Τα μυστικά ταξίδια Ιρανών ειδικών στη Μόσχα και η μεγάλη έρευνα που ξεκίνησαν οι Financial Times τον περασμένο Αύγουστο, οδήγησαν τη γνωστή εφημερίδα στο συμπέρασμα πως η Ρωσία δεν μένει αμέτοχη στο πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν.
Ανάλυση του ίδιου μέσου αναφέρει πως η Μόσχα βοηθά την Τεχεράνη με το πυρηνικό πρόγραμμα που πριν από λίγο καιρό οδήγησε το Ιράν και το Ισραήλ στον αιματηρό πόλεμο των 12 ημερών. Η έρευνα των Financial Times άρχισε στις 4 Αυγούστου του 2024, λόγω ενός ταξιδιού που έκανε ο 43χρονος πυρηνικός επιστήμονας, Αλί Καλβάντ στη Ρωσία.
Στο ταξίδι του στη Μόσχα, συνοδεύτηκε από 4 υπαλλήλους που φέρεται πως εργάζονταν για την DamavandTec, μια εταιρεία συμβούλων με έδρα την Τεχεράνη.
Όπως αναφέρει το μέσο, από την έρευνα που έκαναν αποδείχθηκε πως πρόκειται απλά για μία ιστορία κάλυψης καθώς οι 5 Ιρανοί είχαν πετάξει στη Ρωσία με διπλωματικά διαβατήρια, μερικά από τα οποία είχαν εκδοθεί την ίδια ημέρα.
Ανάμεσα στους 5 Ιρανούς βρισκόταν ένας πυρηνικός επιστήμονας ο οποίος φαίνεται πως εργάζεται για την SPND, για τον Οργανισμό Αμυντικής Καινοτομίας και Έρευνας του Ιράν.
Πρόκειται για μια μυστική μονάδα στρατιωτικής έρευνας που έχει χαρακτηριστεί από την κυβέρνηση των ΗΠΑ ως «ο άμεσος διάδοχος του προ του 2004 πυρηνικού προγράμματος του Ιράν».
Ένας άλλο μέλος της ομάδας ήταν πρώην επικεφαλής εταιρείας που έχει υποβληθεί σε αμερικανικές κυρώσεις επειδή έχει σχέσεις με την SPND ενώ άλλος ένας ήταν αξιωματικός της ιρανικής αντικατασκοπείας.
Κατά την έρευνα της αμερικανικής εφημερίδας, η ιρανική αντιπροσωπεία φέρεται πως επισκέφθηκε ρωσικά επιστημονικά ιδρύματα που παράγουν εξαρτήματα με πολιτικές εφαρμογές αλλά που έχουν σχέση και με την έρευνα στον τομέα των πυρηνικών όπλων.
Ο Καλβάντ φέρεται να έστειλε επιστολή σε Ρώσο προμηθευτή, εκφράζοντας ενδιαφέρον για την απόκτηση τρίτιου, ενός υλικού που μπορεί να χρησιμοποιηθεί και για την ενίσχυση της απόδοσης πυρηνικών κεφαλών και υπόκειται σε αυστηρούς ελέγχους βάσει των διεθνών κανόνων για τη μη διάδοση των πυρηνικών όπλων.
Το ταξίδι στη Ρωσία έγινε σε μια περίοδο που οι κυβερνήσεις της δύσης είχαν παρατηρήσει μια σειρά ύποπτων δραστηριοτήτων Ιρανών επιστημόνων, μεταξύ των οποίων προσπάθειες προμήθειας τεχνολογίας σχετικής με τα πυρηνικά από το εξωτερικό.
Τα έγγραφα δεν αναφέρουν ποια τεχνολογία ή γνώσεις ζητούσε η αντιπροσωπεία του Ιράν από τις ρωσικές εταιρείες.
Πολλοί εμπειρογνώμονες χαρακτήρισαν τις κινήσεις των ρωσικών εταιρειών και των μελών της ιρανικής αντιπροσωπείας ως «ύποπτες».
Η «ευαίσθητη» αποστολή στο Μόσχα
Το 2024, ο Καλβάντ φέρεται πως έλαβε αίτημα από το υπουργείο Άμυνας του Ιράν να χρησιμοποιήσει τη μικρή εταιρεία DamavandTec για να οργανώσει μια ευαίσθητη αποστολή στη Μόσχα. Αυτό αναφέρουν οι FT επικαλούμενοι αλληλογραφία που έχουν στα χέρια τους.
Η συγκεκριμένη εταιρεία παρουσιάζεται ως πολιτιστική επιστημονική εταιρεία συμβούλων. Στην ιστοσελίδα της, ισχυρίζεται ότι διαθέτει έμπειρη ομάδα στον τομέα της μεταφοράς τεχνολογίας και έχει ως στόχο την ανάπτυξη της επιστημονικής επικοινωνίας μεταξύ ακαδημαϊκών και ερευνητικών ιδρυμάτων.
Ο Καλβάντ δεν είναι ο μόνος από τους ηγέτες της εταιρείας που έχει μακροχρόνιες σχέσεις με τη Ρωσία. Ο πρόεδρος της εταιρείας, ο 59χρονος φυσικός Αλί Μπακούι απέκτησε το διδακτορικό του από το Κρατικό Πανεπιστήμιο της Μόσχας το 2004 και αργότερα υπηρέτησε ως επιστημονικός απεσταλμένος της Ισλαμικής Δημοκρατίας στη Ρωσία.
