεάτρου Σκιών», στη δίγλωσση έκδοση, «1ο Διεθνές Φεστιβάλ Θεάτρου Σκιών» Δήμου Πατρέων. Υπουργείο Πολιτισμού-Επικράτεια Πολιτισμού, Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο. Δημοτική Επιχείρηση Πολιτιστικής Ανάπτυξης Πάτρας, «Καρναβάλι-Τέχνες». σ.18-20. Εκδόσεις Δήμου Πατρέων. Πάτρα 2001 και στο δίγλωσσο λεύκωμα, «Ζωγραφική, Χαρακτική, Σχέδια», από τις συλλογές της Δημοτικής Πινακοθήκης Πατρών. σ.114. Εκδόσεις Δήμου Πατρέων. Πάτρα 2008
2. Σπύρος Βρεττός. «Σκιές στην πόλη ή ο Καραγκιόζης στην Πάτρα», στο βιβλίο «Η Πολιτισμική φυσιογνωμία της Πάτρας», σ.317-319. Εκδόσεις Πανεπιστημίου Πατρών. Πάτρα 1987 και «Εισαγωγή στην ιστορία του Καραγκιόζη της Πάτρας», στον κατάλογο, «Πάτρα Γενέτειρα του Καταγκιόζη». σ.32-33. Εκδόσεις Δήμου Πατρέων. Πάτρα 1998
3. Βασίλης Χριστόπουλος. «Δημήτρης Σαρδούνης: Ο τραγικός Μίμαρος, ο αναμορφωτής του Θεάτρου Σκιών», στον δίγλωσσο κατάλογο, «1ο Διεθνές Φεστιβάλ Θεάτρου Σκιών» Δήμου Πατρέων. Υπουργείο Πολιτισμού-Επικράτεια Πολιτισμού, Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο. Δημοτική Επιχείρηση Πολιτιστικής Ανάπτυξης Πάτρας, «Καρναβάλι-Τέχνες». σ.34-38. Εκδόσεις Δήμου Πατρέων. Πάτρα 2001
4. Γιάγκος Ανδρεάδης. «Το αλφαβητάρι του Καραγκιόζη», στον δίγλωσσο κατάλογο, «Ο Καραγκιόζης ταξιδεύει», σ.43. 1η Διεθνής Συνάντηση Θεάτρου Σκιών Δήμου Πατρέων. Υπουργείο Πολιτισμού-Εθνικό Πολιτιστικό Δίκτυο Πόλεων, Δημοτική Επιχείρηση Πολιτιστικής Ανάπτυξης Πάτρας, «Καρναβάλι-Τέχνες». Δημοτική Πινακοθήκη Πατρών. Εκδόσεις Δήμου Πατρέων. Πάτρα 2000
5. Άρης Μηλιώνης. «Ο Καραγκιόζης στο Νοσοκομείο», σ. 7-8. Εκδόσεις Δήμου Πατρέων. Πάτρα 1999 και «Ελληνικός Καραγκιόζης», στον δίγλωσσο κατάλογο, «1ο Διαγωνιστικό Φεστιβάλ Ελληνικού Θεάτρου Σκιών» Δήμου Πατρέων. Υπουργείο Πολιτισμού-Διεύθυνση Λαϊκού Πολιτισμού, Δημοτική Επιχείρηση Πολιτιστικής Ανάπτυξης Πάτρας, «Καρναβάλι-Τέχνες». σ.14-16. Εκδόσεις Δήμου Πατρέων. Πάτρα 2002
6.Θωμάς Αγραφιώτης. «Το Θεολογικό Στοιχείο στην Τέχνη του Καραγκιόζη». Συζήτηση με τον Μιχάλη Ζαχαρή. https:/www.youtube.com/wotch!=wg;FW85pl.lg. 21 Απριλίου 2021
7. Τάκης Τσονάκας. «Ο τελευταίος ….αρος», στον δίγλωσσο κατάλογο, «5οι Αγώνες Ελληνικού Θεάτρου Σκιών». Δημοτική Βιβλιοθήκη-Πολιτιστικός Οργανισμός. σ.37. Εκδόσεις Δήμου Πατρέων. Πάτρα 2014
8. Δημήτρης Βούρτσης. «Οι Αγιογραφίες του Θεάτρου Σκιών». Λεύκωμα. Σύνταξη βιογραφικού του αγιογράφου και ζωγράφου: Βασιλική Χούχλια. Κείμενο: Μαρία Αργυροπούλου, Ανδρέας Βούρτσης. σ.7. Έκδοση Πανεπιστημίου Πατρών και Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδος. Πάτρα 2025
9. Ευανθία Στιβανάκη. «Το Θέατρο Σκιών στην Ελλάδα σήμερα και στο μέλλον», στον δίγλωσσο κατάλογο, «2ο Διεθνές Φεστιβάλ Θεάτρου Σκιών» Δήμου Πατρέων. Υπουργείο Πολιτισμού-Επικράτεια Πολιτισμού, Δημοτική Επιχείρηση Πολιτιστικής Ανάπτυξης Πάτρας, «Καρναβάλι-Τέχνες». σ.16-19. Εκδόσεις Δήμου Πατρέων. Πάτρα 2003
Ο Δημήτρης Παπανικολάου, είναι συγγραφέας.
Διετέλεσε διοικητικός υπεύθυνος της Δημοτικής Πινακοθήκης Πατρών (1988-2014)
Φωτογραφίες: Αλέξης Γκλαβάς
Ενημερωτικό Σημείωμα:
Το κείμενο, έχει γραφτεί με αφορμή την έκθεση «Η Πάτρα του Καραγκιόζη», που περιλαμβάνει χαρακτικά, ρεκλάμες, φιγούρες, βιβλία και αρχειακό υλικό τεκμηρίωσης του «Ελληνικού Θεάτρου Σκιών», από την δωρεά Μαίρης & Τάκη Τσονάκα προς την Δημοτική Πινακοθήκη Πατρών, καθώς και έργα της παραγωγής του Δήμου Πατρέων, «Πάτρα γενέτειρα του Καραγκιόζη», με 14 προσωπογραφίες Καραγκιοζοπαιχτών που φιλοτεχνήθηκαν από τον λαϊκό ζωγράφο Κώστα Μακρή. Η έκθεση, οργανώθηκε από το Τμήμα Διοίκησης Τουρισμού του Πανεπιστημίου Πατρών, εντασσόμενη στις εκδηλώσεις του Φεστιβάλ Υποδοχής Πρωτοετών Φοιτητών «Welcome to up 2005», στο πλαίσιο του «Μνημονίου συνεργασίας» που υπέγραψαν το Πανεπιστήμιο Πατρών και η Κοινωφελής Επιχείρηση Δήμου Πατρέων «Καρναβάλι Πάτρας». Επιμέλεια έκθεσης: Μαρία Αργυροπούλου, Δημήτρης Παπανικολάου, Γιάννα Παναγοπούλου. Την έκθεση πλαισιώνουν αντιπροσωπευτικά κείμενα των συγγραφέων-ερευνητών: Γιάννη Κιουρτσάκη, Γιάγκου Ανδρεάδη, Μιχάλη Ιερωνυμίδη, Άρη Μηλιώνη, Βασίλη Χριστόπουλου, Ευανθίας Στιβανάκη, Σπύρου Βρεττού, Δημήτρη Παπανικολάου και Τάκη Τσονάκα.
Διάρκεια έκθεσης: 9-31 Οκτωβρίου 2025. Βίλα Κόλλα, πάρκο ΑΤΕΙ Κουκούλι Πατρών
