Του Aθ. Χ. Παπανδρόπουλου
Το σύνθημα του Ντόναλντ Τράμπ ότι θα «ξανακάνει πάλι μεγάλη την Αμερική» μας οδηγεί στην υπόθεση ότι η υπερδύναμη είναι μικρή σήμερα και χάρη στον νεοεκλεγέντα πρόεδρο της θα γένει εκ νέου μεγάλη. Τώρα από που προκύπτει ότι η πρώτη στρατιωτική δύναμη στον κόσμο, η πρώτη xώρα σε εφευρέσεις, σε πανεπιστήμια, σε ιατρική έρευνα και σε αεροδιαστημικές τεχνολογίες είναι μικρή, αυτό είναι ενα καλό ερώτημα για άτομα από άλλο πλανήτη. Αντιθέτως, θα λέγαμε ότι οι πρώτες ενδείξεις που παρέχονται από δηλώσεις, συμπεριφορές, ενέργειες και απειλές του νέου προέδρου, η Αμερική κατά πρώτον, υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να χάσει σοβαρά ερείσματα συμπάθειας και εμπιστοσύνης και άρα να μικρύνει Υπάρχει ακόμα πιο σοβαρός κίνδυνος απώλειας εμπιστοσύνης προς την Αμερική σε μια κρίσιμη γεωπολιτική περίοδο για όλες τις χώρες του πλανήτη. Η περίοδος που διανύουμε, είναι συγκεχυμένη και απρόβλεπτη στην παγκόσμια πολιτική. Πλην όμως δεν λείπουν τα πλαίσια που εξηγούν ή χαρακτηρίζουν τις σημαντικές εξελίξεις. Για πολλούς παρατηρητές, ο πόλεμος στην Ουκρανία, η κρίση στη Γάζα, οι φιλοδοξίες και απειλές της Κίνας και οι νέες συμμαχίες μεταξύ αυταρχικών κρατών, παραπέμπουν σε μια νέα εποχή μεγάλου ανταγωνισμού μεταξύ των μεγάλων δυνάμεων, όπου πρωταγωνιστούν Κίνα και ΗΠΑ.
Αυτή την κατάσταση περιγράφει εξάλλου και η τελευταία έκθεση για την Στρατηγική Ασφάλειας των ΗΠΑ, η οποία επισημαίνει ότι «βρίσκεται σε εξέλιξη ένας ανταγωνισμός μεταξύ των μεγάλων δυνάμεων, για τη διαμόρφωση του τι θα ακολουθήσει». Έγκυροι παρατηρητές τονίζουν όμως, ότι αυτά τα πλαίσια υπερτονίζουν τη μονομερή ισχύ της Κίνας και των ΗΠΑ, υποτιμώντας τη Ρωσία και τις εξαρτήσεις των δύο χωρών, παραβλέποντας επίσης τη ζωτική σημασία μεσαίων και μικρών δυνάμεων, αλλά και μη κρατκών δρώντων.
Παρόλο που ορισμένες πτυχές του Ψυχρού Πολέμου ισχύουν και σήμερα, όπως ο γεωπολιτικός ανταγωνισμός μεταξύ δύο ισχυρών χωρών με δραματικά διαφορετικά πολιτικά συστήματα και ιδεολογίες, η ολοκλήρωση και η αλληλεξάρτηση που χαρακτηρίζουν το διεθνές σύστημα σε αυτόν τον αιώνα θέτει τους σημερινούς υπεύθυνους χάραξης πολιτικής σε ένα τοπίο πολύ διαφορετικό από εκείνο στο οποίο κινούνταν οι προκάτοχοι τους του εικοστού αιώνα.
Σε έναν κόσμο που δεν είναι πλέον ακίνητα διπολικός, οι τσαμπουκάδες και οι τζάμπα μαγκιές, δεν αποτελούν φερέγγυο εργαλείο εξωτερικής πολιτικής και διπλωματίας.Η πραγματική ισχύς εκφράζεται με άλλα μέσα.
Ο ανταγωνισμός που αντιμετωπίζουν οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν είναι απλώς ένας διμερής ανταγωνισμός με μια άλλη μεγάλη δύναμη. Ούτε είναι αυτός που φέρνει αντιμέτωπα το ένα με το άλλο τα καθαρά οριοθετημένα αυταρχικά και δημοκρατικά μπλοκ. Αντίθετα, είναι ένας διαρκώς μεταβαλλόμενος ανταγωνισμός συνασπισμών και άτυπων και συχνά ad hoc ομάδων εταίρων που ενώνονται για να αντιμετωπίσουν ένα συγκεκριμένο ζήτημα ή σύνολο ζητημάτων. Όπως σημείωσαν οι Hal Brands και Zaek Cooper το 2020, αυτοί οι συνασπισμοί διαφέρουν ανάλογα με το εκάστοτε ζήτημα' οι εταίροι που συμμετέχουν στην γεωπολιτική εξισορρόπηση της αυξανόμενης στρατιωτικής ισχύος της Κίνας στον δυτικό Ειρηνικό μπορεί να είναι διαφορετικοί από εκείνους που συνεργάζονται για την διαφύλαξη και την προώθηση των προηγμένων τεχνολογιών. Ορισμένες ομάδες σχηματίζονται με φυσικό τρόπο, αποτελούμενες από πρόθυμους και ομοϊδεάτες εταίρους. Άλλες συγκεντρώνουν απρόθυμους εταίρους σε σχέσεις που διαμορφώνονται από ανάγκη ή ευκολία.
Από μόνο του, το γεγονός αυτό, απαιτεί σοβαρότητα και σεβασμό κάποιων αρχών. Και από την άποψη αυτή, τα πρώτα δείγματα γραφής του Αμερικανού προέδρου και κάποιων ανθρώπων του, όπως ο αντιπρόεδρος Βανς, κάθε άλλο παρά εμπνέουν κύρος και εμπιστοσύνη.
Το ίδιο ισχύει και για τα «χάδια» που αφειδώς προσφέρονται στον Πούτιν και τα οποία περισσότερο από την ειρήνη στην Ουκρανία, μάλλον προετοιμάζουν τη μονιμοποίηση των πολεμικών συγκρούσεων.
Είναι κατάδηλο πλέον ότι η σημερινή αμερικανική εξωτερική πολιτική αποτελεί ένα είδος αδιευκρίνιστο με συστατικό σούπας, όπου απειλές, ύβρεις, υπαναχωρήσεις και ασάφειες επιπλέουν, κλονίζοντας την εμπιστοσύνη προς τις ΗΠΑ, αλλά και το κύρος μιας υπερδύναμης που παράγει γέλιο και επικίνδυνη αβεβαιότητα, αντί γιά μεγαλείο.