Τόσο ο Καλβάντ όσο και ο Μπαουί διατηρούν στενούς δεσμούς με τα ρωσικά πυρηνικά ιδρύματα. Το 2016 επισκέφτηκαν το Κοινό Ινστιτούτο Πυρηνικών Ερευνών, ένα διάσημο ρωσικό ατομικό κέντρο ενώ ο Καλβάντ συμμετείχε σε συνέδριο για τους επιταχυντές σωματιδίων στο Νοβοσιμπίρσκ το 2023.
Αν και η DamavandTec φαίνεται να είναι μία εταιρεία συμβούλων σαν αυτές που ιδρύουν πολλοί ακαδημαϊκοί, στην ουσία φαίνεται να έχει δεσμούς με το υπουργείο Άμυνας του Ιράν.
Η διευθύντρια της DamavandTec, Λαλέχ Χεσματί που είναι σύζυγος του Καλβάντ, είναι επίσης πρόεδρος της MKS International, μιας εταιρείας στην οποία οι ΗΠΑ έχουν επιβάλει κυρώσεις για την κρυφή προμήθεια τεχνολογίας για το πρόγραμμα βαλλιστικών πυραύλων του Ιράν για λογαριασμό του υπουργείου Άμυνας.
Η αντιπροσωπεία της DamavandTec που προσγειώθηκε στο αεροδρόμιο της Μόσχας, παρέμεινε στη Ρωσία για τα τέσσερα 24ωρα.
Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, η ιρανική αντιπροσωπεία επισκέφθηκε ερευνητική εγκατάσταση του Μασλενίκοφ που εταιρείες του είτε έχουν δεχθεί κυρώσεις από τις ΗΠΑ για την προμήθεια τεχνολογίας καθοδήγησης πυραύλων στο Ιράν είτε είναι προμηθευτής του ρωσικού υπουργείου Άμυνας.
«Δεν γίνεται να μην γνωρίζει τίποτα η Μόσχα»
Οι ειδικοί λένε ότι είναι απίθανο οι Ιρανοί να έχουν επισκεφθεί τις ρωσικές εγκαταστάσεις χωρίς την έγκριση της FSB, της κύριας υπηρεσίας ασφαλείας της Ρωσίας.
«Δεν μπορείς να πας σε τέτοια μέρη χωρίς να το γνωρίζει η FSB», λέει ο Μάθιου Μπαν, ο οποίος ήταν σύμβουλος του Λευκού Οίκου για θέματα πυρηνικής πολιτικής στη δεκαετία του 1990.
Για περισσότερο 10 χρόνια, η SPND προσπάθησε να αποκτήσει κρυφά τέτοιου είδους τεχνολογία παρακάμπτοντας τους δυτικούς ελέγχους εξαγωγών.
Στα έγγραφα που είδαν οι FT φαίνεται πως οι Ιρανοί δεν ενδιαφέρονταν απλά για γνώσεις αλλά και για ραδιενεργά υλικά.
Στα τέλη Μαΐου του 2025, ο Καλβάντ έστειλε επιστολή προς την Ritverc, έναν ρωσικό προμηθευτή πυρηνικών ισοτόπων με την οποία ζητούσε για λογαριασμό της DamavandTec να προμηθευτεί 3 ραδιενεργά ισότοπα: τρίτιο, στροντίο-90 και νικέλιο-63. Στην επιστολή ανέφεραν πως τα ήθελαν για ερευνητικούς σκοπούς αν και οι εξαγωγές καθενός από αυτά τα ισότοπα ελέγχονται αυστηρά.
Το τρίτιο θεωρείται από τους ειδικούς ως κόκκινη σημαία για τη διάδοση, λόγω του ρόλου του στα πυρηνικά όπλα.
Σε μεγάλες ποσότητες, αποτελεί βασικό συστατικό για τη δημιουργία σύγχρονων πυρηνικών κεφαλών, καθώς επιτρέπει την τεράστια ενίσχυση της εκρηκτικής δύναμης της συσκευής.
Το τρίτιο έχει πολιτικές εφαρμογές στον φωτισμό, τη διαγνωστική ιατρική και την έρευνα για τη σύντηξη, αλλά η εμπορική του χρήση είναι περιορισμένη και αυστηρά ρυθμισμένη.
«Όταν κάποιος ζητά τρίτιο, αυτόματα σκέφτομαι όπλα», λέει ο Αλμπέρκ, που είναι τώρα ανώτερος συνεργάτης στο Pacific Forum.
«Με τα κλυστρόνια σκέφτομαι: «Έξυπνο, μπορεί να είναι και άλλα πράγματα». Αν όμως προσθέσεις τρίτιο, τότε είναι προφανές».
Δύο πρώην δυτικοί αξιωματούχοι δήλωσαν στην FT ότι οι ΗΠΑ είχαν εντοπίσει πέρυσι ενδείξεις ότι η SPND είχε εμπλακεί σε μεταφορά τεχνογνωσίας διπλής χρήσης με τη Ρωσία, καθώς και στην προμήθεια υλικών που θα μπορούσαν να σχετίζονται με την έρευνα στον τομέα των πυρηνικών όπλων.
