Του Aθ. Χ. Παπανδρόπουλου
«…..Ενώ η Ευρώπη διατηρεί ένα ποιοτικό πλεονέκτημα στην εκπαίδευση, τη διοίκηση και τις συνδυασμένες τακτικές, η Ρωσία υπερτερεί στη μάζα, τη δύναμη πυρός, την ικανότητα κινητοποίησης και την ανοχή στη φθορά…..», τονίζουν μεταξύ άλλων σε μια σημαντική έκθεσή τους οι ερευνητές του Γαλλικού Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων (IFRI). Και στο ίδιο το κείμενο τους υπογραμμίζουν ότι παρά τη βύθισή τους στον στάσιμο πληθωρισμό (χαμηλή ή μηδενική ανάπτυξη και υψηλός πληθωρισμός) η Ρωσία σε χερσαίο επίπεδο υπερτερεί της Ευρώπης.
Αυτές και άλλες πολλές παρατηρήσεις, περέχονται στην έκθεση «Ευρώπη – Ρωσία: Ανασκόπηση της ισορροπίας δυνάμεων», η οποία στις αρχές Νοεμβρίου δημοσιεύτηκε από το IFRI.
Πρόκειται δε για μια ωμή εκτίμηση που αποκαλύπτει μια Ρωσία ευάλωτη οικονομικά, αλλά επικίνδυνη στρατιωτικά, την ώρα που στο εσωτερικό της ενδυναμώνει την «οικονομία πολέμου», ακολουθώντας μια διαμετρικά αντίθετη πορεία από αυτήν της δημοκρατικής Ευρώπης
Με επικεφαλής τον Thomas Gormart, ιστορικό Διεθνών Σχέσεων και Διευθυντή του IFRI, πέντε ερευνητές του Γαλλικού Ινστιτούτου, υπό την επίβλεψη εννέα διευθυντών ευρωπαϊκών δεξαμενών σκέψης, σκιαγράφησαν το πορτρέτο μιας δύναμης με εκρηκτικές αντιφάσεις. Μεταξύ ενός προϋπολογισμού στα πρόθυρα της κατάρρευσης και ενός διευρυνόμενου οπλοστασίου πυραύλων, μεταξύ της αυξανόμενης εξάρτησης από την Κίνα και της ισχυρής ικανότητας πρόκλησης βλάβης, το Κρεμλίνο παίζει ένα παιχνίδι του οποίου το αποτέλεσμα καθορίζει την ασφάλεια της ηπείρου από τώρα έως το 2030, εκτιμούν οι ερευνητές.
Το πρώτο μάθημα της έκθεσης: η ρωσική οικονομία, που παρουσιάζεται ως ανθεκτική απέναντι στις δυτικές κυρώσεις, πέφτει σε ένα ανησυχητικό στασιμοπληθωριστικό σπιράλ. Ο Marc-Antoine Eyl-Mazzega, διευθυντής του Κέντρου Ενέργειας και Κλίματος στο Ifri και συγγραφέας του οικονομικού κεφαλαίου, δίνει μια εικόνα των αριθμών: το βασικό επιτόκιο της Ρωσικής Κεντρικής Τράπεζας έχει φτάσει το 21% και έχει παραμείνει εκεί για σχεδόν τρία τρίμηνα. Το δημοσιονομικό έλλειμμα προβλέπεται να ανέλθει στο 2,6 % του ΑΕΠ το 2025. Πάνω απ’ όλα, το Εθνικό Ταμείο Πλούτου, το γατάκι που υποτίθεται ότι εγγυάται τη σταθερότητα του καθεστώτος, θα δει το υγρό μέρος του να λιώνει στα 31,5 δισεκατομμύρια δολάρια τον Δεκέμβριο του 2025.
«…..Η οικονομική δυναμική της Ρωσίας κορυφώθηκε στα τέλη του 2024 και η χώρα τώρα παρασύρεται προς τον στασιμοπληθωρισμό», γράφει ο Eyl-Mazzega. Αυτή η επιδείνωση εκδηλώνεται με τη διεύρυνση των ανισορροπιών, ιδίως τον καλπάζοντα πληθωρισμό [σχεδόν 10%, σημείωση του συντάκτη]. Αυτή η υποβάθμιση έρχεται μετά από μια περίοδο φαινομενικής σταθερότητας μεταξύ 2022 και 2024, όταν η ανάπτυξη έφτασε το 4,3% και το εμπόριο με την Κίνα αντιστάθμισε την απώλεια των ευρωπαϊκών αγορών, Αλλά αυτή η βελτίωση ήταν μόνο μια απάτη που συγκάλυπτε πιο θεμελιώδη προβλήματα.
