Του Θέμη Μπάκα
Η δημοκρατία δεν είναι απλώς δικαίωμα επιλογής. Είναι ευθύνη για τις επιλογές. Είναι υποχρέωση για τις επόμενες γενιές. Σε κάθε εκλογική αναμέτρηση επαναλαμβάνεται η ίδια απορία:
Γιατί οι πολίτες επιλέγουν ξανά εκείνους που απέτυχαν;
Πώς γίνεται να βιώνουμε φτωχοποίηση, κοινωνική αδικία, θεσμική υποβάθμιση – και παρ’ όλα αυτά να δίνουμε δεύτερη, τρίτη, τέταρτη ευκαιρία στα ίδια πρόσωπα, στις ίδιες πολιτικές;
Η ψευδαίσθηση της επιλογής
Ο μέσος ψηφοφόρος συχνά λέει:
«Δεν έχουμε άλλες επιλογές».
Όμως η αλήθεια είναι πιο πικρή: υπάρχουν επιλογές – απλώς δεν προβάλλονται, δεν στηρίζονται, δεν «βολεύουν». Η πολιτική σκηνή είναι πλέον έτσι διαμορφωμένη ώστε να ανακυκλώνει πρόσωπα του κομματικού σωλήνα και οικογενειακές δυναστείες.
Οικογενειοκρατία: Από τους γονείς στα παιδιά
Η Ελλάδα είναι μία από τις ελάχιστες χώρες στην Ευρώπη όπου οικογενειακά ονόματα κυριαρχούν για πολλές δεκαετίες στην πολιτική. Ο πατέρας ήταν βουλευτής, ο γιος γίνεται υπουργός, η κόρη μεταπηδά στην Ευρωβουλή.
Και ο πολίτης — από συνήθεια, από φόβο ή από πελατειακή νοοτροπία — στηρίζει το «γνωστό», το «οικείο», το «επώνυμο». Όχι πάντα επειδή το εμπιστεύεται. Συχνά απλώς επειδή δεν βλέπει εναλλακτική. Κι αυτό είναι το πιο επικίνδυνο.
Το στενό τούνελ του κομματικού σωλήνα
Στην πολιτική πραγματικότητα της χώρας, η συμμετοχή στο ψηφοδέλτιο δεν σημαίνει ισότιμη παρουσία. Πολλά πρόσωπα που εντάσσονται σε συνδυασμούς, αν δεν έχουν την ενεργή στήριξη των κομματικών κέντρων, αν δεν ανήκουν στην «σειρά» της κομματικής επετηρίδας, αν δεν είναι «δικά μας παιδιά», τότε δεν προβάλλονται, δεν προωθούνται, δεν ακούγονται.
Και το πιο σημαντικό, πολλές φορές υφίστανται έναν οργανωμένο «πόλεμο» αποσιώπησης, τουτέστιν αντιδράσεις, αποκλεισμούς και δυσκολίες που έχουν στόχο να τους κρατήσουν μακριά από το προσκήνιο.
Σε αυτό το πλαίσιο, η ευθύνη δεν βαραίνει μόνο τα κόμματα και τους μηχανισμούς, αλλά και τους πολίτες.
Πολιτική ευθύνη και συλλογική συνείδηση
Ο πολίτης, δυστυχώς, δεν είναι το άμοιρο «θύμα» της κάλπης. Είναι συνδιαμορφωτής της σύνθεσης του σώματος της βουλής.
Αν επιλέγει κάποιος κάποιον που έχει αποδείξει ότι λέει ψέματα, καταπατά δικαιώματα, εκπροσωπεί συμφέροντα, φέρει μέρος της ευθύνης για την συνέχιση της ίδιας πορείας.
Η ψήφος δεν είναι διαμαρτυρία της στιγμής. Είναι συνέπεια τετραετίας.
Γιατί επιλέγουμε την απογοήτευση;
- Από συνήθεια και φόβο για το άγνωστο.
- Από χαμηλές προσδοκίες («Όλοι ίδιοι είναι»).
- Από κόπωση και κυνισμό.
- Από ιδιοτέλεια (ανταλλάσσοντας την ψήφο με μια «χάρη»).
