Τα τελευταία χρόνια, διεθνείς μελέτες για τη συμπεριφορά και το ένστικτο των γονιών έχουν δείξει ότι σημαντικό μέρος των καθημερινών οικογενειακών αποφάσεων λαμβάνεται διαισθητικά, στη βάση της άμεσης ανταπόκρισης στα σήματα του παιδιού.
Η έρευνα στην αναπτυξιακή ψυχολογία και τη θεωρία δεσμού (attachment theory) επιβεβαιώνει ότι οι γονείς συχνά «διαισθάνονται» τις ανάγκες του παιδιού πριν καν αυτές εκφραστούν πλήρως.
Γονείς με ένστικτο
Τα πιο συχνά «ενστικτώδη» αντανακλαστικά που περιγράφουν οι γονείς περιλαμβάνουν:
- Προστατευτική αντίδραση – όταν ο γονέας αντιλαμβάνεται τον κίνδυνο πριν το παιδί συνειδητοποιήσει τι συμβαίνει.
- Άμεση ανταπόκριση στις ανάγκες – όπως όταν οι γονείς επιλέγουν να ταΐσουν ή να ηρεμήσουν το μωρό τους νωρίτερα από ό,τι προτείνουν οι «κανόνες».https://c258ca40f5bd4ff8352b25715ffea53f.safeframe.googlesyndication.com/safeframe/1-0-45/html/container.html
- Αυτόματη συναισθηματική σύνδεση – για κάποιους γονείς, ο δεσμός με το παιδί χτίζεται από την πρώτη στιγμή, χωρίς διαδικασία εξοικείωσης.
Αυτές οι συμπεριφορές έχουν μελετηθεί ως «διαισθητική γονεϊκή ανταπόκριση» (intuitive parenting) και σχετίζονται με θετικά αποτελέσματα όσον αφορά την ανάπτυξη των παιδιών, σύμφωνα με έρευνες στον τομέα της αναπτυξιακής ψυχολογίας.
Οι γονείς που εμπιστεύονται έντονα το ένστικτό τους τείνουν να:
- είναι συναισθηματικά συντονισμένοι με το παιδί,
- ανταποκρίνονται άμεσα και σταθερά,
- έχουν υψηλή εμπιστοσύνη στις γονεϊκές τους ικανότητες,
- βλέπουν το παιδί ως αυτόνομη προσωπικότητα,
- αντιστέκονται σε «μοδάτες» τάσεις γονεϊκότητας που δεν ταιριάζουν στο παιδί τους.
Πιθανές παγίδες
Το ένστικτο επηρεάζεται από το παρελθόν. Οι προσωπικές εμπειρίες επηρεάζουν τη διαίσθηση. Όταν ένας γονέας μεγάλωσε σε σταθερό περιβάλλον, το ένστικτο είναι συχνά ισχυρό και λειτουργικό. Αλλά όταν υπάρχει τραυματικό ή δυσλειτουργικό υπόβαθρο, η διαίσθηση μπορεί να είναι λιγότερο αξιόπιστη.
Η ασυνέπεια μπερδεύει το παιδί. Αν οι γονείς αντιδρούν πάντοτε «στον αυτόματο πιλότο», οι αποφάσεις μπορεί να γίνουν απρόβλεπτες.
Επιπλέον, όταν ο γονέας βασίζεται αποκλειστικά στον εαυτό του, χωρίς δομή ή αναφορά, αυξάνεται η εσωτερική πίεση να πάρει «τη σωστή απόφαση» κάθε φορά.
Φυσικά, υπάρχει και το θέμα του σεβασμού της αυτονομίας. Τα παιδιά δεν είναι προέκταση των γονιών. Χρειάζονται χώρο να εξερευνούν, να επιλέγουν, να κάνουν λάθη.
Όταν το ένστικτο δεν αρκεί
Ερευνητικά δεδομένα δείχνουν ότι η αποκλειστική χρήση διαίσθησης μπορεί να είναι προβληματική όταν αφορά:
- εκπαιδευτικές αποφάσεις,
- ιατρικά θέματα,
- κοινωνικές δυσκολίες ή ενδείξεις ψυχολογικής πίεσης,
- θέματα ασφάλειας.
Σε αυτά τα πεδία, η βιβλιογραφία υποστηρίζει ότι οι γονείς χρειάζεται να συνδυάζουν το ένστικτο με την ενημέρωση, την αναζήτηση αξιόπιστων πηγών και την ανταλλαγή απόψεων.
Το πιο υγιές μοντέλο δεν είναι «μόνο ένστικτο» ούτε «μόνο θεωρία». Η έρευνα υποστηρίζει μια συνδυαστική προσέγγιση:
- Το ένστικτο δίνει την άμεση ανταπόκριση.
- Η ενημέρωση δίνει το πλαίσιο.
- Η εμπειρία δίνει την εξέλιξη.
Η σύγχρονη επιστημονική γνώση, σε συνδυασμό με την προσωπική διαίσθηση του γονέα, δημιουργεί ένα περισσότερο σταθερό, ασφαλές και προσαρμοσμένο περιβάλλον για κάθε παιδί.