Ο τομέας του φυσικού αερίου, παραδοσιακός πυλώνας της ρωσικής οικονομίας, δεν θα ανακάμψει από τη ρήξη με την Ευρώπη. Η μελέτη εκτιμά τη ζημία για την Gazprom σε 160 δισεκατομμύρια ευρώ την περίοδο 2025-2030. «…..Η ρωσική οικονομία υιοθετεί σταδιακά χαρακτηριστικά συγκρίσιμα με εκείνα της ιρανικής οικονομίας, συνδυάζοντας περιορισμένο εκσυγχρονισμό με μακροπρόθεσμη στασιμότητα.….», καταλήγει η έκθεση. Η σύγκριση είναι εντυπωσιακή: μια οικονομία που εξαρτάται όλο και περισσότερο από την Κίνα, η οποία επενδύει «σχεδόν αποκλειστικά στην πολεμική προσπάθεια», χωρίς προοπτική πραγματικού εκσυγχρονισμού.
Η Ελβίρα Ναμπιουλίνα, διοικητής της Κεντρικής Τράπεζας, είχε κρούσει η ίδια τον κώδωνα του κινδύνου τον Ιούλιο του 2024 σε αποστολή του Interfax, προειδοποιώντας ότι τα αποθέματα παραγωγικής ικανότητας και εργατικού δυναμικού είχαν «πρακτικά εξαντληθεί». Η συνάδελφος του Μαξίμ Ρεσέντνικοφ, υπουργού Οικονομικής Ανάπτυξης, αναγνώρισε τον Ιούνιο του 2025 ότι «η οικονομία ήταν στα πρόθυρα της ύφεσης», σύμφωνα με δημοσίευμα του Γαλλικού Πρακτορείου Ειδήσεων. Ο Eyl-Mazzega επισημαίνει ότι «η φαινομενική οικονομική ανάπτυξη καθοδηγείται σε μεγάλο βαθμό από τον πληθωρισμό και την προστιθέμενη αξία της στρατιωτικής βιομηχανίας, η οποία στη συνέχεια καταστρέφεται γρήγορα στο πεδίο της μάχης, χωρίς να δημιουργεί διαρκή οφέλη για τη ρωσική οικονομία ή κοινωνία».
Σε στρατιωτικό επίπεδο, το κεφάλαιο που γράφτηκε από τον Elie Tenenbaum, διευθυντή του Κέντρου Μελετών Ασφάλειας στο Ifri, και τον Dimitri Minic, ερευνητή στο Κέντρο Ρωσίας/ Ευρασίας, σαρώνει τις καθησυχαστικές ψευδαισθήσεις. Ενώ η Ευρώπη διατηρεί ένα ποιοτικό πλεονέκτημα στην εκπαίδευση, τη διοίκηση και τις συνδυασμένες τακτικές, «η Ρωσία έχει ένα αποφασιστικό πλεονέκτημα όσον αφορά τη μάζα, τη δύναμη πυρός, την ικανότητα κινητοποίησης και την ανοχή στη φθορά», περιγράφουν οι ερευνητές.
Είναι στον επίγειο τομέα που η ανισορροπία είναι πιο έντονη. Η έκθεση αναφέρει ότι «είκοσι από τα τριάντα ευρωπαϊκά κράτη μέλη του NATO ή της E.E. έχουν επαγγελματικές χερσαίες δυνάμεις κάτω των 15.000 ανδρών το 2025». Η Μόσχα, η οποία έχει κινητοποιήσει μέρος της οικονομίας της από το 2022, έχει αυξήσει σημαντικά την παραγωγή πυραύλων κρουζ και βαλλιστικών πυραύλων, όπως ο Iskander (500 έως 700 χλμ.) και ο Kh-101 (4.500 έως 5.000 χιλιόμετρα), οι οποίοι είναι απαραίτητοι για βαθιά πλήγματα κατά των ουκρανικών υποδομών.
