Για χρόνια, η επικρατούσα άποψη ήταν πως τα παιδικά μας χαρακτηριστικά χαράζουν σε μεγάλο βαθμό τη μετέπειτα πορεία της ζωής μας. Το έξυπνο παιδί θα διακριθεί στο σχολείο, θα σπουδάσει και θα βρει μια καλή δουλειά. Το ευγενικό και συμπονετικό θα καλλιεργήσει φιλίες και θα δημιουργήσει μια ζεστή οικογένεια. Αντίθετα, τα παιδιά που μεγαλώνουν με έντονο άγχος ή ανησυχία συχνά δυσκολεύονται να βρουν την επιθυμητή ισορροπία στην ενήλικη ζωή τους.
Αν και η συγκεκριμένη εικόνα είναι αρκετά απλουστευμένη, φαίνεται ότι κρύβει μια δόση αλήθειας: πράγματι, τα παιδικά χαρακτηριστικά συνδέονται με την εξέλιξη του ατόμου. Το ερώτημα όμως παραμένει: γιατί τα παιδιά διαφέρουν τόσο μεταξύ τους από την αρχή; Η Sophie von Stumm, καθηγήτρια ψυχολογίας, σε άρθρο της στο Psychology Today, επιχειρεί να δώσει την απάντηση.
Ο ρόλος της οικογένειας και της γονεϊκότητας
Μια δημοφιλής εξήγηση είναι ότι η οικογένεια διαμορφώνει την προσωπικότητα. Το περιβάλλον του σπιτιού, η παρουσία αδελφών ή παππούδων ή ακόμα και κατοικιδίων, οι αξίες και οι συμπεριφορές των γονιών, ακόμη και η ψυχική τους υγεία, όλα συνεισφέρουν στη διαμόρφωση του παιδιού.
Γιατί πρέπει να γνωρίζετε πότε έχει γενέθλια ο γιατρός σας πριν μπείτε στο χειρουργείο
Από τους πιο καθοριστικούς παράγοντες είναι η γονεϊκότητα: δηλαδή οι τρόποι με τους οποίους οι γονείς στηρίζουν τη σωματική, γνωστική και ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη των παιδιών τους. Δεν είναι, όμως, μια μονόπλευρη διαδικασία. Γονείς και παιδιά βρίσκονται σε διαρκή αλληλεπίδραση. Ένα μωρό που τρώει γρήγορα και με όρεξη προκαλεί διαφορετική αντίδραση από ένα άλλο που χρειάζεται ενθάρρυνση για να τραφεί. Ακόμη και τα νεογνά, δηλαδή, «διαπραγματεύονται» τη φροντίδα που λαμβάνουν.
Επιπλέον, οι γονείς «κουβαλούν» μαζί τους πολιτισμικές αντιλήψεις και στερεότυπα. Μια μελέτη έδειξε ότι τα νεογέννητα κορίτσια κρίνονται από τους γονείς ως πιο εύθραυστα από τα αγόρια, ανεξάρτητα από την πραγματικότητα. Τέτοιες πεποιθήσεις καθοδηγούν τη συμπεριφορά των γονιών και κατ’ επέκταση την εξέλιξη των παιδιών τους.
Μήπως μερικά παιδιά απλώς γεννιούνται «τυχερά»;
Σε πολλές κοινωνίες, η στιγμή της γέννησης θεωρείται καθοριστική. Για παράδειγμα, στην Κίνα τα παιδιά που γεννιούνται στη Χρονιά του Δράκου θεωρούνται προορισμένα για επιτυχία. Οι έρευνες δείχνουν ότι πράγματι αυτά τα παιδιά πετυχαίνουν υψηλότερες σχολικές επιδόσεις. Όχι γιατί είναι «μαγικά» προικισμένα, αλλά επειδή οι γονείς τους επενδύουν περισσότερους πόρους και προσδοκίες στην εκπαίδευσή τους. Με άλλα λόγια, οι πολιτισμικές αντιλήψεις μετατρέπονται σε αυτοεκπληρούμενες προφητείες.
Ανάλογες πεποιθήσεις απαντώνται και στη Δύση. Στη Βρετανία, το παιδικό ποίημα «Monday’s Child», που χρονολογείται από τον 19ο αιώνα, συνδέει την ημέρα γέννησης με τον χαρακτήρα του παιδιού: της Δευτέρας είναι όμορφο, της Τρίτης γεμάτο χάρη, της Τετάρτης γεμάτο λύπη, της Πέμπτης με μακρύ δρόμο μπροστά του, της Παρασκευής γεμάτο αγάπη, του Σαββάτου εργατικό και της Κυριακής όμορφο, σοφό, χαρούμενο.
Η πρόσφατη τηλεοπτική σειρά «Wednesday» έφερε το ποίημα ξανά στο προσκήνιο. Το ερώτημα, όμως, είναι βαθύτερο: θα μπορούσαν τέτοιες αντιλήψεις να επηρεάζουν πραγματικά τον τρόπο που μεγαλώνουν τα παιδιά; Δηλαδή, πόσο πιθανό είναι οι γονείς να ανατρέφουν τα παιδιά τους με τέτοιο τρόπο, ώστε να εκπληρωθεί η «προφητεία»;
Για να δοθεί απάντηση, η Sophie von Stumm και οι συνεργάτες της μελέτησαν 2.236 παιδιά που γεννήθηκαν στη Βρετανία τη δεκαετία του ’90. Παρακολούθησαν την εξέλιξή τους από τα 5 έως τα 18 χρόνια, εξετάζοντας όλα τα χαρακτηριστικά που αποδίδει το ποίημα: ελκυστικότητα, σωματική χάρη, άγχος ή εσωστρέφεια, ακαδημαϊκές επιδόσεις, καλοσύνη, εργατικότητα.
Τα αποτελέσματα έδειξαν το εξής: η ημέρα γέννησης δεν σχετίζεται με την προσωπικότητα ή τις ικανότητες. Τα παιδιά της Τετάρτης δεν ήταν πιο θλιμμένα από τα παιδιά της Δευτέρας, ούτε τα παιδιά της Κυριακής πιο σοφά από τα υπόλοιπα.
Το συμπέρασμα της ειδικού
Εν κατακλείδι, όπως επισημαίνει η ερευνήτρια, τα παιδικά ποιήματα και τραγουδάκια έχουν μεγάλη αξία για τη γλωσσική ανάπτυξη, όμως οι «προφητείες» τους δεν έχουν καμία επιστημονική βάση. Η ημέρα γέννησης δεν είναι το πεπρωμένο μας. Αυτό που καθορίζει το ποιοι γινόμαστε είναι ένας σύνθετος συνδυασμός βιολογικών, οικογενειακών και πολιτισμικών παραγόντων.
ygeiamou