- Από ελλιπή πληροφόρηση ή παραπληροφόρηση.
Χωρίς μνήμη, χωρίς προοπτική
Ως κοινωνία συχνά επιλέγουμε ξανά τα ίδια πρόσωπα που μας έχουν απογοητεύσει, ακόμη και μέσα στον κομματικό χώρο που μπορεί να ανήκει οποιοσδήποτε ψηφοφόρος.
Αυτό δείχνει ότι έχουμε κοντή μνήμη. Ξεχνάμε εύκολα τις υποσχέσεις που δεν τηρήθηκαν, τις αδικίες που ζήσαμε, τις πολιτικές που μας έβλαψαν.
Όμως η ψήφος δεν είναι μια πράξη τυπική ούτε κομματική ρουτίνα. Δεν αφορά κάποιον «άλλον».
Αφορά εμάς τους ίδιους:
- τον βιοπορισμό μας,
- την αξιοπρέπειά μας,
- την πατρίδα μας,
- το μέλλον των παιδιών μας,
- την ελπίδα μας,
- την καθημερινότητά μας,
- την υγεία μας και την ποιότητα των δημόσιων υπηρεσιών,
- τη διαφάνεια και τη δικαιοσύνη στη διακυβέρνηση,
- την ασφάλεια και το κράτος δικαίου,
- την ισότητα και τα δικαιώματα όλων των πολιτών,
- την πρόοδο, την καινοτομία και την ανάπτυξη της οικονομίας μας
Αν ξεχνάμε και συγχωρούμε χωρίς όρους, τότε δεν ευθύνονται μόνο οι πολιτικοί που επαναλαμβάνονται. Φταίμε κι εμείς που τους επιτρέπουμε να το κάνουν. Η κάλπη είναι ο καθρέφτης της μνήμης μας.
Κι αν αυτό που αντανακλά είναι η λήθη και η παθητικότητα, τότε η κοινωνία κινδυνεύει να χάσει τον ίδιο της τον προσανατολισμό.
Αλλά χωρίς συλλογική συνείδηση, η δημοκρατία δεν μπορεί
να υπηρετήσει πραγματικά την κοινωνία.
Όταν η πολιτική μετατρέπεται σε σόου, όταν τα ΜΜΕ παρουσιάζουν τους ίδιους ως «μονόδρομο, όταν η κοινωνία σταματά να απαιτεί ή να σκέφτεται διαφορετικά, η δημοκρατία συρρικνώνεται, χωρίς να το καταλάβουμε.
Και τότε η ερώτηση επιστρέφει: Μήπως τελικά οι πολίτες, χωρίς να το θέλουν, επιλέγουν τον καθρέφτη της παθητικότητάς τους;
Η ελπίδα δεν είναι οικογενειακή υπόθεση ούτε και αποτελεί προϊόν συναλλαγής και εξυπηρέτησης.
Αν θέλουμε άλλη πολιτική, δεν φτάνει να αλλάξουμε μονάχα κόμμα. Πρέπει να αλλάξουμε κριτήρια. Κριτήρια αντικειμενικά με σκοπό την παραγωγή πολιτικής σκέψης και θέσεων. Να επιλέγουμε πρόσωπα για τη συνέπεια τους, την εντιμότητά τους, το έργο τους, όχι για το όνομά τους ή την οικογενειακή τους παράδοση. Να δίνουμε ευκαιρίες σε ανθρώπους έξω από το σύστημα, που μιλούν τη γλώσσα της κοινωνίας, όχι της προπαγάνδας.
Η ψήφος δεν είναι απλή υποχρέωση ή μέσο εξυπηρέτησης είναι δύναμη, και ταυτόχρονα καθρέφτης της κοινωνικής μας ωριμότητας. Ο πολίτης καλείται να κρίνει με μνήμη, ευθύνη και συνείδηση.
Η κάλπη είναι καθρέφτης.
Αν βλέπουμε την παρακμή να επαναλαμβάνεται, ίσως είναι ώρα να κοιτάξουμε ποια/ποιος την επιλέγει.
ΣΣ: Ο Θέμης Μπάκας είναι πολιτευτής Αχαΐας.