Αντιμέτωπη με αυτή την άνοδο της ισχύος, η ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανία αγωνίζεται να συμβαδίσει. Οι εταιρείες λαμβάνουν παραγγελίες για κατά μέσο όρο μερικές εκατοντάδες επιθετικούς πυραύλους ετησίως και μερικές χιλιάδες πυραύλους αεράμυνας. «Τέτοιες παραγγελίες δίνουν μια ζοφερή εικόνα των δυνατοτήτων παραγωγής πυραύλων της Ευρώπης Είναι σημαντικά χαμηλότερα από αυτά που θα απαιτούσε μια στρατιωτική αντιπαράθεση με τη Ρωσία», διαπιστώνει η μελέτη.
Στη θάλασσα, στο διάστημα και στον κυβερνοχώρο, η Ευρώπη διατηρεί το πλεονέκτημα. Αλλά οι Tenenbaum και Minic προσδιορίζουν τους όρους αυτής της ανωτερότητας: είναι αποτελεσματική μόνο υπό την προϋπόθεση ότι «αυτή η ανισορροπία γίνεται αντικείμενο εκμετάλλευσης με τη μετατόπιση της αντιπαράθεσης σε εκείνες τις περιοχές, όπου η ικανότητα της Ρωσίας να αρνηθεί ή να αποκρύψει τις ενέργειες της είναι πιο περιορισμένη». Χωρίς μαζική υποστήριξη από τις Ηνωμένες Πολιτείες, η διατήρηση της ευρωπαϊκής αεροπορικής υπεροχής θα απαιτούσε την κάλυψη των κενών στα αποθέματα, την ολοκληρωμένη πυραυλική άμυνα και τις δυνατότητες εξουδετέρωσης της εχθρικής αεράμυνας.
Ο πυρηνικός παράγοντας παραμένει «στο επίκεντρο της στρατηγικής κλιμάκωσης της Μόσχας», γράφουν οι Tenenbaum και Minic. Ενόψει των στρατιωτικών αποτυχιών στην Ουκρανία, η Ρωσία έχει σκληρύνει τη στάση της, αναπτύσσοντας τακτικά πυρηνικά όπλα στη Λευκορωσία και μειώνοντας το όριο για χρήση στο νέο της δόγμα. Τώρα εξετάζει τη χρήση της πυρηνικής ενέργειας σε συμβατικές συγκρούσεις εναντίον μη πυρηνικών κρατών, ιδιαίτερα όταν τα τελευταία υποστηρίζονται από πυρηνικές δυνάμεις. Μια άμεση απειλή κατά της Ευρώπης.
Επί του παρόντος, οι αμερικανικές, γαλλικές και βρετανικές στάσεις αποτροπής προστατεύουν την ήπειρο από τον «ρωσικό πυρηνικό εκφοβισμό και εκβιασμό», σημειώνει η έκθεση. Αλλά η αποτροπή είναι κυρίως αμερικανική. «Εάν η αξιοπιστία της εκτεταμένης αποτροπής των Ηνωμένων Πολιτειών αποδυναμωθεί σοβαρά ή αποτύχει, η Ευρώπη θα υποφέρει από στρατηγική ανισορροπία με τη Ρωσία». Αυτή η προειδοποίηση αντηχεί ακόμη πιο έντονα καθώς η αβεβαιότητα κρέμεται πάνω από την αμερικανική δέσμευση στην Ευρώπη, με τον Πρόεδρο Τραμπ να διστάζει.
Οι Tenenhaum και Minic εντοπίζουν δύο σημαντικούς παράγοντες που αποτρέπουν επί του παρόντος τη Μόσχα από την ανοιχτή επιθετικότητα κατά του ευρωατλαντικού χώρου: «….Πρώτον, η συνοχή του NATO, στην οποία η εμπλοκή της Ουάσιγκτον παίζει βασικό ρόλο, και, δεύτερον, η συνεχιζόμενη αντίσταση της Ουκρανίας, η οποία κινητοποιεί το μεγαλύτερο μέρος της ρωσικής στρατιωτικής ισχύος. Εάν κάποιος από αυτούς τους δύο παράγοντες αποδυναμωθεί, ο κίνδυνος μιας ανοιχτής ένοπλης αντιπαράθεσης μεταξύ Ρωσίας και Ευρώπης, ανεξάρτητα από το μέγεθος της, θα αυξηθεί δραματικά….».
Στο προσεχές άρθρο μας, θα συνεχίσουμε με την παρουσίαση της έρευνας – μελέτης του IFRI, εστιάζοντας στη ρωσική επιρροή στον αποκαλούμενο «Παγκόσμιο Νότο» και στις πιθανότητες μιας σύγκρουσης, γεγονός με τεράστια από κάθε άποψη σημασία για την Ελλάδα.
